Nắm tài sản 'khủng', vì sao Big 4 chỉ chiếm 20% vốn toàn hệ thống?

Chia sẻ tại một hội thảo vừa diễn ra, ông Nguyễn Tất Thái, Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo, Thống kê - Ổn định tiền tệ và Tài chính (NHNN) đánh giá, các NHTM nhà nước hiện vẫn là “huyết mạch của nền kinh tế”, không chỉ đảm nhiệm cung ứng vốn, trung gian thanh toán, mà còn là công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng, góp phần triển khai các chính sách an sinh và dẫn dắt thị trường.

Số liệu cho thấy quy mô tài chính của nhóm Big 4 vẫn vượt trội khi tổng tài sản đạt 9,36 triệu tỷ đồng, cung cấp hơn 43% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống. Hiệu quả kinh doanh cũng là điểm sáng với 134.000 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế năm 2024, tỷ suất ROE 17,44%, mức cao hơn đáng kể so với mặt bằng doanh nghiệp nhà nước. Đóng góp ngân sách của nhóm này đạt 48.000 tỷ đồng, trong đó Agribank dẫn đầu với 17.400 tỷ đồng.

Tuy nhiên theo ông Nguyễn Tất Thái, vai trò của nhóm này cũng đang suy giảm tương đối so với khối NHTM cổ phần, chủ yếu do sự lệch pha giữa quy mô tài sản và vốn điều lệ.

“Các NHTM nhà nước nắm giữ 42% tổng tài sản nhưng vốn điều lệ chỉ chiếm 20% toàn hệ thống, trong khi các NHTM cổ phần nắm 45% tổng tài sản nhưng sở hữu tới 65% vốn điều lệ”, ông đưa ra số liệu.

Hệ quả là thị phần của khối Big 4 thu hẹp qua thời gian. Nếu năm 2004, nhóm này chiếm 74% thị phần huy động và 76% thị phần tín dụng, thì đến năm 2024 cả hai chỉ còn quanh mức 46%. Nguyên nhân cốt lõi nằm ở cơ chế tăng vốn còn nhiều vướng mắc.

Việc phân cấp thẩm quyền đầu tư của doanh nghiệp nhà nước chưa thực sự trao quyền tự chủ, trong khi quy trình tăng vốn cho các NHTM nhà nước vốn được xếp vào loại hình doanh nghiệp đặc biệt lại càng khó khăn hơn, khiến năng lực vốn không theo kịp tốc độ tăng trưởng tài sản.

Theo ông Nguyễn Tất Thái, vốn điều lệ mỏng như “chiếc áo quá chật” đang đẩy nhóm này đến ba hệ lụy lớn là áp lực lên hệ số an toàn vốn (CAR), vướng trần tín dụng do vốn mỏng và hạn chế dư địa tài trợ cho các dự án trọng điểm quốc gia do quy định khống chế giới hạn cho vay trên vốn tự có.

"Rộng hơn, quy mô vốn mỏng sẽ làm suy giảm vai trò dẫn dắt thị trường khi co kéo để đảm bảo an toàn tài chính, nhóm này sẽ gặp khó trong việc tiên phong thực hiện các chính sách ưu đãi lãi suất hay hỗ trợ nền kinh tế", ông Nguyễn Tất Thái phân tích.

Để giải quyết căn cơ vấn đề này cần triển khai một loạt giải pháp mạnh mẽ và đồng bộ. Trước hết, ông nhấn mạnh yêu cầu đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, trọng tâm là Agribank. Cùng với đó là việc xem xét thoái bớt vốn nhà nước tại những NH đã cổ phần hóa, nới “room” sở hữu nước ngoài thu hút dòng vốn quốc tế.

Ở góc độ nội lực, cần cho phép các NHTM nhà nước giữ lại lợi nhuận sau thuế sau khi trích lập đầy đủ các quỹ để tăng vốn thông qua hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu để không tạo áp lực lên ngân sách. Song song đó, nhà nước xem xét bổ sung vốn trực tiếp, cần đồng bộ các giải pháp để bảo đảm đáp ứng chuẩn an toàn vốn theo Chiến lược phát triển ngành NH và các quy định liên quan.

Đỗ Linh