'Khoảng trống' trong chăm sóc sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên

Truyền thông giáo dục SKSS VTN tại Trường THPT Quan Hóa.

Tại Thanh Hóa, để nâng cao kiến thức, kỹ năng và hành vi của trẻ vị thành niên/thanh niên (VTN/TN) trong việc tự bảo vệ, nâng cao sức khỏe bản thân, ngành y tế đã triển khai Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số - KHHGĐ cho VTN/TN”. Giai đoạn 2021-2025, đã tổ chức 1.054 cuộc sinh hoạt ngoại khóa cho khoảng 70.000 học sinh tại các trường THCS, THPT với nội dung về: cung cấp kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản (SKSS) VTN/TN, tâm sinh lý tuổi VTN, tình bạn khác giới, tình yêu lành mạnh, tình dục an toàn, phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục, các biện pháp tránh thai phù hợp lứa tuổi VTN/TN.

Trường THPT Tô Hiến Thành (phường Hạc Thành) hiện có hơn 1.000 học sinh. Những năm qua, nhà trường đã phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai hiệu quả công tác truyền thông giáo dục giới tính, chăm sóc SKSS VTN/TN cho học sinh, giúp các em nâng cao kiến thức về lĩnh vực SKSS/KHHGĐ tuổi mới lớn.

Cô giáo Hà Thị Anh Đào, Phó hiệu trưởng nhà trường, chia sẻ: Thông qua các buổi sinh hoạt ngoại khóa về chăm sóc SKSS VTN/TN, các em học sinh được cung cấp thông tin về thực trạng mang thai và nạo phá thai ở lứa tuổi VTN/TN, hậu quả của mang thai ngoài ý muốn và nạo phá thai không an toàn; các biện pháp tránh thai, phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục; kỹ năng cần thiết để bảo vệ bản thân khi bị quấy rối, xâm hại tình dục... Đồng thời, được trang bị kiến thức về giới, giới tính, những thay đổi về tâm, sinh lý tuổi dậy thì. Từ đó, giúp các em có định hướng đúng đắn, xây dựng lối sống lành mạnh.

Theo báo cáo của Chi cục Dân số tỉnh, giai đoạn 2021-2025, chi cục đã nhân bản 10.257 cuốn cẩm nang về “Những điều cần biết về SKSS VTN/TN” phát cho các em học sinh trong các buổi sinh hoạt ngoại khóa và trưng bày ở các góc thư viện của nhà trường; nhân bản 187.800 tờ rơi về các nội dung: Những điều bạn cần biết ở tuổi VTN/TN, vấn đề tình bạn, tình yêu tuổi dậy thì, SKSS/KHHGĐ cho VTN/TN, phát cho các em học sinh trong các buổi sinh hoạt ngoại khóa, nhằm tuyên truyền về SKSS cho VTN/TN, giảm tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn ở tuổi VTN/TN trên địa bàn.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác chăm sóc SKSS VTN vẫn còn nhiều khoảng trống, một bộ phận thanh, thiếu niên vẫn chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin về tình dục an toàn, các biện pháp phòng tránh mang thai, phòng ngừa bệnh lây truyền qua đường tình dục, dẫn đến tỷ lệ nạo phá thai ở lứa tuổi VTN vẫn gia tăng. Theo nghiên cứu khảo sát “Thực trạng phá thai to ở trẻ VTN tại Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa từ 1/1/2012 đến 31/6/2013” của Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thị Thắm, Phó Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa, kết quả thu thập được 31 hồ sơ phá thai to ở trẻ VTN trong tổng số 288 hồ sơ phá thai to, chiếm tỷ lệ 13,6%; lứa tuổi gặp nhiều nhất trong nghiên cứu là từ 16 - 19 tuổi (chiếm 91,2%), chủ yếu là học sinh, sinh viên (chiếm 74,2%), đa số các em không sử dụng biện pháp tránh thai (chiếm 96,1%). Phần lớn VTN khi biết mình mang thai đều có tâm lý lo sợ, muốn che giấu, một phần vì không đủ kiến thức để đánh giá chính xác thời kỳ thụ thai, một phần vì các em lúng túng trong cách giải quyết và có xu hướng trông chờ vào sự trợ giúp của bạn tình nên khi quyết định bỏ thai thì thai đã to. Phương pháp phá thai nội khoa cho kết quả thành công là 96,8%, nhưng trong đó có tới 77,4% phải nạo buồng tử cung. Việc can thiệp nạo buồng tử cung có nguy cơ gây sang chấn sinh dục, gây đau và nguy cơ viêm nhiễm, có thể dẫn tới vô sinh thứ phát. Trong khi phần lớn VTN không biết được các nguy cơ này.

Các chương trình giáo dục SKSS VTN được tổ chức lồng ghép tại Trường THPT Tô Hiến Thành (phường Hạc Thành).

Những hệ lụy từ việc thiếu kiến thức SKSS xảy ra đối với nhóm VTN/TN do bản thân các em và các gia đình chưa thực sự quan tâm đến vấn đề này. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, KHHGĐ cho nhóm đối tượng này vẫn chưa được thường xuyên; số buổi sinh hoạt ngoại khóa còn quá ít so với nhu cầu tìm hiểu kiến thức SKSS/KHHGĐ của các em học sinh... Hầu hết các bậc phụ huynh, đặc biệt là phụ huynh khu vực nông thôn vẫn còn e ngại khi con cái có thắc mắc hoặc khi chia sẻ những vấn đề về giới tính. Nhiều bậc phụ huynh còn sai lầm khi nghĩ rằng, nói những chuyện ấy cho con cái thì khác gì “vẽ đường cho hươu chạy”. Đây chính là nguyên nhân khiến trẻ VTN thiếu kiến thức, hiểu biết mù mờ, tự tìm tòi và tìm tòi ở những tài liệu không lành mạnh, dẫn đến hiểu biết sai lệch.

Để lấp “khoảng trống” trong chăm sóc SKSS VTN/TN đòi hỏi sự quan tâm của gia đình, nhà trường và xã hội. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nhằm trang bị cho các em những kiến thức cần thiết để có cái nhìn đúng đắn về tình yêu, hôn nhân gia đình. Nên đưa Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số - KHHGĐ cho VTN/TN” vào trong các trường THCS, THPT như một giờ giảng dạy chính thống để trang bị cho các em cách bảo vệ, nhận diện được tình huống mà các em phải đối mặt, và “vẽ cho hươu chạy đúng đường”; bổ sung thêm hoạt động khám sức khỏe và cung cấp một số điểm cung cấp dịch vụ KHHGĐ miễn phí phù hợp với lứa tuổi VTN/TN trong các trường THCS, THPT tại địa phương. Chương trình mục tiêu y tế - dân số cần tiếp tục hỗ trợ nguồn kinh phí cho hoạt động của đề án trong giai đoạn tiếp theo (2025-2030), nhằm nhân rộng địa bàn thực hiện đề án trong toàn tỉnh, giúp các em học sinh có điều kiện được tìm hiểu về lĩnh vực dân số, có ý thức và hành động trong việc chăm sóc SKSS cho chính mình.

Bài và ảnh: Tô Hà