Khẳng định vai trò tiên phong trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu

Cờ EU tung bay bên ngoài Trụ sở Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ. (Ảnh: Xinhua)

Bị bủa vây giữa hàng loạt thách thức, Liên minh Cờ xanh đứng trước áp lực duy trì vai trò tiên phong trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu.

Nhiều thập niên qua, EU tự hào là “ngọn cờ đầu” trong nỗ lực bảo vệ hành tinh xanh. Hệ thống Giao dịch khí thải, Thỏa thuận Xanh châu Âu, thành tựu về phát triển năng lượng tái tạo là những minh chứng sống động thể hiện năng lực dẫn dắt của EU trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Bằng những nỗ lực không ngừng nghỉ, EU đã giảm 37% lượng khí thải so với mức của năm 1990, đồng thời là nhà tài trợ lớn nhất cho các chương trình khí hậu trên thế giới, với 31,7 tỷ euro năm 2024. Tuy nhiên, “hành trình xanh” của EU đang đối mặt nhiều thách thức, đặt liên minh trước nguy cơ lỡ hẹn với kế hoạch công bố mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính vào năm 2040.

Cắt giảm 90% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2040 được xem là bước đệm quan trọng để EU đi đúng lộ trình tiến đến trung hòa các-bon vào năm 2050. Việc thiết lập mục tiêu khí hậu năm 2040 sẽ tạo cơ sở pháp lý cần thiết để các nước thành viên và doanh nghiệp triển khai định hướng phát triển dài hạn. Đây cũng là bước đi quan trọng nhằm củng cố vị thế đi đầu của EU trong nỗ lực chặn đà tăng nhiệt của Trái đất - bài toán nan giải của cộng đồng quốc tế.

Tuy nhiên, do các nước thành viên chưa tìm được tiếng nói chung, sau nhiều lần lỡ hẹn, đến nay, kế hoạch nêu trên vẫn chưa được thông qua. Nút thắt lớn nhất trên bàn đàm phán là bài toán cân bằng giữa tham vọng về khí hậu và phát triển kinh tế. Một số nước Trung và Đông Âu coi mục tiêu giảm 90% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2040 là không khả thi và có thể làm tăng áp lực lên các nền kinh tế yếu trong liên minh. Thủ tướng Séc Petr Fiala cho rằng, lộ trình giảm khí thải cần được đặt ở chế độ linh hoạt, có thể điều chỉnh theo những biến động về kinh tế, công nghệ và địa chính trị trong tương lai.

Ngoài ra, một số nhà lãnh đạo lo ngại, tham vọng cắt giảm khí thải sẽ kéo theo chi phí năng lượng tăng cao, ảnh hưởng cuộc sống người dân cũng như hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, nhiều nước khẳng định sẽ không đánh đổi giữa tăng trưởng và chuyển đổi bền vững. Thủ tướng Đức Friedrich Merz nhận định, chống biến đổi khí hậu là cần thiết, song phải đi đôi với việc duy trì sức cạnh tranh của ngành công nghiệp châu Âu.

Trong nỗ lực xoa dịu những lo ngại nêu trên, tại Hội nghị thượng đỉnh EU vừa diễn ra, các nước đề xuất đưa vào cam kết khí hậu năm 2040 một “điều khoản linh hoạt”, theo đó cho phép điều chỉnh mục tiêu giảm khí thải trong trường hợp cần thiết. Ủy ban châu Âu (EC) cũng đang xem xét sửa đổi các biện pháp như kiểm soát giá trong thị trường các-bon, tăng thuế các-bon biên giới, nới lỏng lệnh cấm xe động cơ đốt trong… Giới phân tích kỳ vọng, những điều chỉnh linh hoạt nêu trên sẽ giúp EU dung hòa khác biệt, tìm ra con đường chung để bước tiếp “hành trình xanh”.

Trong lúc các cuộc thảo luận về mục tiêu cắt giảm khí thải còn chưa ngã ngũ, EU vẫn đang gánh chịu những thiệt hại nặng nề do biến đổi khí hậu. Những đợt nắng nóng kỷ lục kéo theo hàng loạt cơn cháy rừng, tình trạng lũ lụt bất thường là tín hiệu đáng lo ngại cho thấy, nếu không giải quyết được vấn đề biến đổi khí hậu, hậu quả sẽ vô cùng tàn khốc. Các nhà nghiên cứu cảnh báo, thiệt hại do thời tiết cực đoan tại châu Âu có thể lên tới 126 tỷ euro vào năm 2029, gây sức ép lớn lên tăng trưởng kinh tế của khối.

Đồng hồ đếm ngược đã điểm. Chỉ còn khoảng 10 ngày nữa trước khi COP30 chính thức khai mạc, cũng là thời hạn chót để EU thông qua kế hoạch cắt giảm khí thải năm 2040. Đứng trước “ngã ba đường”, hơn lúc nào hết, tinh thần đoàn kết và sự nhượng bộ giữa các nước thành viên là yếu tố quyết định để Liên minh Cờ xanh tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu.

NGUYỄN HÀ