Khi Thủ tướng yêu cầu 'không thể ỉm đi'

Ông yêu cầu lãnh đạo các bộ, ngành và địa phương phải giải quyết xong các yêu cầu, khó khăn, đề xuất của doanh nghiệp trong vòng 2 tuần: “Được hay không được thì phải nói, giải quyết đến đâu thông báo đến đấy, chứ không chỉ trong nội bộ, cứ ỉm đi là không được”.

“Các doanh nghiệp kiến nghị thì phải giải quyết trong 2 tuần, nhưng chúng ta cũng phải thường xuyên đổi mới, xem doanh nghiệp cần gì, vướng gì thì tích cực, chủ động giải quyết,” Thủ tướng nói tại Tọa đàm với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Đây là lời Thủ tướng đáp lại kiến nghị của bà Mai Kiều Liên, Tổng Giám đốc Vinamilk nói riêng, nhưng cũng là thông điệp gửi đến hệ thống Nhà nước nói chung.

Bà Kiều Liên kiến nghị: Trong quá trình thực hiện, nếu có lúc bị trục trặc, vướng mắc thì rất mong các bộ, ngành, các cấp và Chính phủ xử lý, giải quyết nhanh. Đối với doanh nghiệp, nhiều khi có cơ hội thì có thể đi nhanh trước 5-10 năm, còn nếu mất cơ hội thì có thể chậm lại đến 50 năm. Như với doanh nghiệp của chúng tôi, nếu vấn đề phát sinh từ dưới lên tới Tổng Giám đốc thì yêu cầu chỉ trong 48 tiếng, người quyết định cuối cùng phải xử lý xong.

“Đối với Chính phủ, tôi mong có thể quy định thời gian là bao nhiêu – từ khi có vấn đề vướng mắc cho đến khi lên tới Thủ tướng? Trong vòng 7 ngày, 15 ngày, bao nhiêu cũng được. Nghĩa là cần có một khung thời gian nhất định để giải quyết các vướng mắc của doanh nghiệp. Nếu giải quyết được những điều đó, sẽ giống như dòng nước – nghẽn chỗ nào thì đứng lại, còn nếu được khơi thông thì sẽ phát triển,” bà kiến nghị.

Nút thắt thể chế, phải nói, là vô vàn – xét cả về số lượng lẫn tác động đến môi trường kinh doanh.

Nhưng, xét về thời gian, nút thắt thể chế cũng thật khủng khiếp.

Lãnh đạo các doanh nghiệp tham dự Tọa đàm với doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp về Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Ảnh: VGP

Một chỉ thị từ 2012 chi phối hàng trăm ngàn doanh nghiệp

Xin lấy ví dụ từ ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam. Ông nêu Chỉ thị 07/CT-TTg ngày 2/3/2012 liên quan đến các cơ sở sản xuất, kinh doanh được cấp phép trước khi hình thành các khu công nghiệp.

Hiện nay, hàng chục nghìn cơ sở sản xuất, đặc biệt là các hộ kinh doanh, đang gặp khó khăn do các quy định liên quan đến Chỉ thị này. Nếu không có giải pháp kịp thời, nhiều cơ sở có nguy cơ phải đóng cửa do không đủ thời gian để chuyển đổi hoặc đáp ứng các yêu cầu mới.

Câu hỏi đặt ra: Vì sao một chỉ thị từ cách đây 13 năm lại vẫn có thể tác động đến hoạt động của hàng trăm nghìn doanh nghiệp ngoài khu công nghiệp – thậm chí vượt lên trên cả luật và nghị định?

Ông Thân đề nghị Chính phủ nghiên cứu, xem xét bãi bỏ chỉ thị này – một đề xuất rất đúng đắn.

Mất 5 tháng chờ Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Trong khi đó, ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam – đánh giá cao quan điểm của Nghị quyết 68, coi doanh nghiệp là đối tượng phục vụ thay vì đối tượng quản lý.

“Đây là điều các doanh nghiệp đều rất tâm đắc. Tuy nhiên, thay đổi 4 chữ đó trong văn bản thực hiện như thế nào lại là một cuộc cách mạng về tư duy, nhận thức đối với công chức hiện nay” ông nói.

Thực tế, ông phản ánh: Khi đấu thầu dự án có quyền sử dụng đất tại địa phương, do các nghị định hướng dẫn không rõ ràng, Sở Kế hoạch và Đầu tư ở địa phương yêu cầu doanh nghiệp phải hỏi Bộ Kế hoạch và Đầu tư – cụ thể là Cục Đấu thầu và Vụ Pháp chế – mất 5 tháng để có văn bản trả lời.

Tất nhiên, văn bản trả lời không rõ ràng, không đi thẳng vào vấn đề, chỉ viện dẫn điều luật và yêu cầu địa phương “tự áp dụng”.

Sau 5 tháng đó, doanh nghiệp lại phải hỏi tiếp Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cũng như Bộ Tài nguyên và Môi trường thì mới xử lý xong – tổng cộng mất 7 tháng chờ đợi các thủ tục không rõ ràng.

“Nếu là quan điểm phục vụ, chắc là chúng tôi đã được trả lời sớm hơn. Để thực hiện quan điểm này, chúng tôi kiến nghị: Cứ 6 tháng một lần, các địa phương cần tổ chức gặp mặt doanh nghiệp đầu tư, sản xuất, kinh doanh trên địa bàn theo từng lĩnh vực để góp ý cho bộ máy công quyền những thủ tục hành chính cần rút kinh nghiệm và điều chỉnh trong công tác quản lý, điều hành”.

3 năm và núi 16 ngàn quy định

Ở góc độ rộng hơn, những ví dụ trên còn khá đơn giản so với các dự án có sử dụng đất. Các dự án này phải tuân thủ quy định, thủ tục của ít nhất 12 luật, hơn 20 nghị định và thông tư – mà các thông tư này thường xuyên thay đổi.

Do đó, thời gian để hoàn thành thủ tục nhanh cũng phải từ 18 đến 24 tháng, còn bình thường là xấp xỉ 3 năm.

Những nút thắt về thể chế như vậy không hề ít – từ điều kiện kinh doanh, quy chuẩn, tiêu chuẩn, đến thủ tục hành chính rối rắm, phức tạp, thiếu tương thích.

Theo báo cáo của Chính phủ, đến ngày 20/5/2025, các bộ, ngành, địa phương đã thống kê, công bố tổng số 6.358 thủ tục hành chính (TTHC) (gồm 5.801 TTHC thuộc bộ, ngành; 557 TTHC thuộc địa phương); trong đó có 4.377 TTHC (chiếm 68,8%) liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh;

8.977 điều kiện kinh doanh; 3.086 sản phẩm, hàng hóa kiểm tra chuyên ngành; 886 tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật liên quan đến TTHC sản xuất – kinh doanh; và 640 chế độ báo cáo của doanh nghiệp.

Những quy định này lên tới gần 16.000 mà trong số đó ít nhất 30% phải được dứt khoát gỡ bỏ, theo đúng tinh thần mà Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu tại phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 5/2025.

Ông yêu cầu các bộ, ngành, cơ quan tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế; năm 2025 phải quyết tâm cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những "điểm nghẽn" do quy định pháp luật gây ra.

Việc sửa đổi, bổ sung luật phải theo tinh thần “6 rõ”: Rõ nội dung kế thừa, lược bỏ và lý do; Rõ nội dung sửa đổi, hoàn thiện và lý do; Rõ nội dung bổ sung và lý do; Rõ nội dung cắt giảm, đơn giản hóa TTHC và lý do; Rõ nội dung phân cấp, phân quyền – cụ thể là gì, cho ai và vì sao; Rõ những vấn đề còn ý kiến khác nhau và cần báo cáo cấp có thẩm quyền.

Xây dựng luật mới cần theo tinh thần “7 rõ”: Rõ đường lối, chính sách của Đảng được cụ thể hóa ra sao; Rõ những vấn đề thực tiễn pháp luật chưa quy định; Rõ các quy định chưa phù hợp; Rõ những nội dung vướng mắc cần tháo gỡ; Rõ việc đơn giản hóa, cắt giảm TTHC; Rõ việc phân cấp, phân quyền; Rõ những vấn đề còn ý kiến khác nhau để báo cáo.

Thủ tướng yêu cầu tiếp tục đổi mới căn bản tư duy làm luật – vừa đảm bảo quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực phát triển.

Phải lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chuyển từ tư duy "quản lý" sang "phục vụ", từ bị động sang chủ động, linh hoạt kiến tạo phát triển. Cải cách triệt để, cắt giảm tối đa TTHC rườm rà, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Phân cấp, phân quyền phải đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi của địa phương theo tinh thần: “Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, xóa bỏ cơ chế "xin – cho" và tư duy "không biết mà vẫn quản, không quản được thì cấm."

Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở tầm nhìn – vốn đã rất rõ – mà nằm ở năng lực thực thi và ý chí cải cách thực chất của các cấp, các ngành.

Nếu tinh thần của Thủ tướng chỉ dừng lại ở trung ương mà không được “thấm” xuống cấp địa phương – nơi doanh nghiệp phải tiếp xúc hàng ngày – thì mọi nỗ lực cũng chỉ là cuộc cải cách trên giấy.

Để cải cách thực sự hiệu quả, cần có: Cơ chế ràng buộc trách nhiệm; Đánh giá định kỳ hiệu quả giải quyết kiến nghị doanh nghiệp; Minh bạch hóa tiến trình xử lý; Trao quyền nhiều hơn cho địa phương, gắn với trách nhiệm giải trình.

Các bộ, ngành phải từ bỏ tư duy “không biết thì cấm” hay “quản không được thì trì hoãn”, thay vào đó là sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn.

Đã đến lúc không thể tiếp tục “ỉm đi là không được” như lời Thủ tướng nói.

Mỗi sự trì trệ thể chế hôm nay là một cơ hội phát triển bị đánh mất ngày mai.

Nếu thực sự lấy doanh nghiệp làm trung tâm, làm động lực phát triển quốc gia, thì cải cách thể chế không chỉ là một nhiệm vụ – mà là sứ mệnh của toàn bộ bộ máy nhà nước.

Lan Anh