Kết quả kiểm toán tại thành phố Hải Phòng: Khu kinh tế, khu công nghiệp phát triển chưa tương xứng với tiềm năng

KTNN khu vực VI đã có nhiều phát hiện nổi bật liên quan đến việc thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư đối với KKT, KCN giai đoạn 2022-2024 tại thành phố Hải Phòng. Ảnh: Phố Hiến

KTNN vừa công khai kết quả kiểm toán Chuyên đề việc thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư tại KKT, KCN giai đoạn 2022-2024 tại thành phố Hải Phòng.

Thu hút đầu tư chưa đạt chỉ tiêu đề ra

Theo KTNN, hoạt động của các KKT, KCN đã góp phần quan trọng vào việc thực hiện các chỉ tiêu tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hải Phòng.

Theo đó, tính đến ngày 18/5/2025, thành phố Hải Phòng đang quản lý và triển khai hoạt động 2 KKT, 18 KCN, 4 KCN mới được phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2025, với tỷ lệ lấp đầy bình quân 63%.

Tổng số vốn đầu tư hạ tầng KKT, KCN đến hết năm 2024 là 926 triệu USD. Trong giai đoạn 2022-2024, 712 doanh nghiệp đang hoạt động đạt tổng giá trị xuất khẩu là 81.655 triệu USD.

Bên cạnh những kết quả nêu trên, báo cáo kiểm toán cho thấy, thu hút đầu tư nước ngoài chưa đạt chỉ tiêu đề ra; một số KCN thu hút vốn đầu tư thấp hơn chỉ tiêu nhà đầu tư đề xuất; tỷ lệ doanh nghiệp hoạt động kinh doanh có lợi nhuận trên tổng số 712 doanh nghiệp đang hoạt động trong KKT, KCN còn thấp: năm 2022 là 43,5%; năm 2023 có 45,7%; năm 2024 là 48,2%.

Hiện nay, 3 KCN với tổng diện tích 1.689,22 ha chưa có nhà đầu tư thứ cấp, gồm: KCN Cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng (Deep C3), thành lập năm 2014, diện tích 526,81 ha; KCN và khu phi thuế quan Xuân Cầu, thành lập năm 2021 với diện tích 751,95 ha; KCN Tiên Thanh thành lập năm 2022 với diện tích 410,46 ha.

2 KCN thành lập từ năm 2009 nhưng tỷ lệ lấp đầy dưới 50%: KCN Nam Đình Vũ (Khu II) - Deep C 2A có tỷ lệ lấp đầy 27%; Khu phi thuế quan và KCN Nam Đình Vũ (Khu I) có tỷ lệ lấp đầy 45%.

Một số KCN thu hút lao động thấp hơn chỉ tiêu dự kiến, chẳng hạn như: Khu phi thuế quan và KCN Nam Đình Vũ (Khu 1) thu hút chỉ đạt 2% dự kiến; KCN Nam Đình Vũ (Khu II) - Deep C 2A thu hút chỉ đạt 13,5% dự kiến.

Nguyên nhân là do địa phương tập trung thu hút lao động vào lĩnh vực công nghệ cao, chế biến, chế tạo có giá trị gia tăng cao nhưng hạn chế thâm dụng lao động.

Hơn 3.500 tỷ đồng đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp Vinh Quang (giai đoạn 1), thành phố Hải Phòng. Ảnh minh họa.

Kết quả kiểm toán cũng chỉ ra rằng, tiến độ xây dựng hạ tầng một số KCN còn chậm: KCN Nam Đình Vũ (Khu II) - Deep C 2A đến hết năm 2024 mới san lấp được khoảng 390ha (76% tổng diện tích) và xây dựng hạ tầng chỉ đạt 45% so với tiến độ tại giấy chứng nhận đầu tư; KCN Tiên Thanh dự kiến khởi công quý IV năm 2022 nhưng đến tháng 4/2025 mới khởi công...

Thiếu đồng bộ trong xác định quỹ đất, vốn và triển khai các chính sách

Theo báo cáo kiểm toán, các doanh nghiệp hoạt động trong KKT, KCN trên địa bàn thành phố Hải Phòng được hưởng chính sách ưu đãi về thuế (thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu và miễn tiền thuê đất) với tổng số tiền hơn 13.373 tỷ đồng. Các doanh nghiệp kinh doanh hạ tầng KCN được hưởng chính sách ưu đãi về thuế (thuế thu nhập doanh nghiệp và miễn tiền thuê đất) với tổng số tiền hơn 308,8 tỷ đồng.

Đến nay, việc lập danh mục các KCN trên địa bàn thành phố chưa xác định cụ thể quỹ đất để quy hoạch xây dựng nhà ở, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng cho người lao động làm việc trong KCN theo quy định của Nghị định số 35/2022/NĐ-CP, với diện tích tối thiểu 140,7ha.

Công tác tổng hợp, xây dựng nhu cầu vốn đầu tư hạ tầng kết nối ngoài hàng rào KKT, KCN chưa đánh giá đầy đủ khả năng thực hiện dẫn đến cuối năm phải điều chỉnh giảm kế hoạch; không xây dựng nhu cầu vốn cho dự án chuyển tiếp thực hiện theo tiến độ, dự án dự kiến hoàn thành trong kỳ kế hoạch.

KTNN đã chỉ rõ, việc triển khai một số dự án hạ tầng ngoài KCN chưa đồng bộ với việc triển khai xây dựng KCN; công tác giải phóng mặt bằng, bàn giao đất còn vướng mắc dẫn đến ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng hạ tầng và hoạt động của các nhà đầu tư thứ cấp.

Cụ thể như: KCN Tiên Thanh chậm triển khai tuyến đường giao thông đối ngoại, khu tái định cư; KCN Nam Đình vũ (Khu I) chậm triển khai tuyến đê biển Nam Đình Vũ; KCN Cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng (DEEP C3) chậm giải phóng mặt bằng; KCN Vsip chậm giải phóng mặt bằng; diện tích đất và biển để thực hiện KCN Xuân Cầu đang chồng lấn với khu dự phòng phát triển tương lai thuộc Dự án Đầu tư xây dựng Cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng.

Việc ban hành quyết định miễn tiền thuê đất của cơ quan quản lý còn trường hợp chậm so với quy định; chưa tính tiền thuê đất phải nộp đối với nhà đầu tư chậm làm hồ sơ miễn tiền thuê; công tác thanh tra, kiểm tra thuế, quản lý nợ và thực hiện các biện pháp cưỡng chế nợ thuế của cơ quan thuế còn hạn chế.

Kết quả kiểm toán cho thấy, một số quy định tại Quyết định số 07/2020/QĐ-UBND ngày 20/4/2020 và Quyết định số 17/2023/QĐ-UBND ngày 21/6/2023 của Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hải Phòng không còn phù hợp.

Ngoài ra, theo KTNN, điểm d khoản 3 Điều 68 Nghị định số 35/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định “Tổ chức, thực hiện thẩm định, phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường; cấp, cấp đổi, điều chỉnh, cấp lại, thu hồi giấy phép môi trường đối với dự án đầu tư trong KCN, KKT”. Tuy nhiên, việc phân cấp, ủy quyền này đang vướng mắc với các quy định tại Điều 35 Luật Bảo vệ Môi trường 2020 (thẩm quyền thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép môi trường thuộc: Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND cấp tỉnh không quy định ủy quyền cho Ban Quản lý KKT, KCN).

Phát triển khu kinh tế, khu công nghiệp phải phù hợp với quy hoạch

Từ những phát hiện nêu trên, KTNN đã kiến nghị UBND thành phố Hải Phòng thực hiện rà soát phương án phát triển KKT, KCN đảm bảo phù hợp với quy hoạch không gian biển quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Quốc hội phê duyệt. Tổ chức đánh giá đầy đủ thực trạng phát triển hệ thống KKT, KCN trên địa bàn, sớm có giải pháp đồng bộ trong việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển KKT, KCN để phát huy hiệu quả các KKT, KCN hiện có; đa dạng hóa loại hình KCN; đảm bảo thu hút vốn đầu tư hạ tầng KKT, KCN.

Khi xây dựng kế hoạch phát triển nhà ở giai đoạn 2026-2030, UBND thành phố đánh giá, rà soát nhu cầu nhà ở công nhân để có định hướng phát triển nhà ở cho công nhân phù hợp. Hiện nay, diện tích sàn xây dựng nhà ở xã hội trên toàn thành phố dự kiến mới đáp ứng cho nhu cầu ở của 24.358/ 71.604 lao động ngoài tỉnh (không tính lao động nước ngoài).

Về hoàn thiện cơ chế chính sách, KTNN kiến nghị UBND thành phố Hải Phòng xem xét sửa đổi một số quy định tại Quyết định số 07/2020/QĐ-UBND ngày 20/4/2020 của UBND thành phố để đảm bảo phù hợp với Nghị định số 103/2024/NĐ-CP của Chính phủ; sửa đổi quy định tại Quyết định số 17/2023/QĐ-UBND của UBND thành phố Hải Phòng để đảm bảo phù hợp với Nghị định số 102/2024/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn Luật Đất đai năm 2024.

Ban quản lý KKT Hải Phòng chấn chỉnh việc xác định và thông báo số tiền thuê đất phải nộp đối với Công ty cổ phần Logistics Cát Thành, Công ty Cổ phần Cảng Hải Phòng. Đôn đốc, có biện pháp xử lý theo đúng quy định đối với một số nhà đầu tư thực hiện dự án chậm tiến độ so với tiến độ thực hiện đăng ký tại giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

Bên cạnh đó, KTNN cũng đề nghị UBND thành phố Hải Phòng thực hiện đánh giá việc cung ứng lao động cũng như thu hút nhà đầu tư trước khi quyết định thành lập các KCN mới nhằm tránh lãng phí tài nguyên.

Đồng thời, xem xét, có định hướng chuyển đổi, phát triển thành KCN sinh thái theo định hướng phát triển các KCN tại Quyết định số 1516/2023/QĐ-TTg ngày 02/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ “Tập trung phát triển 14 KCN đã thành lập theo hướng đồng bộ, thông minh, sinh thái cả về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội” và Nghị quyết 06/2022/NQ-TU HP của Thành ủy Hải Phòng.

THÙY LÊ