Khai thác nguồn lực đất đai trong phát triển đường sắt đô thị

Quang cảnh buổi hội thảo. Ảnh: Công Phương

Phát biểu khai mạc phiên chiều 18/1, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Hà Minh Hải cho biết, giao thông đô thị là huyết mạch quan trọng của mọi thành phố, đặc biệt là ở những đô thị lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, nơi có tốc độ phát triển kinh tế, đô thị hóa rất mạnh mẽ. Đồng thời, cả 2 thành phố đang đối mặt với thách thức rất lớn về giao thông, đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết, đặc biệt là vấn đề giao thông công cộng, phát triển đường sắt đô thị, định hình phát triển đô thị bền vững.

Cùng với những bài học kinh nghiệm mà các chuyên gia trong nước và quốc tế đã chia sẻ tại các phiên hội thảo trước về hoàn thiện thể chế có liên quan về phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD), các mô hình quy hoạch xây dựng, chỉnh trang, tái thiết đô thị, điều chỉnh đất đai, đầu tư, quản lý, vận hành, khai thác đường sắt đô thị.

Tuy nhiên, cả trong nước và quốc tế, cả trong quá khứ và tương lai việc đầu tư phát triển hệ thống giao thông đô thị nói chung đòi hỏi cần huy động nguồn lực rất lớn để đầu tư, nhất là đối với hệ thống công trình đường sắt đô thị. Trong các nguồn lực để đầu tư phát triển hệ thống giao thông đô thị, đất đai là một trong những nguồn lực quan trọng.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Hà Minh Hải phát biểu tại phiên hội thảo khoa học chuyên đề “Huy động nguồn lực từ đất đai”. Ảnh: Công Phương

Theo đó, các địa phương đã ban hành các đề án, chương trình về khai thác nguồn lực, trong đó có nguồn lực về đất đai, tài sản công nhằm huy động, khai thác sử dụng tạo điều kiện thúc đẩy phát triển, mở rộng không gian đô thị, sử dụng và phát triển quỹ đất, nhất là đối với quỹ đất là tài sản công theo hướng tiết kiệm, hiệu quả và bền vững, góp phần đảm bảo nguồn thu ngân sách.

Tuy nhiên, Hà Nội mong muốn được chia sẻ kinh nghiệm về huy động nguồn lực từ đất đai để trả lời 3 câu hỏi: các biện pháp nào để tổ chức khai thác nguồn lực đất đai trong phát triển đường sắt đô thị, bảo đảm lợi ích trước mắt cũng như lâu dài? Cơ chế, chính sách như thế nào để khai thác nguồn lực tài chính từ đất đai phải đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và các đối tượng có liên quan? Làm thế nào để coi đất đai là nguồn lực tài chính quan trọng phục vụ phát triển đô thị nói chung, phát triển đường sắt đô thị nói riêng?

Cũng trong chiều 18/1, nhiều chuyên gia phát biểu tham luận đã lấy ví dụ từ Singapore, Thái Lan, Nhật Bản về tận dụng các giá trị tăng thêm từ đất. Theo đó, bà Malone Lee - Đại học Quốc gia Singapore cho rằng cần tận dụng phát triển không gian trên không và không gian ngầm tại các khu vực TOD kết hợp xây dựng các tòa nhà phức hợp.

GS.TSKH Đặng Hùng Võ chia sẻ tham luận tại hội thảo. Ảnh: Công Phương

Ông Hiroshi Nishimaki - CEO Công ty ExeIdea Ltd cũng nhấn mạnh, đất đóng vai trò quan trọng trong quy hoạch đô thị. Để phát huy được nguồn lực này, cần có khung pháp lý để cho phép mua đất trước khi thực hiện tái điều chỉnh đất đai.

Lấy ví dụ từ ga Shinigawa depot, ông Hiroshi Nishimaki đề xuất tối đa hóa lợi ích từ đất thông qua phát triển đất thương mại, xây dựng tòa nhà làm việc, xem xét tính liên kết dịch vụ tại không gian chung. Đồng thời cần gia tăng giá trị đất bằng cách quy hoạch riêng biệt khu mật độ cao và có tính chi phí phát triển…

GS.TSKH Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, hai “siêu” đô thị của Việt Nam hiện nay là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đều chung ý định phát triển đô thị theo mô hình TOD dựa vào mạng lưới giao thông công cộng và tổ chức lại các đô thị tại các điểm nút giao thông công cộng. Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn trong việc khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai, phát triển các dự án TOD thông qua hình thức đầu tư tư nhân hay PPP được cho là giải pháp hữu hiệu.

Công Phương