Jordan: 'Sóng ngầm âm ỉ' và khủng hoảng trong khủng hoảng

Trong những năm gần đây, Jordan đã anh dũng vượt qua hàng loạt các thách thức nghiêm trọng, bao gồm việc tiếp nhận hàng triệu người tị nạn và cuộc khủng hoảng mới do đại dịch Covid-19 gây ra.

Tuy nhiên, những ngày gần đây, quốc gia Trung Đông này lại phải đối mặt thêm với một thách thức không kém phần khó khăn, đó là tình hình bất ổn trong nước.

Quốc vương Jordan Abdullah II (phải) trong đám cưới của cựu Thái tử Hamzah (trái) năm 2012. (Nguồn: AFP)

Ngày 4/4, hãng thông tấn nhà nước Petra đưa tin, lực lượng an ninh Jordan đã bắt giữ gần 20 người, trong đó có nhiều quan chức cấp cao và thành viên Hoàng gia Jordan với cáo buộc “đe dọa sự ổn định của đất nước".

Trong số những người bị bắt có Sharif Hassan bin Zaid, thành viên Hoàng gia Jordan, và Bassem Ibrahim Awadallah, cựu Bộ trưởng Kế hoạch và cựu Bộ trưởng Tài chính Jordan.

Tuy nhiên, truyền thông quốc tế thì nhận định, Jordan đã chặn đứng một âm mưu đảo chính được cho là “có tổ chức tốt” và “có tầm ảnh hưởng sâu rộng” nhằm vào Quốc vương Abdullah II, người đã trị vì Jordan từ năm 1999, là đồng minh thân cận của Mỹ và Israel.

Chưa dừng lại ở đó, tờ Washington Post đưa tin, người em cùng cha khác mẹ của Quốc vương là cựu Thái tử Hamzah bin Hussein bị yêu cầu ở lại cung Amman để giới chức nước này tiếp tục tiến hành các cuộc điều tra về cáo buộc trên.

Jordan được coi như một “pháo đài vững chắc” trong khu vực Trung Đông vốn nhiều biến động và xung đột. Cố vương Abdullah được người dân yêu mến bởi ông đã khéo léo giúp đất nước tránh được những hỗn loạn của phong trào "Mùa xuân Arab" vốn tàn phá nhiều quốc gia trong khu vực. Ông đã thúc đẩy cải cách Hiến pháp và pháp luật, hứa hẹn tạo ra hàng chục nghìn việc làm trong lĩnh vực công.

Âm mưu gây bất ổn

Về phần mình, cựu Thái tử Hamzah tuyên bố trong một video gửi đến BBC rằng ông đã bị cô lập, bị cắt liên lạc, và rằng quân đội yêu cầu ông không được rời đi, cho thấy ông đã bị quản thúc tại gia.

"Tôi đã được Tổng tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Jordan ghé thăm vào sáng nay, trong đó ông ấy thông báo rằng tôi không được phép ra ngoài để giao tiếp hoặc gặp gỡ mọi người, bởi trong các cuộc họp mà tôi có mặt liên quan đến các chuyến thăm mà tôi đã thực hiện, đã có những lời chỉ trích đối với chính phủ hoặc Quốc vương", ông Hamzah chia sẻ trên video.

Ông Hamzah nói thêm rằng ông không phải là "một phần của bất kỳ âm mưu hoặc tổ chức bất chính hoặc nhóm được nước ngoài hậu thuẫn nào" trước cáo buộc gây nguy hại cho an ninh Jordan, đồng thời lên tiếng chỉ trích "sự đổ vỡ trong quản trị, tham nhũng và sự kém cỏi trong quản lý" tại quốc gia này.

Phản ứng trước tuyên bố của ông Hamzah, Tổng tham mưu trưởng Jordan, Thiếu tướng Yousef Huneiti phủ nhận các thông tin cho rằng ông Hamzah bị bắt giữ, song nhấn mạnh ông ấy được yêu cầu ngừng một số hoạt động có thể bị lợi dụng làm lung lay sự ổn định và an ninh của Jordan. Một cuộc điều tra đang diễn ra và kết quả sẽ được công khai "dưới hình thức minh bạch và rõ ràng".

Gia phả Hoàng tộc Jordan

Âm mưu của vị cựu Thái tử còn được cho là có sự giúp đỡ của các thế lực bên ngoài. Trong cuộc họp báo ngắn hôm 4/4, Phó Thủ tướng, Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi nói rằng Thái tử Hamzah bị cáo buộc âm mưu phá hoại “an ninh và sự ổn định của quốc gia”.

Ông Safadi khẳng định vị Hoàng tử và những người khác bị cáo buộc âm mưu với các thế lực bên ngoài chống lại gia đình Hoàng gia.

Một vài chi tiết liên quan đến kế hoạch của vị cựu Thái tử đã được tiết lộ. Trong đó, một quan chức tình báo nước ngoài được cho là đã liên lạc với vợ của ông Hamzah, đề nghị đưa gia đình đi máy bay ra khỏi Jordan.

Bản thân ông Hamzah là người cực kỳ nổi tiếng, không chỉ vì bề ngoài giống cố vương Hussein mà còn vì từng được cho là người sẽ kế vị ông. Thái tử Hamzah bin Hussein là con trai của cố Quốc vương Hussein và phu nhân người Mỹ là Hoàng hậu Noor. Quốc vương Abdullah II phong em trai cùng cha khác mẹ Hamzah làm Thái tử hồi năm 1999 theo di nguyện của vua cha quá cố. Nhưng đến năm 2004, Quốc vương đã quyết định tước bỏ chức vị Thái tử của ông để trao cho con trai cả của mình là Hussein bin Abdullah.

Sự ủng hộ của quốc tế

Các nước láng giềng và đồng minh của Jordan đã bày tỏ sự ủng hộ đối với Quốc vương Abdullah II ngay sau khi tin tức về vụ việc được tung ra. Trong đó, Tổng Thư ký Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) Nayef bin Falah Al-Hajraf cho biết, GCC đứng về phía Jordan và ủng hộ mọi biện pháp của giới chức Jordan nhằm duy trì ổn định và an ninh quốc gia.

Phản ứng trước động thái trên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price ngày 4/4 cho biết, Mỹ đang theo dõi chặt chẽ tình hình và đang liên lạc với các quan chức Jordan về vụ việc. "Quốc vương Abdullah II là một đối tác quan trọng của Mỹ và chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ ông ấy", Mỹ lên tiếng.

Trong khi đó, Quốc vương Bahrain Hamad bin Isa Al Khalifa cũng lên tiếng ủng hộ Quốc vương Abdullah và các biện pháp nhằm duy trì ổn định và an ninh trong nước cũng như ngăn chặn mọi âm mưu chống phá.

Cùng ngày, tòa án hHoàng gia Saudi Arabia ra tuyên bố ủng hộ Quốc vương Jordan. Một loạt nước như Ai Cập, Bahrain, Lebanon, Kuwait, Iraq, Qatar, Yemen, Palestine cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với Quốc vương Abdullah II.

Jordan đang phải trải qua nhiều cuộc khủng hoảng liên tục trong suốt thời gian qua. (Nguồn: CFR)

Khủng hoảng trong khủng hoảng

Theo AP, những mâu thuẫn công khai như vậy của Hoàng gia Jordan là chưa từng có. Đây được coi là dấu hiệu bất ổn và gây lo ngại cho toàn khu vực. Sự ổn định ở Jordan chắc chắn là mối quan tâm của cả Trung Đông và cộng đồng quốc tế.

Mặc dù những diễn biến ở Jordan khiến nhiều người bất ngờ, tuy nhiên, lại không quá đáng báo động với những ai nghiên cứu kỹ về tình hình nơi đây.

Thời gian qua, quốc gia này đang phải đối mặt với những cuộc khủng hoảng chồng khủng hoảng. Chỉ với hơn 10 triệu dân, Jordan hiện là nơi sinh sống của hơn 1,3 triệu người tị nạn Syria và là "trại tị nạn" lớn thứ hai thế giới, nơi điều kiện sống còn nghèo nàn và thiếu thốn. Điều này đã khiến đất nước lâm vào tình trạng khó khăn tài chính.

Chưa dừng lại ở đó, đại dịch Covid-19 lại tiếp tục khiến nền kinh tế tiếp tục bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chính phủ đã áp đặt một số biện pháp phong tỏa khắc nghiệt nhất, nhiều ngành nghề gặp khó khăn, nhưng không kiểm soát được tỷ lệ tử vong do Covid-19 ngày một tăng. Nhiều người dân tỏ ra bất bình trước những biện pháp “thắt lưng buộc bụng” này.

Tháng trước, Bộ trưởng Y tế của Jordan đã từ chức sau vụ việc 7 người chết khi đang điều trị Covid-19 vì các bệnh viện của chính phủ thiếu hụt nguồn cung cấp oxy. Ngày hôm sau, những người biểu tình bất chấp lệnh giới nghiêm ban đêm, xuống đường kêu gọi chính phủ từ chức.

Bên cạnh đó, thời gian qua, giới chức Jordan được cho là ngày một lo ngại về việc ông Hamzah tăng cường xây dựng mối quan hệ với những nhân vật bất mãn trong các bộ tộc có thế lực.

Những người này, được gọi là Herak, trong những tuần gần đây đã kêu gọi tổ chức các cuộc biểu tình chống chính quyền. Chắc chắn, việc ông Hamzah bị “giam lỏng” cũng sẽ khiến các Herak không khỏi tức giận.

Reuters dẫn lời một quan chức tình báo cấp cao giấu tên ở Trung Đông cho biết: “Các quan chức Hoàng gia Jordan mô tả đó là một âm mưu tinh vi”.

Còn một cựu quan chức Mỹ nắm rõ tình hình đất nước Trung Đông này cho Reuters biết, những người dính líu đến âm mưu lật đổ Quốc vương Abdullah đang lên kế hoạch kích động biểu tình chống chính quyền như “một cuộc nổi dậy của quần chúng”.

Ngoại trưởng Safadi còn cho biết thêm, việc điều tra về âm mưu này đã điễn ra từ lâu nhưng không nói rõ nước nào đứng sau và hỗ trợ cho cựu Thái tử Hamzah. Đồng thời, Quốc vương Abdullah II sẽ trực tiếp thảo luận về tình hình với chính người em của mình cùng với gia đình Hoàng gia.

(tổng hợp)