Khi hội đồng duyệt phim 'ông nói gà, bà nói vịt'!

Poster "Vị" khiến nhiều người không khỏi sững sờ

Tuy nhiên có vẻ như cái mới bao giờ cũng cần phải có thời gian để kiểm chứng và thích nghi. Câu chuyện kiểm duyệt phim bỗng dưng trở nên “nóng” khi ngay chính những người trong hội đồng này bất đồng với nhau về quan điểm, cách nhìn nhận, đánh giá về một bộ phim.

Mọi chuyện bắt đầu từ một cuộc tọa đàm “online” với ý nghĩa đối thoại về nhiều vấn đề mà giới làm phim cho là “bất cập, cản trở hoạt động sáng tạo tác phẩm, phát triển điện ảnh Việt trong nhiều năm qua”, từ đó góp ý, đề xuất cho dự thảo luật Điện ảnh đang được thảo luận và trình sửa.

Đây có thể nói là lần đầu tiên giới làm nghề (mà thật ra chủ yếu là các nhà làm phim trẻ, làm phim độc lập) rủ nhau ngồi lại để giãi bày thẳng thắn những điều mà họ cho là vướng mắc trong quá trình làm nghề, khiến “đứa con tinh thần” của mình khó tiếp cận được với khán giả trong nước. Trong số này có cả đại diện êkip sản xuất một bộ phim từng không vượt qua được khâu kiểm duyệt trong nước và bị cấm chiếu vĩnh viễn từ cách đây cả chục năm. Phần lớn những người còn lại, không vướng chỗ này thì cũng mắc chỗ kia, nhưng tựu chung lại là đều không có được tấm giấy thông hành để đưa phim ra rạp. Đặc biệt, cuộc tọa đàm được dư luận quan tâm này còn có sự tham gia một thành viên trong Hội đồng duyệt phim quốc gia.

Những luận bàn này sau đó cũng được người đứng đầu Cục Điện ảnh lên tiếng giải đáp phần nào. Thỏa đáng hay không thì còn tùy vào góc nhìn của mỗi người, nhất là người trong cuộc. Có điều sau đó ồn ào vẫn chưa khép lại.

Một cảnh trong phim "Vị"

Mọi sự chú ý dồn vào “Vị” – tác phẩm điện ảnh từng bị Thanh tra Bộ VHTT&DL xử phạt hành chính vì đã gửi phim dự thi một Liên hoan phim quốc tế khi chưa có giấy phép phổ biến của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Tiếp đó, Cục Điện ảnh cũng quyết định cấm phổ biến bộ phim này trong nước vì có nhiều trường đoạn không phù hợp với văn hóa Việt Nam. Vài tháng sau khi nhận quyết định này, nhà sản xuất “Vị” bất ngờ thông báo đã từ bỏ quyền tác giả, quyền sở hữu đối với bộ phim này. Vì thế, quyền này hiện thuộc về nhà sản xuất còn lại của phim đến từ Singapore. Điều này có thể hiểu là “Vị” kể từ giờ sẽ được giới thiệu là tác phẩm điện ảnh của đảo quốc sư tử. Đây là tiền lệ chưa từng có trong lịch sử điện ảnh Việt Nam.
Thông tin này làm dấy lên nhiều tranh luận, thậm chí là tranh cãi gay gắt mà chắc hẳn, phần đông trong số những ý kiến đồng tình hay chỉ trích với quyết định không cấp phép phổ biến cho bộ phim này ra rạp tại Việt Nam, cũng đều chưa có cơ hội xem bộ phim này, kể cả ở Singapore (vì được biết hiện tại “Vị” cũng chưa có giấy thông hành ra rạp tại quốc đảo này). Dư luận “năm người mười ý” là chuyện bình thường, thế nên phạm trù đúng hay chưa đúng, tạm thời không bàn đến.

Đáng nói, không chỉ có cư dân mạng hay khán giả ở tận đẩu tận đâu tò mò luận bàn về “Vị”, mà ngay cả một vài người ngồi trong Hội đồng duyệt phim quốc gia cũng thể hiện quan điểm ngược nhau khá gay gắt trên mạng xã hội xung quanh bộ phim này. Đó mới là điều khiến nhiều người cảm thấy kinh ngạc. Thông qua mạng xã hội, một nhà báo lão làng - thành viên trong hội đồng duyệt phim chia sẻ bài viết có nội dung phần nào lý giải lý do thực sự khiến “Vị” không lọt qua được khâu kiểm duyệt và lý do này không chỉ bởi cảnh “nude” quá dài mà còn đáng nói chính là “sự hạ thấp nhân phẩm phụ nữ Việt”; ở đó, đạo diễn đã “biến diễn viên thành công cụ đáng thương trong tay mình chứ không phải sự hy sinh vì nghệ thuật cao cả”. Dưới bài viết này, một nữ đạo diễn - thành viên khác trong hội đồng duyệt phim để lại dòng bình luận bày tỏ sự không đồng tình, không hài lòng với những gì mà người ngồi ghế duyệt phim cùng với mình chia sẻ khiến dư luận không khỏi hoang mang.

Không dừng lại ở đó, nữ đạo diễn này còn đăng tải bài viết rất dài trên mạng xã hội, trong đó có nội dung được cho là nói hộ nỗi lòng của nhà sản xuất “Vị”, nhắc đến việc “Vị” không làm bằng tiền Nhà nước nên không “tranh chút phần nào về tiền bạc với quyền lợi” với ai, thế nên mọi người hãy “ngưng phán xử”. Rồi vì sao phim chưa có kế hoạch phát hành nào tại Việt Nam; phim tìm kiếm ngân sách bằng cách đi thi thế nào…Đặc biệt, vị đạo diễn này cũng khuyến cáo mọi người không nên “kích hoạt chế độ ganh tị không lành mạnh”, hạ thấp những người “đã giỏi, lại còn trẻ, xong làm phim đạt giải” bằng việc nói rằng giải đấy “lởm” không ai biết. Bên cạnh đó, vị thành viên hội đồng duyệt phim cũng nhắn nhủ mọi người không nên đòi cấm phim thay cho hội đồng duyệt, bất chấp việc xem hay không. Với suy nghĩ và quan điểm đó, người này cho biết sắp có cuộc tọa đàm trực tuyến tiếp theo.

Theo ông Vi Kiến Thành – Cục trưởng Cục Điện ảnh thì sau khi xem “Vị”, chỉ có 1 thành viên duy nhất trong hội đồng duyệt phim có ý kiến xem xét phổ biến bộ phim này ở phạm vi hẹp, số còn lại đều nhất trí không cấp phép phổ biến. Tuy nhiên, Cục cũng đã rất thận trong khi tổ chức thêm một buổi chiếu để xin ý kiến từ một hội đồng tư vấn nữa gồm đại diện từ Vụ Văn hóa - Văn nghệ Ban Tuyên giáo TƯ, đai diện Hội phụ nữ Việt Nam, đại diện cơ quan thông tấn báo chí… Tới khi 100% thành viên của hội đồng tư vấn nhất trí không phổ biến “Vị” thì Cục mới ra quyết định cấm. Việc cắt bỏ hay lược bớt cảnh “nude” trong phim cũng được cho là phương án không khả thi vì trường đoạn “nude” rất dài.

Việc cấm phổ biến “Vị” như lời của người đứng đầu Cục Điện ảnh là sẽ còn là cuộc tranh cãi không có hồi kết khi phần lớn mọi người đều chưa được xem phim, chỉ nghe người này nói thế này, người kia nói thế nọ. Tuy nhiên điều đáng bàn ở đây không còn ở chỗ quyết định này có thỏa đáng hay chưa, mà là việc các thành viên của hội đồng duyệt phim đến bây giờ không hiểu sao vẫn bày tỏ quan điểm “đá nhau chan chát” trước quyết định này. Thiết nghĩ, đã được tin tưởng mời ngồi ở vị trí thẩm định phim, làm việc dựa trên nguyên tắc số đông và luật định, thì việc lên mạng xã hội công khai bày tỏ sự hài lòng hay không đồng tình với một quyết định nào đó mà hội đồng đã thống nhất thông qua, xem chừng nên chăng? Được biết, ngay cả hội đồng duyệt phim cũng đã có quy định rất rõ ràng về người phát ngôn và có lẽ đã đến lúc việc này nên được Cục điện ảnh nhắc nhở lại các thành viên trong hội đồng, tránh chuyện “ông nói gà, bà nói vịt” khiến dư luận không biết đường nào mà lần, cũng là để tránh những xôn xao, ồn ào không đáng có. Bởi một khi đã là tiếng nói bày tỏ công khai quan điểm cá nhân của một thành viên trong hội đồng duyệt phim, thì tiếng nói ấy không còn là của riêng người làm nghề nữa, mà là mang danh nghĩa người đại diện cho giới làm nghề, rất dễ gây dư luận trái chiều về năng lực thẩm định của cả một hội đồng.

“Vị” có đạo diễn - diễn viên - bối cảnh - câu chuyện ở Việt Nam (là TP. HCM) mang ẩn ý của đạo diễn rất rõ ràng. Anh chàng da đen đến thành phố này tìm cơ hội đổi đời và sống với 4 người đàn bà trung niên, ăn ngủ với họ theo kiểu quần hôn, cùng với một con heo. Mọi sinh hoạt, ăn ngủ con người sống như thời nguyên thủy hoang dã - mà là của thời thế kỷ 21 ở một thành phố có tiếng là văn minh hiện đại. Kết phim là sự bế tắc không lối thoát dù anh da đen cao giọng khuyên những người phụ nữ nên đi tìm lối đi khác.

(trích bài viết của một thành viên trong Hội đồng duyệt phim quốc gia)

An Vy