Khánh Hòa 'tăng tốc' cho mục tiêu xóa nghèo bao trùm và bền vững

Sau khi sáp nhập với tỉnh Ninh Thuận, Khánh Hòa mới trở thành đơn vị hành chính có diện tích gần 9.700 km2, dân số khoảng 1,85 triệu người. Tỉnh có địa hình đa dạng, trải dài từ biển, đồng bằng ven duyên hải đến miền núi bán khô hạn – nơi sinh sống của hơn 20 dân tộc thiểu số, tập trung chủ yếu tại các huyện Khánh Sơn, Khánh Vĩnh và vùng giáp ranh Ninh Hải, Ninh Phước.

Nếu như Khánh Hòa trước đây nổi tiếng với trung tâm du lịch – dịch vụ biển Nha Trang, thì phần mở rộng sau sáp nhập mang theo những vùng bán sơn địa khô hạn, nơi sinh kế người dân phụ thuộc chủ yếu vào nông nghiệp truyền thống, nguồn nước và thời tiết.

Sự tương phản đó phản ánh rõ bức tranh “hai tốc độ” của phát triển – cũng là bài toán mà chính quyền Khánh Hòa mới phải giải quyết khi hướng tới mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau.”

Chính sách – nền tảng cho chuyển động

Theo Nghị quyết số 24-NQ/TU ngày 11/7/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa, “giảm nghèo bền vững là nhiệm vụ chính trị thường xuyên, lâu dài; là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.” Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 không còn hộ nghèo theo chuẩn đa chiều, giảm nhanh tỷ lệ hộ cận nghèo, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Trên cơ sở đó, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương cụ thể hóa nghị quyết bằng chương trình hành động, kế hoạch giảm nghèo hằng năm, lồng ghép với các chương trình mục tiêu quốc gia và chính sách phát triển vùng khó khăn.

Trong giai đoạn 2021–2025, tỉnh Khánh Hòa (trước sáp nhập) đã phân bổ hơn 690 tỷ đồng triển khai 7 dự án giảm nghèo, tập trung đầu tư 14 công trình hạ tầng kinh tế - xã hội tại hai huyện Khánh Sơn, Khánh Vĩnh và 19 công trình tại các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo (như xã Vạn Thạnh, huyện Vạn Ninh).

Tại Ninh Thuận (cũ), riêng năm 2024, địa phương này bố trí hơn 170 tỷ đồng cho 7 dự án giảm nghèo, kết hợp tuyên truyền, đào tạo nghề, hỗ trợ phát triển sản xuất và tín dụng ưu đãi, giúp hàng nghìn hộ dân có việc làm ổn định và cải thiện thu nhập.

Đến nay, toàn tỉnh Khánh Hòa còn 9.319 hộ nghèo, chiếm 1,74%, phấn đấu đến cuối năm 2025 giảm thêm 4.236 hộ, đưa tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 0,94%.

Đáng chú ý, đầu năm 2025, Thủ tướng Chính phủ đã công nhận hai huyện Khánh Sơn, Khánh Vĩnh ra khỏi danh sách huyện nghèo và xã Vạn Thạnh (huyện Vạn Ninh) ra khỏi danh sách xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo giai đoạn 2021 - 2025. Điều đó đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong hành trình giảm nghèo của địa phương.

Vùng đồi cát thuộc xã Phước Dinh (xã An Hải, huyện Ninh Phước cũ) tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Ngọc Linh/Mekong ASEAN

Ngay sau khi hình thành đơn vị hành chính mới, Tỉnh ủy Khánh Hòa ban hành Nghị quyết chuyên đề về giảm nghèo đa chiều và phát triển bền vững vùng khó khăn giai đoạn 2026–2030, xác định ba trụ cột chính: (1) Phát triển sinh kế gắn với chuỗi giá trị nông sản – du lịch – công nghiệp chế biến; (2) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn và dân tộc thiểu số; (3) Đầu tư hạ tầng thiết yếu, thúc đẩy chuyển đổi số nông thôn mới.

Chia sẻ trên Báo Khánh Hòa ngày 26/8/2025, bà Nguyễn Thị Lan, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Khánh Hòa, cho biết để đạt được mục tiêu giảm nghèo bền vững, tỉnh sẽ “đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, ngành, người dân; triển khai đồng bộ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững; ưu tiên nguồn lực cho hạ tầng, an sinh xã hội, đảm bảo người nghèo được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.”

Song song đó, địa phương tăng cường công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo, mới thoát nghèo; hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất nông, lâm, ngư, diêm nghiệp, đổi mới kỹ thuật canh tác, bảo đảm an ninh lương thực, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và nâng cao thu nhập cho người dân. Các hoạt động này được lồng ghép với Chương trình mục tiêu quốc gia và các đề án phát triển vùng, góp phần hạn chế tái nghèo, ngăn ngừa nghèo phát sinh.

Đặc biệt, phong trào “Vì người nghèo – không để ai bị bỏ lại phía sau” được triển khai sâu rộng, khơi dậy ý chí tự lực, tự cường và tinh thần vươn lên của người dân, đồng thời huy động sức mạnh cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội cùng tham gia hỗ trợ sinh kế.

Cách tiếp cận “nghèo đa chiều” cũng được áp dụng nhất quán – không chỉ đo nghèo bằng thu nhập, mà còn theo các chỉ số thiếu hụt về giáo dục, y tế, nhà ở, việc làm và khả năng tham gia thị trường, giúp việc hỗ trợ trở nên thực chất, khuyến khích năng lực tự chủ của người dân.

Trong thực hiện Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát, toàn tỉnh đã dành ngân sách và huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ xây mới, sửa chữa 3.539 căn nhà cho hộ nghèo, cận nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn, với tổng kinh phí hơn 195 tỷ đồng.

Trong đó, gia đình bà Cao Thị Minh, hộ đồng bào dân tộc thiểu số tại xã Suối Dầu, được hỗ trợ 60 triệu đồng để xây dựng căn nhà mới 50m2; gia đình ông Trịnh Hữu Hảo, hộ cận nghèo tại phường Bắc Cam Ranh, được hỗ trợ 60 triệu đồng trong tổng kinh phí 170 triệu đồng.

Những mái nhà mới kiên cố, những con đường được nối dài đến từng thôn bản, những lớp học sáng đèn nơi vùng cao là minh chứng cho một hành trình giảm nghèo đang đi đúng hướng. Hơn cả những con số, đó là niềm tin và động lực để người dân tự đứng lên, cùng xây dựng tương lai bền vững trên chính quê hương mình.

Từ bàn tay người dân đến tầm nhìn địa phương

Ở Khánh Hòa, công cuộc giảm nghèo không chỉ bắt đầu từ các chương trình của Nhà nước, mà còn từ chính bàn tay, ý chí và khát vọng của người dân vùng khó. Từ miền núi đến miền biển, từ những nông hộ Raglai đến những hợp tác xã trẻ, câu chuyện vươn lên thoát nghèo đang được viết tiếp bằng những mô hình sản xuất mới, những con đường, mái nhà và lớp học sáng đèn giữa thung lũng.

Cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp tỉnh Khánh Hòa đã lồng ghép công tác giảm nghèo vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm và giai đoạn 2021–2025, gắn kết chặt chẽ với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Cách tiếp cận này tạo nên nguồn lực tổng hợp, giúp phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đồng thời đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội vươn lên.

Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, người dân được đẩy mạnh; các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, đào tạo nghề, giải quyết việc làm và tín dụng ưu đãi lan tỏa sâu rộng. Nhờ đó, đời sống kinh tế - xã hội vùng khó đã có nhiều chuyển biến rõ rệt: người dân có việc làm, thu nhập ổn định hơn và quan trọng hơn cả là có niềm tin để chủ động thay đổi cuộc sống.

Song song với phát triển sản xuất, địa phương khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái và du lịch trải nghiệm gắn với bảo tồn văn hóa Raglai, khai thác tiềm năng cảnh quan và bản sắc địa phương để hình thành các điểm du lịch cộng đồng, nơi người dân vừa là chủ thể, vừa là người hưởng lợi.

Mô hình nông nghiệp gắn du lịch cũng được mở rộng, khi nhiều xã miền núi kết hợp trồng nông sản OCOP với dịch vụ trải nghiệm ẩm thực, văn hóa bản địa. Đây là một hướng đi vừa giữ gìn bản sắc, vừa tạo sinh kế bền vững.

Ở lĩnh vực tín dụng ưu đãi, từ năm 2021 đến 2024, Ngân hàng Chính sách xã hội chi nhánh Khánh Hòa đã giải ngân hơn 1.050 tỷ đồng, giúp 36.200 lượt hộ vay vốn phát triển sản xuất, chăn nuôi, thương mại nhỏ. Nhờ nguồn vốn này, ở vùng bán sơn địa Khánh Sơn, mô hình trồng sầu riêng xen cà phê và cây dược liệu đã giúp gần 200 hộ đồng bào Raglai có thu nhập ổn định trên 150 triệu đồng/hộ/năm, tăng gấp ba lần so với 5 năm trước.

Nho là cây chịu hạn và thích hợp canh tác tại vùng khí hậu khô nóng Ninh Thuận. Ảnh: Ngọc Linh/Mekong ASEAN

Tại vùng đất Ninh Thuận cũ, nông nghiệp công nghệ cao được xem là hướng đi chủ lực để thích ứng với khí hậu khô nóng. Với lợi thế số giờ nắng cao nhất cả nước, địa phương phát triển các sản phẩm đặc trưng như nho, táo, nha đam, tỏi, không chỉ có giá trị kinh tế mà còn góp phần định hình thương hiệu nông sản địa phương.

Một ví dụ tiêu biểu là mô hình trồng dưa lưới công nghệ cao tại xã Hòa Sơn, huyện Ninh Sơn cũ, nay là xã Anh Dũng. Ứng dụng hệ thống nhà màng hiện đại trên diện tích hơn 4ha, doanh nghiệp mỗi năm cho ra hàng trăm tấn dưa lưới đạt chuẩn siêu thị.

Nhờ tận dụng được “nắng vàng”, người dân đã biến khí hậu khô hạn thành nguồn năng lượng phát triển. Đến nay, xã Anh Dũng còn có thêm 12ha xoài, 6ha táo, 5ha mãng cầu, dừa, góp phần ổn định đời sống của hàng trăm hộ dân.

Vùng nguyên liệu nha đam của Công ty Thực phẩm Cánh đồng Việt (thuộc GCfood) tại xã Mỹ Sơn, tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Ngọc Linh/Mekong ASEAN

Tại khu vực từng thuộc Ninh Hải, mô hình trồng nho sạch, nha đam, dưa lưới đang được nhân rộng. Các doanh nghiệp như GC Food, VinEco cùng hợp tác xã liên kết với đối tác Nhật Bản đã tạo hơn 1.200 việc làm ổn định, giúp chuyển dịch lao động nông thôn sang hướng sản xuất hàng hóa hiện đại.

Chị Mấu Ngọc Thìn, người phụ nữ Raglai ở xã Mỹ Sơn, chia sẻ: “Trước đây, người trong làng chỉ biết lên núi, trông vào sắn và bắp, đất khô thì đành chịu đói. Nay nhờ trồng nha đam có tiền, có niềm vui và sống được ở vùng đất này.”

Nhờ được tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ vay vốn, bán sản phẩm cho hợp tác xã, gia đình chị Thìn không chỉ ổn định thu nhập mà còn cho con theo học nghề ở Nha Trang – giấc mơ trước đây từng xa vời với nhiều hộ nghèo vùng núi.

Lồng bè nuôi thủy hải sản và dịch vụ du lịch cộng đồng tại tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Ngọc Linh/Mekong ASEAN

Ở vùng biển Vạn Ninh và Cam Lâm, chính quyền triển khai thí điểm “Quỹ sinh kế ven biển”, hỗ trợ ngư dân chuyển từ khai thác sang nuôi biển tuần hoàn, ứng dụng số hóa theo dõi chuỗi nuôi - mô hình đầu tiên ở duyên hải Nam Trung Bộ. Nhờ đó, thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt 76 triệu đồng, tăng gần 40% so với trước khi triển khai.

Từ những nông hộ nhỏ đến doanh nghiệp địa phương, từ miền núi đến ven biển, hành trình giảm nghèo ở Khánh Hòa đang dần hình thành một bức tranh mới, nơi chính sách và nỗ lực người dân hòa làm một, nơi giấc mơ an cư, no ấm không còn xa vời, mà đang hiện hữu từng ngày trên mảnh đất miền Trung đầy nắng gió.

Thách thức và hướng đi của giai đoạn mới

Dê, bò, cừu là những gia súc có sức đề kháng và sinh trưởng tốt nơi vùng đất nắng nóng, khô hạn. Ảnh: Ngọc Linh/ Mekong ASEAN

Dù đạt kết quả tích cực, Khánh Hòa mới vẫn đối mặt ba thách thức lớn: Khoảng cách phát triển giữa vùng biển và miền núi, giữa đô thị Nha Trang và các xã khó khăn phía Tây.

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu gây khô hạn, thiếu nước tưới, xâm nhập mặn, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế nông dân. Tình hình thiếu lao động trẻ ở nông thôn, khiến nhiều mô hình giảm nghèo khó nhân rộng nếu không gắn với chuyển đổi nghề và công nghiệp chế biến.

Tỉnh xác định giai đoạn 2026–2030 là “thời kỳ kết nối chuỗi giá trị nông thôn – đô thị – biển đảo”, trong đó ưu tiên phát triển các cụm liên kết sinh kế có doanh nghiệp dẫn dắt; đào tạo nghề gắn với du lịch cộng đồng và kinh tế xanh; chuyển đổi số trong quản lý, giám sát và đo lường hiệu quả giảm nghèo.

Khi những cánh đồng nha đam Ninh Phước xanh trở lại giữa nắng gió, khi sầu riêng Khánh Sơn tìm đường ra thị trường Hàn Quốc, và khi ngư dân Vạn Ninh truy xuất hành trình nuôi biển bằng điện thoại – đó không chỉ là câu chuyện phát triển, mà là minh chứng cho một cách làm mới: xóa nghèo bằng tri thức và sự chủ động của người dân.

Khánh Hòa mới, với diện mạo vừa biển, vừa núi, vừa đô thị, đang thử thách chính mình trong bài toán phát triển bao trùm.

Ngọc Linh