Khơi thông điểm nghẽn trong khai thác khoáng sản

Khai thác đất san lấp tại Phong Điền phục vụ thi công công trình

Gỡ "nút thắt"

Một trong những điểm mới quan trọng nhất của Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản (sửa đổi) là phân cấp mạnh mẽ cho chính quyền địa phương, nhất là cấp tỉnh/thành phố trong công tác quản lý, cấp phép và thẩm định hoạt động địa chất - khoáng sản. Cụ thể, chính quyền cấp tỉnh/thành phố được phê duyệt đề án, báo cáo kết quả điều tra địa chất đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV; quyết định cấp phép thăm dò, khai thác nước khoáng, nước nóng thiên nhiên, cũng như thu hồi khoáng sản trong khu vực dự án đầu tư thuộc thẩm quyền. Những nội dung này trước đây phải xin ý kiến hoặc chờ phê duyệt của Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

Thực tiễn cho thấy, nhiều địa phương gặp khó trong việc triển khai dự án trọng điểm do phải thực hiện cơ chế “xin cho” về cấp phép khai thác khoáng sản, đặc biệt là vật liệu san lấp. Do đó, việc phân quyền theo dự thảo luật sẽ giúp địa phương chủ động hơn trong việc xác định, cấp phép và quản lý nguồn tài nguyên tại chỗ; đồng thời chịu trách nhiệm trực tiếp về hiệu quả khai thác và bảo vệ môi trường (BVMT).

Song song đó, luật sửa đổi cũng làm rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong điều tra cơ bản địa chất và xây dựng cơ sở dữ liệu tài nguyên địa chất quốc gia. Nhờ đó, địa phương sẽ có nguồn dữ liệu thống nhất, cập nhật, tránh tình trạng khai thác tự phát, chồng lấn hoặc sử dụng tài nguyên không đúng mục đích. Đây được xem là bước chuyển từ “quản lý khai thác” sang “quản trị tài nguyên địa chất”, xem tài nguyên là nguồn lực cần được sử dụng hợp lý, phục vụ lâu dài cho việc phát triển kinh tế - xã hội.

Giải bài toán nguồn cung vật liệu

Nhiều năm qua, TP. Huế luôn trong tình trạng thiếu nguồn cung vật liệu xây dựng, nhất là đất san lấp, cát, sỏi phục vụ các công trình giao thông và hạ tầng lớn. Những dự án, công trình trọng điểm như cao tốc Cam Lộ - La Sơn, đường cứu hộ cứu nạn Phong Điền - Điền Lộc... có lúc thiếu vật liệu, chờ nguồn cung, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Ngoài các nguyên nhân chủ quan, thì nguyên nhân khách quan còn do các quy định cũ, khi việc khai thác vật liệu san lấp vướng nhiều thủ tục, thẩm quyền chồng chéo.

Khi Luật Địa chất và Khoáng sản (sửa đổi) được thực thi sẽ giúp bổ sung, phân nhóm lại khoáng sản rõ ràng hơn, trong đó nhóm IV gồm, đất đồi, đất sét, cát… dùng làm vật liệu san lấp, đắp nền công trình (trừ cát, sỏi lòng sông, hồ, biển) giao cấp tỉnh/thành phố cấp phép khai thác, phục vụ công trình cấp bách, công trình trọng điểm, dự án đầu tư công hoặc đối tác công - tư (PPP). Quy định này giúp địa phương chủ động nguồn vật liệu tại chỗ, giảm chi phí vận chuyển, rút ngắn thời gian thi công, góp phần đảm bảo tiến độ và hiệu quả đầu tư công...

Dự thảo luật sửa đổi cũng mở rộng phạm vi điều chỉnh sang lĩnh vực chế biến, thu hồi khoáng sản và tài nguyên địa chất tái tạo như địa nhiệt, nước nóng thiên nhiên, di sản địa chất. Đây là định hướng mới giúp các địa phương có thêm hướng phát triển kinh tế từ nguồn tài nguyên đặc thù, không chỉ khai thác thô mà còn tăng giá trị gia tăng, phát triển du lịch địa chất và năng lượng tái tạo.

Song hành với việc phân cấp, Luật Địa chất và Khoáng sản (sửa đổi) cũng bổ sung nhiều quy định về ứng dụng công nghệ sạch, vật liệu thân thiện với môi trường, thúc đẩy phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn trong khai thác, chế biến khoáng sản. Theo đó, các doanh nghiệp khai thác phải sử dụng công nghệ tiên tiến, tiết kiệm năng lượng, hạn chế phát thải và tái sử dụng phế thải khai khoáng.

Bài, ảnh: Song Minh