Kỳ 1: 50 năm bảo vệ chủ quyền quần đảo Hoàng Sa, nhìn từ phương diện Quốc gia

Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Văn Quảng và các đồng chí là lãnh đạo, nguyên lãnh đạo TP Đà Nẵng qua các thời kỳ tham quan tại không gian trưng bày triển lãm “Quần đảo Hoàng Sa thuộc lãnh thổ Việt Nam” trong Chương trình triển lãm "Đà Nẵng - Phát triển và Hội nhập" diễn ra từ ngày 26 đến 30-3-2025.

Trước yêu cầu đó đòi hỏi Đảng và Nhà nước đã có chủ trương sáng suốt, kiên định; huy động trí tuệ và sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân đã tạo nên “thế trận lòng dân” vững chắc, vừa là nền tảng tư tưởng, vừa là sức mạnh tinh thần cho sự nghiệp bảo vệ chủ quyền Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Quần đảo Hoàng Sa tuy là đơn vị hành chính thuộc TP Đà Nẵng, song do vị trí đặc thù, gắn liền với chủ quyền, an ninh và quốc phòng, nên trên mọi bình diện, Hoàng Sa luôn được Đảng và Nhà nước xác định là vấn đề mang tầm quốc gia. Việt Nam đã ban hành và liên tục cập nhật nhiều văn bản pháp luật, công hàm và tuyên bố chính thức nhằm khẳng định chủ quyền không thể tranh cãi, đồng thời bác bỏ các yêu sách phi lý từ phía Trung Quốc.

Luật Biển Việt Nam được Quốc hội thông qua ngày 21-6-2012 và có hiệu lực từ ngày 1-1-2013, đánh dấu một mốc pháp lý quan trọng trong tiến trình hoàn thiện hệ thống pháp luật về biển, đảo, khẳng định rõ ràng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đối với các vùng biển và hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa. Điều 1 Luật biển Việt Nam xác định: “Các đảo, quần đảo Hoàng Sa, quần đảo Trường Sa và quần đảo khác thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia của Việt Nam”( Luật biển Việt Nam năm 2012, NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2012, tr.7).

Cùng với hệ thống pháp luật trong nước, Việt Nam còn triển khai đấu tranh bảo vệ chủ quyền bằng con đường ngoại giao và pháp lý quốc tế. Ngày 23-6-1994, Quốc hội Việt Nam thông qua Nghị quyết phê chuẩn Công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS 1982), khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với vùng nội thủy, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa. Nghị quyết thể hiện quyết tâm của Việt Nam cùng cộng đồng quốc tế xây dựng trật tự pháp lý công bằng trên biển, đồng thời chính thức hóa cơ sở pháp lý quốc tế để bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên các vùng biển và thềm lục địa theo quy định của UNCLOS 1982.

Đáng chú ý là các công hàm ngoại giao gửi Liên Hợp Quốc. Ngày 7-5-2009, Chính phủ Việt Nam đã trình Ủy ban Ranh giới thềm lục địa của Liên Hợp Quốc Báo cáo quốc gia xác định ranh giới thềm lục địa nằm ngoài phạm vi 200 hải lý tính từ đường cơ sở của Việt Nam. Trước đó, ngày 6-5-2009, Việt Nam và Malaysia phối hợp trình Báo cáo chung về khu vực thềm lục địa kéo dài liên quan đến hai nước. Điều này thể hiện rõ lập trường pháp lý kiên định và tuân thủ Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).

Ông Kato Tetsuro (ở giữa) - Bí thư thứ nhất Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam, tham quan Nhà Trưng bày Hoàng Sa, nghe giới thiệu về các tư liệu khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa.

Việt Nam cũng nhiều lần tuyên bố và bảo vệ chủ quyền hợp pháp của mình đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Ngày 30-3-2020, Phái đoàn thường trực Việt Nam tại Liên Hợp Quốc đã gửi công hàm phản đối các yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông, khẳng định: Việt Nam phản đối các yêu sách của Trung Quốc tại các Công hàm trên. Các yêu sách này vi phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam tại Biển Đông. Việt Nam có đầy đủ chứng cứ lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa phù hợp với các quy định của luật pháp quốc tế… Những công hàm này thể hiện quan điểm nhất quán, phản ánh lập trường kiên định của Việt Nam trước các hành động đơn phương, vi phạm chủ quyền trên Biển Đông.

Quan điểm trên cũng được các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước thể hiện nhất quán. Khẳng định Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam, phát biểu trước đông đảo cử tri quận Tây Hồ (Hà Nội) trong cuộc tiếp xúc ngày 1-7-2014, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh kiên định về nguyên tắc, mềm dẻo về phương pháp, vừa đấu tranh bảo vệ chủ quyền, vừa giữ môi trường hòa bình để phát triển đất nước: “Chúng ta phải xác định đây là việc còn lâu dài, phức tạp, phải rất bình tĩnh, tỉnh táo, kiên quyết, kiên trì, bằng nhiều biện pháp, phát huy sức mạnh tổng hợp. Vì đây là vấn đề cơ bản đụng chạm đến chủ quyền quốc gia”.

Cùng tinh thần đó, năm 2013, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang bác bỏ tuyên bố sai trái của Trung Quốc khi phát biểu tại Hội Châu Á: "Người Trung Quốc trong các cuộc họp với chúng tôi luôn luôn tuyên bố rằng các đảo ở Biển Đông thuộc chủ quyền không thể tranh cãi của họ. Chúng tôi phản đối tuyên bố này. Quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền không thể tranh cãi của Việt Nam và chúng tôi có đầy đủ bằng chứng pháp lý cũng như lịch sử về vấn đề này".

Triển khai các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng và Nhà nước về biển, đảo, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 4 khóa X về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020”, Chỉ thị số 06/CT-TTg ngày 20-5-2013 của Thủ tướng Chính phủ về tuyên truyền bảo vệ chủ quyền của Việt Nam ở Biển Đông, và Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới – đã tạo nền tảng tư tưởng và hành động thống nhất trong toàn hệ thống chính trị. Cùng với đó, Quyết định số 373/QĐ-TTg ngày 23-3-2010 phê duyệt Đề án đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững biển, đảo Việt Nam, giúp công tác tuyên truyền chủ quyền biển đảo được thực hiện đồng bộ, liên thông từ Trung ương đến địa phương.

Trên cơ sở các định hướng trên, các địa phương trong cả nước, đặc biệt là các tỉnh, thành ven biển, đã triển khai hiệu quả hoạt động tuyên truyền, triển lãm về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.

Một điểm nổi bật trong chiến lược thực thi chủ quyền của Việt Nam là chính sách khuyến khích ngư dân vươn khơi, bám biển, ngư dân như “những cột mốc sống”, “lá chắn mềm” bảo vệ chủ quyền quốc gia trên Biển Đông. Chính phủ đã triển khai các chương trình tín dụng ưu đãi, hỗ trợ đóng tàu công suất lớn, cho vay vốn cải hoán, nâng cấp phương tiện, giúp ngư dân tăng khả năng hoạt động dài ngày và phát triển nghề cá xa bờ. Đây không chỉ là chính sách kinh tế - xã hội, mà còn là chính sách quốc phòng nhân dân, xây dựng thế trận toàn dân trong bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Các văn bản, chính sách và tuyên bố của Đảng, Nhà nước trong suốt nửa thế kỷ qua là nền tảng pháp lý và chính trị vững chắc, góp phần tạo sự đồng thuận trong nước và tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế đối với lập trường chính nghĩa của Việt Nam. Có thể nói, điểm nổi bật chính là sự thống nhất ý chí, hành động giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Tiến sĩ Lê Tiến Công

(còn nữa)