Kế thừa, phát huy văn hóa người Hà Nội trong giai đoạn mới

Người Hà Nội luôn kế thừa truyền thống và phát huy các giá trị của thời đại mới. Ảnh: Viết Thành

Giữ gìn tinh hoa truyền thống

Văn hóa người Hà Nội trước hết là sự hội tụ của truyền thống nghìn năm văn hiến. Đó là phong thái thanh lịch trong giao tiếp, sự cẩn trọng và tao nhã trong lời ăn tiếng nói, tinh thần hiếu học cùng ý thức cộng đồng sâu sắc. Theo Giáo sư - Kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính, “người Tràng An thanh lịch” không chỉ là khái niệm mang tính hình tượng, mà là chuẩn mực ứng xử được kết tinh qua nhiều thế hệ.

Giáo sư Hoàng Đạo Kính phân tích, Thăng Long - Hà Nội từng là một kinh đô thực thụ, thịnh và suy qua thời gian, vì vậy, đã định hình diện mạo của một chốn thị thành - Kẻ Chợ. Điều này làm nên tính cách của người Hà Nội, hào hoa, phong nhã của chất kinh kỳ nhưng rất nhanh nhạy trong buôn bán, trọng chữ tình của người Kẻ Chợ.

“Người Hà Nội nhỏ nhẹ, nho nhã, dù trong kinh doanh hay trong các công việc đời sống thường không bon chen mà lấy chữ tín làm đầu. Trong ăn uống cũng vậy, từ bữa cơm bình thường hằng ngày cho đến cỗ lễ đều chỉn chu, tỉ mỉ và chuẩn mực”, Giáo sư Hoàng Đạo Kính nói.

Những giá trị truyền thống của người Hà Nội được thể hiện trong Lễ hội Văn hóa vì hòa bình năm 2024. Ảnh: Viết Thành.

Còn theo Tiến sĩ Nguyễn Viết Chức, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Văn hóa - Xã hội (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), văn hóa Hà Nội là sự hội tụ, lan tỏa tinh hoa dân tộc, tạo nên sự khác biệt và tinh tế. Chính sự dung hòa của nhiều nền văn hóa đã làm nên một Hà Nội đa sắc. Ngoài ra, phong tục, lễ hội, di tích lịch sử và không gian truyền thống là nơi nuôi dưỡng hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người Hà Nội.

Hà Nội hiện có 6.489 di tích, 1.797 di sản văn hóa phi vật thể (trong đó 1.206 lễ hội truyền thống), nhiều di sản được UNESCO công nhận, như: Ca trù, xẩm, hội Gióng, nghi lễ thờ Tản Viên Sơn Thánh… Ẩm thực Hà Nội cũng thể hiện sự tinh tế, triết lý sống coi trọng sự hài hòa, với nhiều món đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, như: Phở, chả cá Lã Vọng, bánh cuốn Thanh Trì, cỗ Bát Tràng, tri thức ướp trà sen… Đây không chỉ là di sản mà còn là bản sắc của người Hà Nội.

Theo Tiến sĩ Phạm Thị Lan Anh, Trưởng phòng Quản lý Văn hóa (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội), việc khôi phục không gian di sản, đồng thời đưa di sản vào đời sống đương đại là trách nhiệm và cách thức để kế thừa văn hóa Thủ đô.

Nguồn lực mới để xây dựng và phát triển Thủ đô

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, kế thừa và phát huy văn hóa người Hà Nội càng trở thành nhiệm vụ cấp thiết, vừa để giữ gìn cội nguồn, vừa để kiến tạo một Thủ đô hiện đại, năng động mà vẫn đậm đà bản sắc. Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong nhiều lần khẳng định, phát triển văn hóa và xây dựng người Hà Nội là nhiệm vụ trọng tâm của Hà Nội.

Người Hà Nội thời đại mới phát huy những thành tựu khoa học kỹ thuật để thích ứng với kỷ nguyên vươn mình. Ảnh: Hoàng Lân

Thực tế đã cho thấy, Hà Nội đã và đang triển khai nhiều chương trình, hành động để phát huy giá trị di sản, xây dựng con người thời đại mới.Những năm gần đây, hàng loạt sản phẩm du lịch - văn hóa sáng tạo đã ra đời, minh chứng cho dòng chảy sáng tạo của người Hà Nội ngày nay. Có thể kể đến tour đêm Nhà tù Hỏa Lò, tour trải nghiệm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”, chương trình 3D mapping “Tinh hoa đạo học” tại Văn Miếu Quốc Tử Giám, hay tour đêm thực cảnh “Ngọc Sơn - Đêm huyền bí”…

Không chỉ sáng tạo trên nền tảng di sản truyền thống, người Hà Nội thời đại mới còn mở những không gian văn hóa mới, góp phần đưa văn hóa Hà Nội hòa nhịp với xu hướng toàn cầu, như: Complex 01, Heritage Space, Manzi, Hanoi Creative City...

Văn hóa người Hà Nội không chỉ nằm ở những di sản văn hóa mà còn thể hiện qua nếp sống ứng xử hàng ngày.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, nếu di sản là cội nguồn thì con người là chủ thể giữ gìn và phát huy văn hóa. Hà Nội cần chú trọng đến phát triển con người, trong đó, giáo dục gia đình, nhà trường, sự định hướng của cộng đồng và chính quyền đóng vai trò then chốt trong việc hình thành những công dân Hà Nội văn hóa.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, bên cạnh xây dựng phong trào có tính lan tỏa như: “Toàn dân đoàn kết xây dựng văn hóa”, “Gia đình văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa”… Hà Nội cần tập trung vào công tác giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực để xây dựng những con người mới với tri thức hiện đại, khả năng ngoại ngữ, công nghệ và ý thức hội nhập.

Tại Hội nghị tổng kết Chương trình số 06-CTr/TU về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021-2025" diễn ra vào tháng 3 vừa qua, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong khẳng định, thành phố đã có sự đầu tư đúng mức cho công tác giáo dục - đào tạo và văn hóa, xác định rất rõ mục tiêu: Lấy văn hóa, con người trở thành một trong 5 trụ cột quan trọng và là động lực cho phát triển Thủ đô.

“Chúng ta cần biến nguồn lực văn hóa, con người Hà Nội thực sự là nguồn lực mới để xây dựng và phát triển Thủ đô theo đúng định hướng Thủ đô văn minh, hiện đại, kết nối toàn cầu. Để làm được điều đó, các địa phương, đơn vị cần nhanh chóng thích ứng với những đổi mới của Thủ đô và đất nước, đẩy mạnh chuyển đổi số trong tất cả lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực văn hóa, giáo dục, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao”, đồng chí Nguyễn Văn Phong nêu.

Có thể thấy, kế thừa và phát huy văn hóa người Hà Nội không chỉ là bảo tồn những gì đã có, mà còn là hành trình kiến tạo tương lai. Trong tiến trình hội nhập, Hà Nội cần tiếp tục khuyến khích sáng tạo, phát triển không gian xanh, không gian ngầm, không gian số và các trung tâm văn hóa cộng đồng, để văn hóa và con người thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc.

Hoàng Lân