Kháng thuốc HIV nguy hiểm như thế nào?

Kháng thuốc HIV xảy ra khi nào?

Với nhiều người dùng thuốc điều trị HIV hơn, tình trạng kháng thuốc HIV cũng gia tăng hơn. Tất cả các loại thuốc kháng virus đều có khả năng trở nên không hiệu quả hoàn toàn hoặc một phần.

Một cách để điều này xảy ra là thông qua "kháng thuốc HIV mắc phải". Đây là khi virus sinh sôi (tạo ra các bản sao của chính nó) trong khi bạn đang dùng hoặc chỉ dùng một phần thuốc kháng virus. Tình trạng này có thể xảy ra nếu bạn không tuân thủ chế độ dùng thuốc điều trị HIV, nhưng nó cũng có thể xảy ra nếu cơ thể bạn không hấp thụ thuốc đúng cách hoặc nếu tương tác với các loại thuốc khác mà bạn đang dùng, khiến thuốc điều trị HIV kém hiệu quả hơn. Trong những trường hợp này, HIV có thể đột biến thành dạng ảnh hưởng đến khả năng chống lại virus của thuốc.

Bạn cũng có thể bắt đầu với một loại virus HIV đã kháng thuốc, khi được truyền từ người khác cho bạn. Các chuyên gia gọi đây là "kháng thuốc HIV lây truyền". Điều này có nghĩa là, mặc dù bạn chưa từng dùng thuốc kháng virus trước đây, nhưng HIV của bạn đã kháng với một số loại thuốc điều trị HIV.

Loại kháng thuốc mà bạn mắc sẽ phụ thuộc vào đột biến kháng thuốc trong virus HIV của bạn.

Một dạng khác là "kháng thuốc HIV trước khi điều trị", có thể xảy ra nếu bạn tiếp xúc với thuốc điều trị HIV tại thời điểm bạn bị nhiễm HIV. Virus trở nên kháng thuốc trước khi bạn có thể bắt đầu điều trị. Tình trạng này có thể xảy ra:

Nếu người mẹ dùng thuốc để ngăn ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con nhưng em bé vẫn bị nhiễm bệnh.
Bạn bị nhiễm bệnh khi đang dùng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) để ngăn ngừa HIV.

Loại kháng thuốc mà bạn mắc sẽ phụ thuộc vào đột biến kháng thuốc trong virus HIV của bạn. Ví dụ về điều này bao gồm:

Nếu bạn có đột biến protease hoặc đột biến (một số loại), HIV có thể kháng hoặc kháng một phần với thuốc ức chế protease. Các loại thuốc như darunavir (prezista) có thể không có tác dụng với bạn.
Nếu bạn có đột biến phiên mã ngược, bạn có thể kháng thuốc ức chế phiên mã ngược, chẳng hạn như emtricitabine/TDF (truvada) hoặc efavirenz (sustiva).

Thuốc điều trị HIV cùng nhóm sẽ ngăn chặn sự sao chép của HIV theo cùng một cách. Điều này có nghĩa là nếu bạn trở nên kháng thuốc với một loại thuốc trong một nhóm nhất định, bạn có thể kháng thuốc hoàn toàn hoặc một phần với các loại thuốc khác trong cùng nhóm đó.

Xét nghiệm kháng thuốc được thực hiện như thế nào?

Xét nghiệm kháng thuốc đòi hỏi phải lấy mẫu máu. Có hai loại xét nghiệm:

- Xét nghiệm kiểu gen: Tìm ra đột biến kháng thuốc trong các gen của HIV, xem xét các gen phiên mã ngược (RT), protease (PR) và integrase (IN). Các xét nghiệm này kiểm tra xem có đột biến nào phổ biến trong tình trạng kháng thuốc không.

Người nhiễm HIV nên thực hiện loại xét nghiệm này trước khi bắt đầu điều trị. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt (như nếu bạn đang mang thai bị nhiễm HIV hoặc vừa mới bị nhiễm HIV), điều quan trọng là phải bắt đầu điều trị ngay lập tức thay vì chờ xét nghiệm kiểu gen.

- Xét nghiệm kiểu hình: Xét nghiệm này đo khả năng HIV của bạn sinh sôi ở các nồng độ thuốc kháng virus khác nhau. Thông thường, bạn sẽ được thực hiện xét nghiệm này nếu đã được điều trị..

Bạn có thể làm gì nếu bị kháng thuốc điều trị HIV?

- Nếu phát hiện mình bị kháng thuốc, điều đầu tiên bạn nên làm là tìm hiểu xem nguyên nhân nào dẫn tới tình trạng này để tìm cách khắc phục.

- Có thể cần phải dùng thuốc phác đồ bậc 2 giúp ngăn chặn virus kháng thuốc.

- Kháng thuốc đa thuốc là không phổ biến, nhưng nếu bạn bị tình trạng này, một số loại thuốc vẫn có thể có tác dụng. Thuốc điều trị HIV của bạn vẫn có thể ức chế HIV, chỉ là kém hiệu quả hơn. Bác sĩ có thể kết hợp các loại thuốc để giúp ích nhiều hơn.

- Hiện các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu nhiều loại thuốc HIV mới có hiệu quả chống lại các chủng HIV kháng thuốc.

BS. Nguyễn Bích Ngọc