Khó kiểm soát sở hữu chéo ngân hàng vì cổ đông cố tình giấu tên

Lách luật bằng chiêu nhờ người đứng tên hộ để sở hữu chéo ngân hàng. Ảnh: Nam Khánh.

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) gửi Quốc hội trước Kỳ họp thứ 9, các vấn đề cổ phần vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo, cho vay, đầu tư không đúng quy định, cùng quá trình cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, đã và đang được NHNN xử lý trong nhiều năm qua.

Cổ đông lách luật, kiểm soát sở hữu chéo gặp khó

Cụ thể, NHNN cho biết tình trạng cổ đông và người có liên quan của một ngân hàng thương mại sở hữu cổ phần vượt 5% tại các tổ chức tín dụng khác đã giảm đáng kể, chỉ còn diễn ra tại các tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước.

NHNN cho rằng cần tiếp tục chỉ đạo xử lý nhằm tập trung vốn cho hoạt động kinh doanh chính và sử dụng vốn có hiệu quả hơn.

Theo nhà điều hành, tình trạng sở hữu chéo giữa các tổ chức tín dụng và giữa tổ chức tín dụng với doanh nghiệp chủ yếu phát sinh trước khi Luật Các tổ chức tín dụng 2010 có hiệu lực và đến nay đang dần được xử lý.

Sau khi Luật được sửa đổi, bổ sung năm 2024 với quy định chặt chẽ hơn về sở hữu cổ phần, các tổ chức tín dụng đang tiếp tục xây dựng lộ trình đảm bảo tuân thủ quy định.

Tuy nhiên, trong công tác phát hiện, ngăn ngừa và xử lý tình trạng sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng, NHNN cũng gặp một số khó khăn, vướng mắc.

Trong đó, NHNN cho biết việc kiểm soát sở hữu chéo rất khó khăn trong trường hợp cổ đông và người có liên quan cố tình che giấu, nhờ cá nhân hay tổ chức khác đứng tên số cổ phần sở hữu để lách quy định.

"Điều này dẫn tới tiềm ẩn nguy cơ hoạt động của tổ chức tín dụng thiếu công khai, minh bạch. Hành vi này chỉ có thể được phát hiện và nhận diện thông qua công tác điều tra, xác minh của cơ quan điều tra theo quy định của pháp luật", NHNN nêu rõ.

Bên cạnh đó, NHNH không chủ động được trong việc tra cứu thông tin xác định tính liên quan về sở hữu của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp không phải là công ty đại chúng, cũng như độ chính xác, tin cậy của các nguồn thông tin, trong bối cảnh thị trường chứng khoán, công nghệ phát triển nhanh như hiện nay.

Theo NHNN, việc sở hữu chéo có thể liên quan đến nhiều đối tượng thuộc sự quản lý của các bộ, ngành. "Trong đó hiện nay còn tồn tại tình trạng sở hữu cổ phần vượt giới hạn tại ngân hàng thương mại là doanh nghiệp Nhà nước với tỷ lệ sở hữu khá lớn, các ngân hàng gặp khó khăn trong việc yêu cầu cổ đông này thoái vốn", NHNN báo cáo.

Tăng cường xử lý cổ đông vi phạm

Thời gian tới, NHNN khẳng định sẽ tiếp tục thực hiện giám sát an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng. Qua công tác thanh tra về vốn, tình hình sở hữu cổ phần, hoạt động cho vay, đầu tư, góp vốn... trường hợp phát hiện rủi ro, vi phạm, NHNN sẽ chỉ đạo xử lý các tồn tại nhằm ngăn ngừa rủi ro.

Đồng thời, NHNN kiến nghị các bộ, ngành, đơn vị chủ quản của doanh nghiệp cần quan tâm chỉ đạo các doanh nghiệp thực hiện việc đầu tư, góp vốn mua cổ phần tại các tổ chức tín dụng tuân thủ quy định, sử dụng nguồn vốn đi vay, đặc biệt vốn vay từ các tổ chức tín dụng đúng mục đích, hiệu quả đảm bảo an toàn và trả nợ đúng hạn.

Bên cạnh đó, NHNN sẽ tiếp tục thực hiện kế hoạch thanh tra đã được phê duyệt, hoặc thanh tra đột xuất (nếu cần thiết), bao gồm thanh tra các nội dung về tỷ lệ sở hữu cổ phần; hoạt động mua bán, chuyển nhượng cổ phần; cấp tín dụng, đặc biệt với nhóm khách hàng lớn nhằm phát hiện, chỉ đạo xử lý khắc phục các tồn tại, vi phạm. Trong đó, cơ quan quản lý sẽ đặc biệt chú ý các sai phạm về hoạt động cấp tín dụng, đầu tư, góp vốn, mua cổ phần của các tổ chức tín dụng.

Ngoài ra, NHNN sẽ tiếp tục rà soát nghiên cứu tham mưu sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật nếu cần thiết, nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về sở hữu cổ phần theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.

Thảo Liên