Khi hoa hậu không còn là 'con cưng'

“Cường quốc” quay lưng với hoa hậu

6 chiến thắng tại Hoa hậu Thế giới, 7 vương miện Hoa hậu Hoàn vũ, 8 lần được xướng tên là Hoa hậu Quốc tế… khiến Venezuela trở thành một trong những quốc gia sản sinh ra nhiều hoa hậu nhất trên thế giới. Sức hấp dẫn của vương miện và quan trọng hơn là cơ hội đổi đời khiến nơi đây từng là “thủ phủ” của các lò đào tạo hoa hậu.

Gần 100 phụ nữ biểu tình bên ngoài địa điểm tổ chức chung kết Hoa hậu thế giới 2011 diễn ra tại Anh.

Song, những năm gần đây đấu trường nhan sắc không còn là “tấm vé vàng” đối với những cô gái nuôi tham vọng đổi đời. Ngay cả Hoa hậu Venezuela - cuộc thi sắc đẹp hàng đầu quốc gia Nam Mỹ này cũng điêu đứng sau cáo buộc mại dâm liên quan đến các thí sinh vào năm 2018. Theo NBC News, nhiều thí sinh hoa hậu bị tố đổi tình lấy xe sang, những chuyến du lịch đẳng cấp, nhận tài trợ trang phục thi hoa hậu, chi phí phẫu thuật thẩm mỹ hay các “phần thưởng” giá trị khác từ các quan chức tham nhũng hoặc các ông chủ tài phiệt.

Đó còn chưa kể đến, cuộc khủng hoảng chính trị, thiếu lương thực, lạm phát tăng cao…. khiến hàng loạt cuộc thi, “lò” đào tạo hoa hậu phải đóng cửa vì không thể duy trì hoạt động. Người đẹp như Andrea Diaz, Jessica Russo, Carolina Jane… chọn con đường rời bỏ quê hương để tìm cơ hội ở nước khác.

Trong khi đó, thời kỳ hoàng kim của các cuộc thi sắc đẹp ở Mỹ, châu Âu được xác định là khoảng thập niên 1960 - 1970. Đến nay, những nước này dường như đã chán ngấy những cô nàng 3 vòng nảy nở với bikini và khoe nụ cười ỏn ẻn trong nhan nhản các kỳ thi nhan sắc. Ngay như Miss USA và Miss America là hai cuộc thi lâu đời nhất của xứ cờ hoa, đã thể hiện sự tuột dốc trong vòng 5 năm trở lại đây.

Thí sinh Hoa hậu Hồng Kông 2022 trong vòng sơ khảo.

Tương tự, Hoa hậu Hoàn vũ từng là cuộc thi xưng vương rating khi chạm mốc 7,7 triệu người xem tại Mỹ năm 2014, vượt qua thống kê rating show đình đám "The Simpsons", "Family Guy", "Galavant" trong cùng khung giờ vàng. Tuy nhiên, đến năm 2021, rating Miss Universe chỉ hút tổng cộng 2,7 triệu người xem trên Fox, khoảng 1/3 rating thời hoàng kim. Con số này giảm 30% so với con số 3,8 triệu người xem mà cuộc thi năm 2019, theo The Wrap.

Hoa hậu Thế giới từng là một trong những sự kiện quan trọng được ghim trên cuốn lịch với khoảng 28 triệu người theo dõi chung kết cuộc thi. Nhưng đến giờ, cuộc thi không còn là “con cưng” tại nơi sản sinh ra nó. Cuộc thi không còn được truyền hình trực tiếp tại Anh. Trong một bài khảo sát đăng tải trên Guardian, nhiều người còn không biết sự tồn tại của cuộc thi sắc đẹp lớn nhất nhì thế giới.

Tại Trung Quốc, cách đây khoảng chục năm, Sina từng mạnh dạn tuyên bố: “Nên kinh tế nhan sắc đang phát triển như vũ bão”. Theo QQ, cuối thập niên 1990, các cuộc thi hoa hậu bùng nổ tại Trung Quốc, việc xem thi hoa hậu cũng là niềm đam mê của khán giả quốc gia tỷ dân. Tuy nhiên, hiện tại, các cuộc thi nhan sắc không còn là mối quan tâm của khán giả Trung Quốc, phải xếp sau các sự kiện âm nhạc, điện ảnh, thông tin giải trí…

Trương Chí An - giáo sư tại khoa Báo chí, Đại học Phúc Đán mạnh dạn tuyên bố: “Hoa hậu ngày nay vừa đăng quang đã hết thời”. Ông cho rằng, thị trường giải trí dịch chuyển theo hướng thần tượng hóa đã tác động không nhỏ đến sự lựa chọn của những cô gái trẻ. Những năm trở lại đây, những cô gái xinh đẹp, tài năng không còn mặn mà với các đấu trường nhan sắc. Thay vào đó họ tìm kiếm cơ hội đổi đời bằng cách gia nhập công ty giải trí, tham gia các cuộc thi tìm kiếm tài năng, show thực tế.

Hoa hậu Hồng Kông từng là một cuộc thi nhan sắc có tiếng tại châu Á trong thập niên 90. Đây cũng là cái nôi phát hiện những ngôi sao tài năng của xứ cảng thơm như: Lý Gia Hân, Viên Vịnh Nghi, Thái Thiếu Phân, Trương Mạn Ngọc, Quách Thiện Ni, Trần Pháp Dung, Xa Thi Mạn, Hồ Hạnh Nhi… Tuy nhiên, chất lượng cuộc thi nhan sắc này trở thành tâm điểm chê trách những năm gần đây khi chất lượng thí sinh giảm sút. Nhan sắc của các tân hoa hậu cũng không ngừng gây tranh cãi.

Korea Times cho hay, tình trạng tương tự cũng xảy ra ở Hàn Quốc. Hoa hậu Hàn Quốc - cuộc thi uy tín hàng đầu cả nước một thời cũng đang đánh mất giá trị trong khoảng 10 năm trở lại đây. Nguyên nhân vì cuộc thi vướng bê bối mua giải, thí sinh mặc phản cảm, tiêu chuẩn ngoại hình quá cao, phi thực tế.

Việt Nam và Đông Nam Á “cuồng” hoa hậu

Thực trạng này trái ngược hoàn toàn ở các nước châu Á, đặc biệt là Đông Nam Á. Trang Sashes&scripts phải thốt lên rằng: "Dường như trong thập kỷ này, chúng ta đang chứng kiến sự trỗi dậy của châu Á như một cường quốc của các cuộc thi".

Người đẹp Hoa hậu thế giới Việt Nam 2022 gây tranh cãi khi diện đồ ngắn cũn cỡn, diễu hành trên đường phố Quy Nhơn.

Điều này thể hiện rõ qua các bài viết, bình luận trên fanpage từng cuộc thi hay những diễn đàn (chẳng hạn Missosology). Hầu hết hình ảnh của thí sinh Đông Nam Á luôn có lượt like và tương tác rất cao.

Họ cũng thường dẫn đầu hoặc xếp thứ hạng cao trong các cuộc bình chọn (vote) thuộc khuôn khổ Miss World, Miss Universe hay Miss Grand International.

Trang Philstarlife miêu tả người Philippines có niềm đam mê mãnh liệt với cuộc thi hoa hậu. Thậm chí có thể gọi họ là những người cuồng tín. "Bất cứ khi nào có một cuộc thi diễn ra, cả đất nước dường như hít thở và sống trong bầu không khí của Hoa hậu Hoàn vũ, Hoa hậu Trái Đất... Không nghi ngờ gì nữa, đó là một bầu không khí rất náo nhiệt", Philstarlife viết. Còn theo quan sát của thiết kế Noel Crisostomo, từ các cuộc thi quy mô trường học, cuộc thi được tổ chức ở các bang hẻo lánh cho đến các sân chơi cấp quốc gia và được phát sóng trực tiếp trên tivi, người dân Philippines dường như không bao giờ cảm thấy mệt mỏi khi theo dõi.

Người đẹp Philippines Catriona Gray đăng quang Hoa hậu Hoàn vũ 2018.

Tại Việt Nam, Nghị định 144/2020/NĐ - CP về hoạt động biểu diễn nghệ thuật không giới hạn số lượng các cuộc thi hoa hậu, hoa khôi, người mẫu trong một năm, khiến năm 2022 chứng kiến sự bùng nổ chưa từng có trong lịch sử về số lượng các cuộc thi nhan sắc. Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tính đến thời điểm này của năm nay đã có 22 cuộc thi nhan sắc được tổ chức.

Trên mạng xã hội, các hội nhóm sắc đẹp phát triển mạnh, bàn luận về thí sinh, đưa ra các dự đoán như Thế giới Hoa hậu, World Press, Venus Beauty Queen... có trên 100.000 thành viên. Mỗi ngày, hàng chục bài viết được chia sẻ, mỗi bài đăng thường hút hàng nghìn lượt "like", bình luận, chia sẻ. Các sự kiện bên ngoài cũng thu hút lượt lớn khán giả theo dõi, như: Chung kết Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2022 thu hút gần 10.000 khán giả. Ông Hoàng Nhật Nam - đạo diễn chung kết Hoa hậu Thế giới Việt Nam vào tháng 8 ở Quy Nhơn cũng cho biết sự kiện dự kiến có khoảng 20.000 người xem trực tiếp.

Ra ngõ gặp… hoa hậu?

Ông Trần Hướng Dương - Phó cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn khẳng định con số 22 cuộc thi nhan sắc tại Việt Nam là “không nhiều”. Còn giới chuyên môn lại lo ngại khi số lượng cuộc thi nhan sắc ngày càng tăng, chất lượng thí sinh ngày càng giảm.

Bà Võ Thị Xuân Trang, Hiệu trưởng Jonh Robert Power, một ngôi trường chuyên đào tạo các người đẹp đi thi hoa hậu từng hoài nghi rằng: “Tôi đào tạo rất nhiều người đẹp đi thi hoa hậu, nhưng có lúc phải nghe những câu hỏi: Hoa hậu làm được gì mà tổ chức các cuộc thi hoa hậu nhiều như vậy? Thật sự bản thân tôi cũng không biết nhiều người đã làm được gì. Chúng ta nên đặt ra câu hỏi, các cô ấy sau khi là hoa hậu đã làm được gì cho nhân dân, đất nước? Từ đó nên có quy định những việc làm, hành động cụ thể cho họ trong quá trình đương nhiệm, để họ làm tròn trách nhiệm của mình”.

Còn nhà thơ Dương Kỳ Anh - người khai sinh cuộc thi Hoa hậu Việt Nam ái ngại bày tỏ: "Tôi thấy hiện nay, nhiều cuộc thi không rõ mục đích và quy mô tổ chức nhưng vẫn dùng danh xưng hoa hậu. Điều này đã làm mất đi tính chất nghiêm túc của những cuộc thi và gây ra những hiểu lầm với công chúng trong thời gian gần đây. Các cuộc thi nên có những quy định rõ danh hiệu, danh xưng: Cuộc thi nào cấp quốc gia mới gọi là hoa hậu, còn cuộc thi cấp tỉnh thì nên gọi là hoa khôi, cuộc thi cấp ngành nên nên gọi là người đẹp… Cuộc thi nào cũng gọi là hoa hậu thì sẽ loạn danh xưng, đừng kiểu “ra ngõ gặp hoa hậu” như thời gian qua".

Trong buổi họp báo vào đầu tháng 7, bà Phạm Kim Dung - đơn vị nắm bản quyền cuộc thi Hoa hậu Thế giới Việt Nam chia sẻ về tham vọng tạo ra một ngành công nghiệp hoa hậu ở Việt Nam. Trong bối cảnh cuộc thi sắc đẹp diễn ra “bát nháo” trong thời gian qua, dư luận vẫn còn hoài nghi về tính thực tế của con đường đến ngành công nghiệp hoa hậu ở Việt Nam.

Giới chuyên gia cho rằng, nếu đặt các cuộc thi hoa hậu như một ngành kinh tế có cung – cầu thì khán giả sẽ là người đào thải. Những cuộc thi càng lớn, uy tín thì lượng khán giả theo dõi càng đông. Tất nhiên, điều này chỉ đúng nếu khán giả là những người thông thái, văn minh. Ngược lại, các sân chơi sắc đẹp kém chất lượng sẽ bị đào thải theo quy luật thị trường.

Kịch bản sân chơi nhan sắc tại Việt Nam vẫn còn nhiều phức tạp. Tuy nhiên, để đưa cuộc thi nhan sắc trở thành một ngành công nghiệp tại Việt Nam, nhà thơ Dương Kỳ Anh cho rằng, điều cốt lõi vẫn ở việc: "Thi hoa hậu phải là một ngày hội văn hóa để các người đẹp trong cả nước từ biên giới đến hải đảo xa xôi có dịp gặp gỡ, giao lưu, hướng về cái đẹp... Chứ không chỉ cho một số cô gái "ăn trắng, mặc trơn" hết tham gia cuộc thi người đẹp này lại chạy sang cuộc thi người đẹp khác".

Thảo Dung