Khi nào có trung tâm điều hành giao thông quốc gia?
Bộ Xây dựng đang xây dựng lộ trình triển khai giao thông thông minh (ITS), hướng tới hình thành trung tâm điều hành giao thông thông minh quốc gia.
Báo Xây dựng trao đổi với ông Tô Nam Toàn, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ Môi trường và Hợp tác Quốc tế, Cục Đường bộ Việt Nam xung quanh nội dung này.
Ông Tô Nam Toàn.
Đã xây dựng được 22 tiêu chuẩn
Hệ thống ITS đã và đang được triển khai thế nào? Các quy định hiện nay đã đầy đủ để đẩy nhanh đầu tư hệ thống này hay chưa, thưa ông?
Giao thông thông minh đã được Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) triển khai từ năm 2011, bắt đầu từ các nghiên cứu hỗ trợ của các tư vấn nước ngoài. Đến năm 2017 đã triển khai hệ thống thành phần đầu tiên của hệ thống ITS, đó là hệ thống giám sát điều hành giao thông trên một số tuyến cao tốc.
Việc triển khai các hệ thống ITS giúp tăng công suất hạ tầng giao thông từ 20 - 30%. Đây là giải pháp thông minh, chi phí vừa phải nhưng mang lại hiệu quả lớn đối với ngành giao thông.
Ông Tô Nam Toàn
Năm 2024, Luật Đường bộ và Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ được ban hành đã quy định cơ sở pháp lý đầu tiên cho hệ thống ITS. Luật Đường bộ dành 3 điều quy định về giao thông thông minh, khái niệm ITS cũng đã được đưa vào để luật hóa.
Chính phủ đã ban hành Nghị định 165/2024, là cơ sở pháp lý đầu tiên về quản lý hệ thống giao thông thông minh. Trong đó, có 4 dịch vụ là quản lý giám sát điều hành giao thông đường bộ, thanh toán điện tử giao thông đường bộ, quản lý phương tiện vận tải và cung cấp thông tin giao thông.
Nghị định cũng quy định các cấu thành cơ bản của hệ thống ITS gồm: hệ thống quản lý điều hành đường cao tốc; thanh toán điện tử giao thông; hệ thống quản lý điều hành giao thông đô thị; hệ thống quản lý phương tiện vận tải; hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu trật tự ATGT đường bộ... Đây là các yếu tố cấu thành của hệ thống giao thông thông minh.
Bộ Xây dựng cũng đã triển khai xây dựng được 22 tiêu chuẩn liên quan đến hệ thống ITS và sẽ tiếp tục hoàn thiện các tiêu chuẩn về hệ thống này.
Chia sẻ cơ sở dữ liệu dùng chung
Như vậy khung pháp lý đã khá đầy đủ, vấn đề còn lại chỉ ở khâu triển khai, thưa ông?
Hiện nay, hệ thống giám sát điều hành đường cao tốc, nhất là trên tuyến cao tốc Bắc - Nam mới chỉ có trung tâm điều hành giao thông tuyến, chưa hình thành được trung tâm điều hành giao thông quốc gia.
Dựa trên kinh nghiệm của các nước, chúng ta đang triển khai hệ thống ITS cho đường cao tốc. Trong năm 2025, Bộ Xây dựng sẽ triển khai xây dựng kế hoạch tổng thể giao thông thông minh và kiến trúc tổng thể về hệ thống quản lý giao thông thông minh.
Trong mô hình kiến trúc tổng thể của hệ thống quản lý ITS quốc gia sẽ hình thành trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh quốc gia để kết nối với các trung tâm quản lý điều hành các tuyến cao tốc và các trung tâm lý giao thông đô thị, kết nối với trung tâm chỉ huy giao thông của lực lượng CSGT.
Cục Đường bộ Việt Nam đang xây dựng chủ trương đầu tư trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026 - 2030. Dự kiến trong năm 2027 - 2028 sẽ hình thành được trung tâm này để kết nối, điều khiển chung cho toàn bộ hệ thống giao thông quốc gia.
Vậy dữ liệu từ trung tâm quốc gia sẽ được chia sẻ ra sao?
Bộ Xây dựng đang hình thành hệ thống kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu dùng chung để kết nối các trung tâm điều hành tuyến trên đường cao tốc Bắc - Nam và có thể kết nối với các trung tâm điều hành giao thông các tuyến đường cao tốc do địa phương quản lý, thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung.
Đẩy nhanh thanh toán không dùng tiền mặt
Chính phủ đã chỉ đạo đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó có giao thông. Chúng ta tận dụng được gì từ kết quả phát triển ITS?
Năm 2017, khi triển khai thu phí tự động không dừng trên QL1 và đường Hồ Chí Minh, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đã tham mưu cho Thủ tướng ban hành Quyết định 07, sau đó là Quyết định 19 về triển khai thu phí điện tử không dừng.
Hệ thống giao thông thông minh giúp quản lý và điều khiển các phương tiện đồng bộ, hiệu quả hơn (ảnh minh họa).
Đến năm 2024, thanh toán điện tử giao thông đường bộ được đưa vào Luật Đường bộ. Sau đó, Nghị định 119/2024 hướng dẫn thực hiện cũng được ban hành.
Chúng ta đã thực hiện thành công thu phí không dừng tại các trạm thu phí trên cao tốc và quốc lộ. Hiện nay, đã có 6,3 triệu phương tiện sử dụng dịch vụ này, đạt 97% tổng số phương tiện trong cả nước. Đây là tiền đề quan trọng đẩy nhanh quá trình thanh toán không dùng tiền mặt trong giao thông.
Gần đây, các địa phương đã triển khai thu phí không dùng tiền mặt tại các bãi đỗ xe, sân bay, bến cảng. Trong tương lai sẽ tiếp tục triển khai thu ở các điểm dừng đỗ như thu phí đăng kiểm, thu phí xăng dầu, sạc xe điện thông qua thanh toán điện tử giao thông đường bộ.
Nghị định 119 cho phép mở rộng thêm nhà cung cấp dịch vụ thu phí. Việc này có tác dụng thế nào đối với quá trình thanh toán không dùng tiền mặt?
Ngoài VETC và VDTC, Nghị định cho phép mở rộng thêm nhà cung cấp dịch vụ, được sử dụng cơ sở dữ liệu dùng chung thông qua hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử giao thông đường bộ.
Các địa phương sẽ quản lý các nhà cung cấp này để thực hiện thu phí tại điểm đỗ, bãi đỗ, chung cư, trung tâm thương mại… thông qua tài khoản giao thông.
Hiện Bộ Xây dựng đang triển khai đầu tư hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử đường bộ. Theo Nghị định 119, từ ngày 1/7/2026 sẽ đưa vào hoạt động hệ thống này. Tuy nhiên, Bộ Xây dựng đang đẩy nhanh tiến độ, dự kiến là 1/1/2026.
