Khám phá văn hóa xã hội, cảnh quan và kiến trúc TP.HCM từ thế 19 đến nay

Sách dày 392 trang, gồm 4 chương: Giới thiệu về Thành phố Hồ Chí Minh; Sài Gòn – Chợ Lớn xưa và nay; Các kiến trúc đô thị tiêu biểu của Thành phố Sài Gòn và Chợ Lớn; Di sản kiến trúc, văn hóa và lịch sử - Tổng quan và lời kết.

Khi nói về cơ duyên kết hợp của ba tác giả, tác giả Nguyễn Đức Hiệp kể lại. Cuốn sách này ra mắt bạn đọc là do sự hợp tác của Nguyễn Đức Hiệp, Tim Doling và Võ Chi Mai với mục đích giới thiệu về hình ảnh, thông tin về cảnh quan, đường phố đô thị thành phố Sài Gòn – Chợ Lớn từ thế kỷ 19 cho đến ngày nay trong phạm vi mà ngày nay là thành phố Hồ Chí Minh. Các tác giả xuất thân từ những chuyên môn khác nhau như khoa học tự nhiên, xã hội và nghệ thuật vì thế góc nhìn là sự tổng hợp của các khía cạnh trên trong cuốn sách.

Cuốn sách này có mục đích trình bày những hình ảnh của các kiến trúc và cảnh quan đô thị theo tác giả là có giá trị về mỹ quan, văn hóa và lịch sử ở Sài Gòn - Chợ Lớn. Ngoài ra còn có một số hình ảnh xưa và nay ở cùng địa điểm để ta có thể thấy sự thay đổi qua thời gian các cảnh quan, kiến trúc cùng với các sự kiện, thông tin về lịch sử và các câu chuyện liên quan tạo nên dấu ấn ký ức đô thị và đặc thù của thành phố Sài Gòn - Chợ Lớn. . Mỗi một con đường, một góc phố đều có một câu chuyện gắn liền với quá khứ. Có những con đường, tòa nhà, cảnh quan phố xá mà ta thấy thường ngày, tuy thay đổi theo thời gian nhưng nếu ta không để ý thì không thấy hết được toàn cảnh giá trị lịch sử văn hóa hay định được đúng mức tiềm năng mà chúng ta có thể dùng trong sinh hoạt kinh tế, văn hóa hay du lịch.

Qua những hình ảnh trong sách, chúng ta sẽ nhận thấy những thay đổi và vẫn còn giữ được nét kiến trúc và cảnh quan của các công trình tòa nhà và đường phố ở trung tâm thành phố tại quận 1, và các quận chung quanh như quận 3, Bình Thạnh, Tân Bình, quận 5, quận 6, quận 8, … Chẳng hạn như khách sạn Continental, Nhà hát Thành phố, Dinh Độc Lập/ Dinh Thống nhất, nhà thờ Đức Bà, Tòa án nhân dân, khách sạn Majestic, bảo tàng, trường học, đình, hội quán và chùa người Hoa, trụ sở công ty, chợ Tân Định, chợ Bình Tây, cửa tiệm mặt phố, trường học, tu viện, ga xe lửa Sài Gòn, ….

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Hiệp chia sẻ và truyền tải thông điệp sách: “Một thành phố có sức thu hút quyến rũ du khách và người dân không chỉ ở sức mạnh kinh tế, bề dày lịch sử của nó mà còn do cá tính nhân văn của cư dân và cảnh quan gây những ấn tượng, cảm hứng nghệ thuật cho cộng đồng và các sáng tác văn hóa nghệ thuật đa dạng của những nghệ sĩ. Mà cảnh quan đặc thù đó phát sinh và duy trì chính từ tư duy của con người và phản ảnh phong cách và triết lý sống của cư dân nơi đó. Một thành phố lớn có tầm vóc thu hút đều có các đặc tính trên và những người nhập cư cũng làm phong phú thêm đời sống kinh tế, xã hội và văn hóa của thành phố mà họ được nuôi dưỡng đã bộc lộ được tài năng của họ. Một sự hỗ tương có lợi cho cá nhân và cộng đồng. Sự thanh lịch nhân văn đó cần được bảo trì và phát huy trong một hệ sinh thái năng động hữu cơ”.

Ngày nay, tốc độ phát triển đô thị ở Thành phố Hồ Chí Minh rất cao, bộ mặt thành phố đổi thay rất nhiều. Nơi đây đã và sẽ tiếp tục thu hút nhiều du khách đến thăm nếu chúng ta vẫn bảo tồn được các di sản kiến trúc văn hóa, cảnh quan đặc thù của thành phố “lịch sử” như ông Paul Beau cách đây hơn một thế kỷ đã từng gọi. Điều quan trọng là các di sản, kiến trúc văn hóa lịch sử, nơi sinh hoạt tôn giáo, văn hóa nên được bảo tồn, gìn giữ để chúng trở thành cảnh quan có giá trị kinh tế và tinh thần vô giá cho thành phố Thành phố Hồ Chí Minh và các thế hệ sau nối tiếp. Bài học quan trọng, qua các kinh nghiệm được áp dụng thành công ở nhiều nước, là ý thức về di sản văn hóa lịch sử chỉ có thể phát triển và bảo tồn tốt đẹp hay đánh giá đúng giá trị thực của di sản, thông qua sự tham gia của người dân và cộng đồng.

Cuốn sách này có mục đích cung cấp thêm thông tin về một vài trong số rất nhiều di sản kiến trúc văn hóa đặc thù của thành phố, hy vọng sẽ là một cố gắng giúp chúng ta có được một hình ảnh tổng quát trong sự quản lý và phát triển đô thị cũng như bảo tồn di sản.

Minh Châu