Khi lâm tặc bỏ nghề để chung tay bảo vệ rừng

Nhớ lại những năm về trước, Vườn QG PNKB nổi tiếng không chỉ là nơi thiên nhiên ban tặng cho “vương quốc hang động” độc đáo, mà chính nơi đây còn xảy ra những vụ phá rừng kinh hoàng, giá trị gỗ quý lên đến hàng trăm tỷ đồng, vì vậy các băng, nhóm lâm tặc lên đến hàng trăm đối tượng, luôn thủ sẵn vũ khí nóng để chống trả lực lượng chức năng, hoặc thanh toán nhau tranh cướp gỗ quý…

Gần dân, hiểu dân, huy động sức mạnh từ người dân

Khi nói đến các vụ phá rừng, nhiều người vẫn còn giật mình khi nói đến vụ phá rừng, cướp gỗ sưa ở Vườn QG PNKB mấy năm về trước. Suốt hơn 1 tháng, tỉnh Quảng Bình đã phải thành lập tổ liên ngành gần 150 người gồm Công an, Biên phòng, Kiểm lâm… lặn lội trong rừng già để truy quyét lâm tặc, tìm nơi cất giấu gỗ sưa và đẩy đuổi các băng nhóm giang hồ nhiều nơi khác đến để tranh giành thu mua, cướp gỗ sưa. Khi có thông tin, nhóm lâm tặc ở vùng đệm Vườn QG PNKB tìm và đốn hạ 3 cây gỗ sưa cổ thụ ở khu vực Hung Trí có giá trị lên đến gần ngàn tỷ đồng thuộc vùng lõi Vườn QG PNKB. Hàng trăm lâm tặc cũng như các nhóm giang hồ buôn bán gỗ quý ở nhiều tỉnh, thành tìm về Vườn QGPNKB để tranh giành thu mua, cướp gỗ. Giữa rừng già, chúng sẵn sàng dùng hung khí, vũ khí nóng để hạ nhau. Trong gần 1 tháng, lực lượng chức năng ở Quảng Bình đã bắt giam hàng chục đối tượng, thu giữ hàng trăm kilogam gỗ sưa quý hiếm, trả lại yên bình cho Vườn QG PNKB.

Lãnh đạo tỉnh Quảng Bình thăm hỏi, tặng quà, động viên người dân sống ở khu vực Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng chung tay bảo vệ rừng.

Sau vụ phá rừng lấy gỗ quý nói trên, tỉnh Quảng Bình đã kỷ luật nhiều cán bộ liên quan, đồng thời quyết định thay đổi nhiều người, nhiều vị trí để bảo vệ Di sản thiên nhiên thế giới Vườn QG PNKB. Và những năm trở lại đây, các vụ phá rừng ở Vườn QG PNKB hầu như không còn, đặc biệt vùng lõi, vùng bảo vệ nghiêm ngặt thì cây rừng không bị xâm hại. Vườn QG PNKB là nơi được các bộ, ngành, các cấp liên quan đánh giá tốt nhất trong việc bảo vệ rừng, bảo vệ di sản và tạo sinh kế cho người dân. Để bảo vệ hàng trăm ngàn hécta rừng ở Vườn QG PNKB, ngoài sự nỗ lực của lực lượng kiểm lâm, thì chính người dân địa phương đã thay đổi nhận thức; sống cùng rừng, chung tay bảo vệ Di sản thiên nhiên thế giới Vườn QG PNKB.

Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban quản lý Vườn QG PNKB cho biết: để bảo vệ tốt Di sản Vườn QG PNKB rộng trên 200.000ha, nơi có hàng vạn hộ gia đình ở các huyện Bố Trạch, Minh Hóa, Quảng Ninh… sinh sống xung quanh và trong vùng lõi của di sản là điều không hề dễ với cơ quan chức năng địa phương. Song những năm gần đây, Vườn QG PNKB được bảo vệ tốt, bởi việc gìn giữ, bảo vệ “vương quốc hang động” đặc biệt này luôn được Ban quản lý Vườn QG PNKB và các đơn vị, địa phương liên quan tính toán để gắn với sinh kế của người dân. Với phương châm “Phòng là chính, bảo vệ rừng tận gốc”, Ban Quản lý Vườn QG PNKB đã đặt ra phương án quản lý rừng bền vững dài hạn.

Phát huy thế mạnh thiên nhiên sẵn có, những năm qua, người dân ở xung quanh khu vực Vườn QG PNKB đã gắn cuộc sống của gia đình với “vương quốc hang động”. Hiện nay, có hàng ngàn người dân ở khu vực Phong Nha Kẻ Bàng được tạo công ăn việc làm, gia đình có cuộc sống ổn định. Vườn QG PNKB hiện là điểm du lịch hấp dẫn của khách du lịch trong nước và quốc tế. Nhiều tour, tuyến, điểm du lịch mới được mở tạo việc làm cho người dân địa phương. Những hoạt động thu hút khách du lịch như “Quảng Bình Discovery Marathon”; Chương trình nghệ thuật Countdown Party; Lễ hội kích cầu du lịch… ngày càng được tổ chức quy mô, hoành tráng với sự tham dự cùng chung tay của người dân địa phương. Chị Trần Thị Thanh ở thị trấn Phong Nha, huyện Bố Trạch cho biết:

Nhờ vào du lịch, vào việc khai thác hang động Phong Nha, Tiên Sơn và các điểm du lịch như thác Nước Moọc, Sông Chày-Hang Tối… mà người dân nơi đây có việc làm như chèo thuyền đưa đón khách, mở cửa hàng ăn, bán đồ lưu niệm, làm nghề chụp ảnh nên đời sống của người dân ngày càng khấm khá hơn.

Nhờ làm tốt công tác bảo vệ, Vườn QG PNKB hiện được đánh giá là một trong 238 vùng sinh thái quan trọng nhất trên toàn cầu, 96,2% diện tích khu vườn quốc gia này được rừng bao phủ, qua các cuộc khảo sát hệ động, thực vật tại Vườn QG PNKB, bước đầu đã thống kê được 1.762 loài thực vật bậc cao với 710 chi, 162 loài. Có 63 loài thực vật được coi là có nguy cơ bị tuyệt chủng, trong đó có 38 loài ghi trong Sách Đỏ của Việt Nam và 25 loài được ghi trong danh sách các loài bị đe dọa toàn cầu. Có 1.074 loài động vật xương sống thuộc 338 giống với 134 họ, 43 bộ và 352 loài động vật không xương sống, trong đó ngành thân mềm có 10 loài thuộc 8 chi, 6 họ và ngành chân khớp 292 loài thuộc 5 lớp...

Những cách làm hay để bảo vệ di sản cho mai sau

Từ cuộc sống bấp bênh gắn với khai thác gỗ rừng, hay săn bắt động vật rừng ở Vườn QG PNKB nay nhiều hộ dân ở các xã như Xuân Trạch, Phúc Trạch, Tân Trạch, Thượng Trạch, thị trấn Phong Nha đã từ bỏ việc phá rừng, quay sang bảo vệ rừng, gắn đời sống bền vững với rừng. Vườn QG PNKB triển khai nhiều hoạt động gắn với sinh kế người dân như “Trồng phục hồi rừng chống sạt lở”; cải tạo cảnh quan tự nhiên bằng biện pháp làm giàu rừng tại Vườn QG PNKB”; tổ chức khám phá động Phong Nha về đêm; sửa chữa các điểm vui chơi, thử nghiệm các điểm du lịch sinh thái hang Ba, hang Vòm-Giếng Ngọc… để người dân địa phương có thêm việc làm, trở thành những “người chủ” của các điểm du lịch mà thiên nhiên đã ban tặng cho địa phương.

Lực lượng Kiểm lâm ở Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng phối hợp với các đơn vị liên quan diễn tập phòng, chống cháy rừng.

Ông Nguyễn Quang Tiến, Chủ tịch UBND xã Phúc Trạch, huyện Bố Trạch cười rất vui khi nói về việc người dân trên địa bàn đã bỏ nghề rừng, quay sang chung tay bảo vệ rừng: Phúc Trạch là địa bàn vùng đệm của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn QG PNKB, xã có trên 13.000 nhân khẩu và 95% bà con nơi đây theo đạo Thiên Chúa. Những năm về trước đời sống bà con khó khăn, cuộc sống chủ yếu dựa vào nghề rừng, nay kiếm khúc gỗ, mai bẫy con thú.

Nghề rừng vừa khổ cực, vừa vi phạm pháp luật, biết là vậy nhưng rồi cuộc sống cứ quẩn quanh ăn hôm nay, lo ngày mai trông vào rừng. Mấy năm trở lại, chính quyền địa phương và 5 linh mục trên địa bàn đã làm việc với Ban Quản lý Vườn QG PNKB từng bước tìm cách tháo gỡ khó khăn cho bà con, để chung tay bảo vệ rừng. Bà con đều bỏ nghề rừng mà chuyển qua làm kinh tế từ rừng như; trồng rừng; làm dịch vụ du lịch đưa đón khách, mở nhà hàng; đi xuất khẩu lao động; học nghề làm nghề…

Từ việc thay đổi tư duy về cách mưu sinh, đến nay bà con ở xã Phúc Trạch có đời sống phát triển hơn rất nhiều. Từ chỗ 60-70% người dân trên địa bàn đi rừng, dựa vào rừng để chặt gỗ, đặt bẫy thú… nay Phúc Trạch đã có lễ “đốt rìu” hàng năm, khẳng định bỏ nghề rừng để bảo vệ rừng.

Ông Phạm Văn Tân, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Vườn QG PNKB (Hạt Kiểm lâm) cho biết thêm: Để bảo vệ Di sản thiên nhiên thế giới Vườn QG PNKB bên cạnh việc tạo sinh kế cho người dân, Hạt Kiểm lâm thường xuyên tuần tra để bảo vệ và ngăn chặn tình trạng khai thác lâm sản, săn bắn, đặt bẫy bắt động vật trái phép. Tất cả các ngả đường vào khu vực Vườn QG PNKB đều có trạm, rào chắn barie, đồng thời các điểm chốt trong rừng dài ngày luôn được duy trì thường xuyên, kịp thời phát hiện, xử lý những hành vi xâm phạm tài nguyên rừng do vậy chấm dứt được tình trạng khai thác gỗ trái phép trong khu vực Vườn QG PNKB quản lý do Hạt Kiểm lâm quản lý.

Bên cạnh việc bảo vệ rừng theo những phương pháp truyền thống, đổi mới cách thức tiếp cận, thì gần đây Vườn QG PNKB đã đưa nhiều công nghệ mới vào việc bảo vệ ở Vườn QG PNKB. Trong đó, đơn vị sử dụng ảnh vệ tinh Sentinet, Google Erth Pro, Vtools for Mapinfor kết hợp các phần mềm chuyên dụng trong lâm nghiệp, như: Mapinfor, Qgis, Global Mapper, máy định vị GPS, máy tính bảng có cài đặt ứng dụng FRMS Mobile để quản lý, bảo vệ tốt diện tích rừng hiện có. Thông qua giải đoán ảnh vệ tinh, lực lượng bảo vệ Vườn QG PNKB đã chủ động xác định được các khu vực biến động tài nguyên rừng. Nếu phát hiện có điểm biến động về rừng, lực lượng kiểm lâm địa bàn sẽ tổ chức kiểm tra hiện trường, xác minh các nguyên nhân diễn biến rừng; đặt các bẫy ảnh để phát hiện, bảo vệ các loài động, thực vật…

Dương Sông Lam