Kế hoạch hạt nhân mới của ông Trump

Khu vực Savannah River thuộc Bộ Năng lượng nằm ở vùng đồi cát của Nam Carolina. Ảnh: Reuters.

Theo nguồn tin của Reuters, khoảng 20 tấn plutonium sẽ được lấy từ kho dự trữ 34 tấn nguyên liệu cấp cho vũ khí mà Mỹ từng cam kết tiêu hủy theo thỏa thuận kiểm soát vũ khí với Nga năm 2000.

Bộ Năng lượng (DOE) chỉ cho biết đang “đánh giá nhiều chiến lược nhằm củng cố chuỗi cung ứng nhiên liệu hạt nhân trong nước, bao gồm cả plutonium”, theo chỉ đạo của ông Trump.

Động thái này gắn với nỗ lực thúc đẩy ngành điện Mỹ trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ tăng trở lại lần đầu tiên sau hai thập kỷ, chủ yếu do sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo AI.

Trước đây, Mỹ chỉ từng thử nghiệm chuyển đổi plutonium thành nhiên liệu cho lò phản ứng thương mại trong thời gian ngắn. Kế hoạch lần này tiếp nối sắc lệnh hành pháp ông Trump từng ký hồi tháng 5/2025 yêu cầu tận dụng plutonium cho các hoạt động công nghệ hạt nhân tiên tiến.

Theo thỏa thuận hồi năm 2000, Mỹ triển khai dự án chuyển đổi plutonium thành nhiên liệu oxit hỗn hợp (MOX) dùng trong nhà máy điện hạt nhân. Nhưng đến năm 2018, chính quyền đã hủy dự án này vì chi phí bị đội lên hơn 50 tỷ USD.

Hiện nay, Mỹ lưu giữ lượng plutonium dư thừa trong các cơ sở an ninh nghiêm ngặt như Savannah River ở Nam Carolina, Pantex ở Texas hay Los Alamos ở New Mexico. Loại vật liệu này có chu kỳ bán rã tới 24.000 năm và buộc phải xử lý bằng thiết bị bảo hộ đặc biệt.

Cho đến khi có lệnh mới của ông Trump vào tháng 5, chương trình xử lý plutonium của Mỹ hiện bao gồm việc trộn plutonium với một vật liệu trơ và lưu trữ tại Nhà máy thí điểm cô lập chất thải (WIPP) ở New Mexico.

Bộ Năng lượng ước tính việc chôn plutonium sẽ tốn 20 tỷ USD.

Kế hoạch tái sử dụng plutonium đang gây lo ngại cho nhiều chuyên gia an toàn hạt nhân.

Edwin Lyman, nhà vật lý hạt nhân thuộc Liên minh các nhà khoa học quan tâm (UCS), chỉ trích kế hoạch mới của chính quyền Trump: “Chuyển đổi plutonium thành nhiên liệu lò phản ứng là một ý tưởng điên rồ. Nó chẳng khác nào lặp lại dự án MOX thất bại và mong chờ kết quả khác. Plutonium dư thừa là chất thải nguy hiểm. Cách an toàn, bảo mật và rẻ hơn nhiều là pha loãng rồi thải bỏ tại WIPP”.

DOE dự kiến tới sẽ kêu gọi đề xuất từ các ngành công nghiệp trong vài ngày tới. Kế hoạch đang ở giai đoạn dự thảo nên các chi tiết cuối cùng có thể thay đổi sau quá trình thảo luận.

Nguyễn An