PGS.TS Nguyễn Thế Chinh: Muốn áp dụng kinh tế tuần hoàn phải tạo ra động lực nội tại
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh nhấn mạnh: 'Áp dụng kinh tế tuần hoàn đòi hỏi phải nhận thức rõ bối cảnh trong nước và quốc tế, hiểu thực trạng triển khai, xác định đúng thuận lợi - khó khăn và quan trọng nhất là tạo ra động lực nội tại để thúc đẩy chuyển đổi'.
Tại chương trình tập huấn về kinh tế tuần hoàn trong khuôn khổ Dự án “Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn cho doanh nghiệp”, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh - Viện trưởng Viện Chính sách kinh tế môi trường - trình bày tham luận “Bối cảnh, thực tiễn và động lực áp dụng kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam và trên thế giới”.
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh – Viện trưởng Viện Chính sách kinh tế môi trường phát biểu.
Theo PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống sử dụng tài nguyên đầu vào và thải bỏ hoàn toàn chất thải ra môi trường, trong khi kinh tế tuần hoàn hướng tới tái sử dụng, tái chế tối đa chất thải sau sản xuất và tiêu dùng.
Ông lấy ví dụ, trong lĩnh vực tái chế và tái sử dụng, các doanh nghiệp thép luôn cần nguồn nguyên liệu đầu vào. Nếu sử dụng nguyên liệu tinh chế từ khai thác khoáng sản, chi phí sẽ cao hơn nhiều so với việc dùng sắt vụn tái chế. Chính sự chênh lệch này tạo nên thị trường thu gom phế liệu và trở thành động lực thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.
“Do đó, trong quản lý doanh nghiệp, chúng ta cần nhìn nhận vấn đề từ chính góc độ động lực thị trường này” - Viện trưởng Viện Chính sách kinh tế môi trường nhấn mạnh.
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh cũng chỉ rõ, trong chăn nuôi và thủy sản, nhiều phụ phẩm tưởng như bỏ đi hoàn toàn có thể trở thành nguồn nguyên liệu đầu vào cho các quy trình sản xuất khác. “Nền kinh tế đang thay đổi rất nhanh, vì vậy chúng ta phải bắt nhịp kịp thời. Ai nắm bắt sớm sẽ đi trước một bước” - ông nói.
Kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu hướng chủ đạo tại nhiều quốc gia như Đức, Nhật Bản, Canada, Hàn Quốc hay Trung Quốc. Đây cũng là yêu cầu tất yếu đối với Việt Nam trong mục tiêu phát triển nhanh, bền vững và rút ngắn khoảng cách với thế giới.
Những năm gần đây, hệ thống chủ trương và chính sách của Đảng, Nhà nước liên tục được hoàn thiện, tạo nền tảng quan trọng để triển khai mô hình này, từ Nghị quyết 55 về chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030, đến Kết luận 81-KL/TW về thúc đẩy chuyển đổi xanh và giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch. Khung pháp lý cũng ngày càng rõ ràng hơn với Luật Bảo vệ môi trường 2020, Nghị định 08/2022, Quyết định 687/QĐ-TTg và Quyết định 222/QĐ-TTg về kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn. Cùng với đó, các cơ chế hỗ trợ như tín dụng xanh, trái phiếu xanh và khuyến khích đầu tư tư nhân đang mở ra nguồn lực mới, tạo động lực để doanh nghiệp mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình tuần hoàn.
“Việt Nam cũng bắt đầu hình thành các cơ chế hỗ trợ như tín dụng xanh, trái phiếu xanh, thúc đẩy đầu tư tư nhân và chính sách để khuyến khích doanh nghiệp tham gia mô hình tuần hoàn”, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh cho hay.
Ở cấp vĩ mô, kinh tế tuần hoàn đã được tích hợp vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng và các chiến lược ngành. Ở cấp trung gian, nhiều khu và cụm công nghiệp bắt đầu chuyển đổi theo hướng sinh thái; đáng chú ý là việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với UNIDO ký kết Dự án “Nhân rộng khu công nghiệp sinh thái để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn” vào ngày 15/11/2024.
Ở cấp vi mô, doanh nghiệp ngày càng quan tâm phân tích dòng nguyên liệu, đánh giá mức độ tuần hoàn và xây dựng lộ trình chuyển đổi dựa trên ba trụ cột: đổi mới sáng tạo, công nghệ và tài chính.
Theo PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Việt Nam có nhiều thuận lợi để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, bao gồm hệ thống chủ trương, chính sách rõ ràng; sự đồng thuận của doanh nghiệp và xã hội; sự xuất hiện ngày càng nhiều mô hình tuần hoàn hiệu quả trong khu vực tư nhân; cùng xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu.
Tuy vậy, quá trình này vẫn đối mặt không ít thách thức như tư duy hệ thống chưa đồng bộ, hiệu lực pháp luật còn hạn chế, thị trường sản phẩm tái chế phát triển chậm, công nghệ và hạ tầng còn lạc hậu, hành vi tiêu dùng xanh chưa phổ biến và nguồn lực tài chính còn thiếu. Bên cạnh đó, khung pháp lý và hạ tầng hỗ trợ vẫn chưa hoàn thiện, gây khó khăn cho việc mở rộng mô hình tuần hoàn.
Dù vậy, động lực chuyển đổi đang ngày càng mạnh mẽ hơn. Các chính sách về tín dụng xanh, trái phiếu xanh, thị trường các-bon; yêu cầu xuất khẩu theo cơ chế CBAM; dòng vốn và công nghệ từ nước ngoài; lợi thế chi phí của tái chế so với nguyên liệu sơ cấp; cùng các ưu đãi về đất đai, thuế và áp lực xã hội về xử lý chất thải… đều đang tạo ra lực đẩy quan trọng để Việt Nam tăng tốc trên con đường phát triển kinh tế tuần hoàn.
Kết thúc phần trình bày, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh nhấn mạnh: “Áp dụng kinh tế tuần hoàn đòi hỏi phải nhận thức rõ bối cảnh trong nước và quốc tế, hiểu thực trạng triển khai, xác định đúng thuận lợi - khó khăn và quan trọng nhất là tạo ra động lực nội tại để thúc đẩy chuyển đổi”.
