Khai thác kinh tế xanh từ diện tích rừng lớn nhất miền Nam

Hoạt động đua xe đạp trong khu vực quản lý của Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai. Ảnh: ĐVCC

Đây không chỉ là “tài sản” thiên nhiên quý giá mà còn mở ra tiềm năng khai thác, phát huy giá trị kinh tế xanh gắn với bảo tồn và phát triển.

Nhiều nguồn thu bền vững từ rừng

Đồng Nai là địa phương có diện tích rừng và đất quy hoạch rừng lớn vùng Đông Nam Bộ, lẫn khu vực phía Nam. Với khoảng 87% diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng, đây là lợi thế lớn để vừa bảo tồn, vừa khai thác các nguồn thu mang tính bền vững.

Lợi thế đầu tiên là dịch vụ môi trường rừng. Do đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết và duy trì nguồn nước, do đó, theo Luật Lâm nghiệp năm 2017, cơ sở sản xuất thủy điện, cơ sở sản xuất và cung ứng nước sạch phải đóng tiền dịch vụ cho hoạt động này. Theo Quỹ Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, nguồn thu dịch vụ môi trường rừng năm 2025 khoảng 83 tỷ đồng. Đây là nguồn tài chính bền vững để tái đầu tư cho công tác bảo vệ và phát triển rừng. Đồng thời là động lực khuyến khích người dân tham gia giữ rừng, giảm gánh nặng ngân sách cho Nhà nước.

Kế đến là lợi thế trong phát triển thị trường carbon. Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành các nghị định, kế hoạch với mục tiêu năm 2025 Việt Nam vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước và đến năm 2029 thì chính thức vận hành sàn giao dịch này. Với diện tích rừng lớn, Đồng Nai có tiềm năng tham gia mạnh mẽ vào thị trường tín chỉ carbon, không chỉ trong nước mà còn hướng tới hợp tác quốc tế thông qua các chương trình về giảm phát thải, ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây sẽ là nguồn thu mới quan trọng cho tỉnh, đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh trong thu hút các dự án phát triển xanh. Việc này cũng đồng nghĩa với mục tiêu giảm phát thải ròng về 0 (net zero) vào năm 2050 của Đồng Nai sẽ thành hiện thực.

Một tiềm năng kinh tế đặc biệt khác của rừng là phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng. Rừng ở Đồng Nai có đặc điểm đa dạng sinh học cao, phần lớn đất rừng bằng phẳng xen lẫn hồ, bàu, sông, suối tạo nên cảnh đẹp tự nhiên. Bên cạnh đó, tỉnh có các núi nổi tiếng ở vùng Đông Nam Bộ như: núi Chứa Chan, núi Bà Rá… và có cả khu rừng ngập mặn. Những yếu tố này là “kho báu” cho phát triển du lịch sinh thái.

Hiện tại, Vườn quốc gia Cát Tiên, Vườn quốc gia Bù Gia Mập, Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai… đều có sức hút lớn đối với du khách trong và ngoài nước. Tương lai, nếu được quy hoạch hợp lý, các sản phẩm du lịch như: trekking rừng, quan sát động vật hoang dã, nghỉ dưỡng sinh thái, trải nghiệm văn hóa - lịch sử bản địa hay cho thuê địa điểm tổ chức các cuộc thi (tìm hiểu khoa học tự nhiên, chạy, đạp xe…) sẽ trở thành “đặc sản” của du lịch Đồng Nai. Đây cũng là xu hướng du lịch đang ngày càng tăng.

Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hoàng cho biết: Đồng Nai có diện tích rừng lớn, tỷ lệ che phủ rừng là 25%. Đây là nguồn tài nguyên vô giá trong phát triển kinh tế xanh, bảo vệ môi trường.

Kiến tạo thương hiệu “Đồng Nai xanh”

Rừng không chỉ là “lá phổi xanh” cân bằng sinh thái trong bối cảnh công nghiệp và đô thị phát triển nhanh mà còn là lợi thế để tỉnh khai thác các nguồn thu bền vững. Lợi thế này cũng là “điểm cộng” cho tỉnh đối với các nhà đầu tư nước ngoài coi trọng trách nhiệm xã hội và môi trường.

Hiện tỉnh đang triển khai Đề án Nâng cao chất lượng rừng đến năm 2030, với mục tiêu “kép” cải thiện trữ lượng, tăng đa dạng sinh học, phát huy chức năng phòng hộ, phòng, chống thiên tai, đồng thời gia tăng khả năng hấp thụ carbon. Mục tiêu cụ thể là đến năm 2030, toàn bộ diện tích rừng tự nhiên, kể cả rừng nghèo, sẽ được phục hồi và nâng cao chất lượng thông qua biện pháp lâm sinh, quản lý, bảo vệ và phòng cháy, chữa cháy.

Các giải pháp được triển khai đồng bộ, từ quản lý, bảo vệ đến áp dụng kỹ thuật để làm giàu rừng, phát triển rừng đa tầng và đa loài. Song song đó, tỉnh đẩy mạnh cơ chế, chính sách khuyến khích xã hội hóa, thu hút cộng đồng tham gia bảo vệ, phát triển rừng gắn với sinh kế. Người dân, đặc biệt là hộ gia đình và cộng đồng, được hưởng lợi từ nguồn thu tăng thêm, tạo động lực gắn bó với rừng.

Cùng với đó, tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ: chọn tạo giống cây chịu hạn, chống sâu bệnh; ứng dụng nuôi cấy mô để sản xuất giống bản địa; nghiên cứu mô hình rừng kinh tế đa loài; phát triển lâm sản ngoài gỗ có giá trị cao. Trong công tác quản lý, tỉnh hướng tới tiêu chuẩn bền vững, gắn bảo tồn đa dạng sinh học với phát triển dịch vụ môi trường rừng như hấp thụ carbon, du lịch sinh thái.

Để hiện thực hóa các mục tiêu, giải pháp nói trên, tỉnh thực hiện đa dạng hóa nguồn lực đầu tư, đó là ngân sách nhà nước, xã hội hóa, vốn ODA, hợp tác công tư. Song song đó, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức được chú trọng, giúp cộng đồng, doanh nghiệp và toàn xã hội hiểu rõ giá trị hệ sinh thái rừng trong phát triển bền vững, an ninh sinh thái và ứng phó biến đổi khí hậu, từ đó, có những hành động thiết thực và ý nghĩa.

Ông Phạm Xuân Thịnh, Giám đốc Vườn quốc gia Cát Tiên cho biết: Nơi đây hội tụ hệ sinh thái phong phú, nhiều loài động, thực vật quý hiếm, là tiềm năng lớn cho du lịch sinh thái, nghiên cứu khoa học và dịch vụ môi trường rừng. Năm 2024, Vườn quốc gia Cát Tiên đã trở thành vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam đạt danh hiệu Danh lục xanh của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). 2 yếu tố này là nền tảng để phát triển kinh tế gắn với bảo tồn thiên nhiên.

Đồng Nai, cả trước và sau khi sáp nhập, vẫn giữ vị trí số một vùng Đông Nam Bộ về diện tích rừng. Đây chính là nền tảng quan trọng để tỉnh xây dựng thương hiệu “Đồng Nai xanh”, hướng tới trở thành hình mẫu quốc gia trong phát triển kinh tế rừng gắn với mục tiêu bền vững.

Hoàng Lộc