Khoa học - công nghệ: Mở ra không gian phát triển cho nông nghiệp

Khoa học - công nghệ không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí, mà còn tạo ra giá trị gia tăng và lợi thế cạnh tranh mới. Ảnh: Chu Khôi.

Năng suất tăng 10-30% nhờ ứng dụng công nghệ

Đánh giá việc triển khai các ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ NNMT) Nguyễn Văn Long cho biết, toàn ngành đã công nhận 225 giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, lâm nghiệp (tăng 6,6%); 150 tiến bộ kỹ thuật (tăng 1,8%). Có 158 bằng độc quyền sáng chế/sở hữu trí tuệ/giải pháp hữu ích, tăng 34% so với trước. Khoa học, công nghệ cũng đóng góp 72 cơ sở khoa học phục vụ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật và các nhiệm vụ quản lý nhà nước.

Nhiều tiến bộ đã được đưa vào thực tiễn, thể hiện qua 1.000 mô hình sản xuất ứng dụng khoa học, công nghệ, 31 thiết bị, vật liệu mới, cùng sự phát triển mạnh của nghiên cứu công bố quốc tế: 3.665 bài báo quốc tế (tăng 49%) và 6.540 bài báo trong nước (tăng 34%).

Theo ông Long, các kết quả này đã được ứng dụng rộng rãi, giúp doanh nghiệp (DN) và nông dân giảm chi phí đầu tư, tăng lợi nhuận, nâng hiệu quả sản xuất từ 10 - 30%. Nhiều DN lớn đã đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, tạo chuỗi giá trị và áp dụng quy trình sản xuất hiện đại, đóng góp tích cực vào tăng trưởng ngành.

Tuy nhiên, về tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ cũng còn những tồn tại, hạn chế. Vụ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Văn Long cho rằng, mặc dù được giao nhiệm vụ, nhưng nhiều nhiệm vụ chưa được bố trí kinh phí triển khai; yêu cầu trình kế hoạch, đề án, dự án phải có đầy đủ hồ sơ theo quy định nhưng do thời gian ngắn nên các đơn vị chưa kịp chuẩn bị, đề xuất và hoàn thiện hồ sơ để xem xét bố trí kinh phí.

Về chiến lược phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ trong ngành còn thiếu tầm nhìn dài hạn. Nguồn lực đầu tư cho khoa học công nghệ trong nông nghiệp, môi trường còn thấp, thị trường khoa học công nghệ chưa phát triển nên chưa tạo động lực cạnh tranh và thu hút nhân tài. Nguồn nhân lực khoa học công nghệ ngành nông nghiệp, môi trường vừa thiếu, vừa yếu, chưa theo kịp các yêu cầu công nghệ mới, hiện đại; khả năng nghiên cứu ứng dụng còn hạn chế, ít công trình được thương mại hóa hoặc áp dụng thực tế. Hệ thống đào tạo chưa gắn chặt với nhu cầu thực tiễn, chính sách đãi ngộ, thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao chưa đủ hấp dẫn.

Theo đại diện Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), ngành rau quả tiếp tục tăng trưởng mạnh, với kim ngạch xuất khẩu đạt 7,15 tỷ USD năm 2024; dự báo năm 2025 có thể đạt 8 tỷ USD. Tuy nhiên, sản xuất vẫn còn manh mún, thiếu liên kết, cơ giới hóa hạn chế và tỷ lệ diện tích đạt chuẩn GAP còn thấp, khiến việc chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ gặp nhiều khó khăn. Thị trường thế giới ngày càng đòi hỏi minh bạch quy trình sản xuất và sản phẩm thân thiện môi trường, tạo áp lực buộc ngành phải ứng dụng Al, IoT, Blockchain.

Tạo cơ chế để công nghệ phát triển

Theo Bộ NNMT, trong bối cảnh diện tích đất nông nghiệp giảm nhanh, biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, việc đặt mục tiêu tăng trưởng 4% năm 2025 là thách thức không nhỏ. Muốn đạt được, chỉ có một con đường ứng dụng khoa học - công nghệ quy mô lớn, từ giống, canh tác, thu hoạch, chế biến đến thương mại hóa. Công nghệ số, AI, dữ liệu lớn, sinh học phân tử, IoT, tự động hóa… đang mở ra không gian phát triển mới: Nông nghiệp chính xác; Nông nghiệp số; Nông nghiệp carbon thấp; Nông nghiệp tuần hoàn; Nuôi biển công nghiệp quy mô lớn. Khoa học - công nghệ không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí, mà còn tạo ra giá trị gia tăng và lợi thế cạnh tranh mới - hướng đi tất yếu trong nền kinh tế xanh toàn cầu.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhận định, khoa học công nghệ luôn giữ vai trò then chốt, góp phần giúp Việt Nam chuyển mình từ nền nông nghiệp lạc hậu sang nhóm quốc gia có thế mạnh xuất khẩu nông sản.

Để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết Bộ NNMT xác định nhiều nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật chuyên ngành còn vướng mắc, cắt giảm thủ tục hành chính nhằm thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ.

Nhấn mạnh yêu cầu thay đổi toàn diện tư duy đề xuất nhiệm vụ, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng nghiên cứu phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, hướng tới thương mại hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng, an toàn và giá trị nông sản. Bộ NNMT cũng xây dựng cơ chế thúc đẩy mô hình liên kết “3 nhà”: Nhà nước - Nhà trường - DN, coi đây là “cỗ máy” tạo đột phá cho nghiên cứu, chuyển giao và thương mại hóa kết quả khoa học.

Tại Hội nghị "Thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo của các viện, trường" mới đây, Bộ trưởng Bộ NNMT Trần Đức Thắng nhấn mạnh: Chưa bao giờ khoa học - công nghệ và giáo dục được quan tâm như hiện nay.

Lê Bảo