Khoa học, công nghệ và chuyển đổi số: Động lực bứt phá kinh tế số

Đây là chia sẻ của Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế – Xã hội số (Bộ KH&CN) Nguyễn Phú Tiến tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới”, do báo Kinh tế & Đô thị tổ chức sáng 21/11.

Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế – Xã hội số (Bộ KH&CN) Nguyễn Phú Tiến chia sẻ tại diễn đàn. Ảnh: Phạm Hùng.

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo làm xung lực phát triển

Phó Vụ trưởng Nguyễn Phú Tiến nhấn mạnh, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là công cụ hỗ trợ mà đã trở thành động lực then chốt thúc đẩy kinh tế số (KTS). Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 và toàn cầu hóa số, các thành tựu KHCN&ĐMST giúp Việt Nam tạo ra các công nghệ lõi, nền tảng mới và nâng cao giá trị nội tại của nền kinh tế.

Ông Nguyễn Phú Tiến đánh giá, Việt Nam đã đạt những kết quả ấn tượng trong phát triển kinh tế số, trở thành một trong những quốc gia phát triển nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Theo Bộ KH&CN, tốc độ phát triển kinh tế số khoảng 20%/năm, cao gấp ba lần so với tăng trưởng GDP, cho thấy vai trò của KTS như một công cụ bình ổn và nâng cao sức chống chịu của nền kinh tế trước bối cảnh suy thoái toàn cầu.

Hạ tầng số của Việt Nam cũng liên tục được cải thiện. Tốc độ Internet di động đứng thứ 13/139 quốc gia, với tốc độ tải xuống khoảng 160 Mbps. Mạng 5G đang được triển khai mạnh mẽ, dự kiến đến hết năm 2025 đạt khoảng 70 nghìn trạm, phủ sóng 90% dân số. Internet cố định xếp thứ 11 thế giới, tăng 21 bậc so với năm 2024. Tính đến cuối năm 2024, cả nước có 45 trung tâm dữ liệu (IDC), trong đó 32 IDC phục vụ thương mại và 13 IDC nội bộ.

Nhân lực số là yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế số. Việt Nam hiện có khoảng 170 trường đại học và hơn 500 cơ sở dạy nghề đào tạo công nghệ thông tin và các lĩnh vực liên quan, với hơn 80 nghìn sinh viên tốt nghiệp mỗi năm. Công nghiệp công nghệ số phát triển mạnh mẽ, với khoảng 80.000 DN, doanh thu tháng 10/2025 đạt khoảng 20 tỷ USD, tăng 50% so với cùng kỳ 2024. Các DN đang cung cấp sản phẩm phần cứng, nền tảng số, dịch vụ số, đồng thời mở rộng thị trường quốc tế.

Việt Nam đang chuyển từ mô hình gia công, lắp ráp sang làm chủ công nghệ, thiết kế và sản xuất sản phẩm “Make in Vietnam”. Đây là yếu tố then chốt nâng cao giá trị gia tăng, tăng khả năng cạnh tranh quốc gia và góp phần vào sự phát triển bền vững của kinh tế số.

Chuyển đổi số được Phó Vụ trưởng Nguyễn Phú Tiến xác định là phương thức triển khai toàn diện kinh tế số. Quá trình này bao gồm ba trụ cột: Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Chính phủ số nhằm xây dựng hệ thống minh bạch, hiệu quả, lấy doanh nghiệp và người dân làm trung tâm. Cơ sở dữ liệu quốc gia và dữ liệu chuyên ngành được khai thác để ra quyết định kinh tế vĩ mô và tối ưu hóa dịch vụ công, giảm chi phí, tiết kiệm thời gian và tăng niềm tin số.

Chuyển đổi số giúp các DN vừa và nhỏ áp dụng công nghệ vào mọi khâu sản xuất, quản lý, tiếp thị và mở rộng thị trường qua thương mại điện tử, từ đó gia tăng khả năng cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Chuyển đổi số xã hội nhằm thu hẹp khoảng cách số, phổ cập kỹ năng số, phát triển dịch vụ y tế số, giáo dục số và đảm bảo an toàn mạng. Những giải pháp này không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn biến người dân thành lực lượng lao động số chất lượng cao, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ số cho các sản phẩm kinh tế số.

Quang cảnh diễn đàn. Ảnh: Phạm Hùng.

Thể chế phải đi trước một bước

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 22/12/2024 xác định KHCN&ĐMST và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, với mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số chiếm khoảng 30% GDP. Để thực hiện mục tiêu này, Phó Vụ trưởng Nguyễn Phú Tiến khuyến nghị cần hoàn thiện cơ chế, chính sách để “cởi trói” cho hoạt động KHCN&ĐMST, triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) cho công nghệ và mô hình kinh doanh mới. Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 thí điểm các cơ chế đặc biệt, tháo gỡ điểm nghẽn tài chính, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu và đầu tư hạ tầng số.

Theo ông Nguyễn Phú Tiến, để phát triển kinh tế số, cần kết hợp đồng bộ các giải pháp. Trước hết, thể chế phải đi trước một bước, hoàn thiện hành lang pháp lý minh bạch, tạo động lực cho đổi mới sáng tạo; phát triển hạ tầng số nhanh, đồng bộ, hiện đại, an toàn, bao gồm phổ cập kết nối số toàn dân, xây dựng hạ tầng số công cộng như định danh số, thanh toán số, chữ ký số; thông minh hóa hạ tầng truyền thống trong giao thông, đô thị, năng lượng.

Cùng với đó, phát triển nền tảng số do Việt Nam làm chủ, giải quyết bài toán liên ngành, liên vùng, thúc đẩy quản trị số toàn bộ hệ thống chính quyền. Dữ liệu được xác định là yếu tố sản xuất chiến lược, Nhà nước tạo lập dữ liệu quốc gia, chuyên ngành, phát triển thị trường dữ liệu, hoàn thiện chính sách về tài sản dữ liệu, quyền sở hữu và phân phối giá trị dữ liệu, thí điểm sàn giao dịch dữ liệu, phát triển dữ liệu mở.

An toàn, an ninh mạng là điều kiện tiên quyết để tạo dựng niềm tin trong kinh tế số và xã hội số. Phổ cập công cụ bảo vệ người dân, DN, thúc đẩy chữ ký số và dịch vụ tin cậy. Nhân lực số gồm nhân lực công nghệ và người có kỹ năng sử dụng nền tảng số, được đào tạo chuyên sâu, kết hợp học thực tế. Công dân số và văn hóa số là nền tảng xây dựng xã hội số công bằng, an toàn, với khung kỹ năng số quốc gia, chương trình “Bình dân học vụ số” và đào tạo trực tuyến đại trà.

DN công nghệ số chủ lực được phát triển, làm chủ công nghệ chiến lược như AI, Big Data, Cloud, Blockchain, IoT, bán dẫn. Chuyển đổi số cho SME được triển khai, doanh nghiệp lớn dẫn dắt thị trường. Quản trị số được triển khai toàn bộ hệ thống chính quyền, cải cách hành chính sang môi trường số, áp dụng hậu kiểm thay cho tiền kiểm, hình thành dữ liệu theo thời gian thực, tích hợp chỉ đạo điều hành từ Trung ương đến cấp phường, xã.

Kinh tế số và xã hội số được phát triển toàn diện trong các ngành trọng điểm: nông nghiệp, môi trường, du lịch, văn hóa, thương mại, công nghiệp chế biến, năng lượng, logistics, y tế và giáo dục. Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chiến lược, mở ra môi trường minh bạch, năng động, toàn diện cho người dân, DN và chính quyền, đưa Việt Nam tiến nhanh vào kỷ nguyên kinh tế số.

Phương Nga