Không còn khói thuốc lá - Điều kiện bắt buộc để có môi trường sống an toàn, lành mạnh

Mỗi năm Việt Nam có hơn 100.000 ca tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Ảnh: ST

Thuốc lá - "kẻ giết người thầm lặng"

Theo Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm trên thế giới có khoảng 8 triệu ca tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, trong đó có gần 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng là nạn nhân tiếp xúc thụ động với khói thuốc của người khác. Không có bất kỳ sản phẩm thuốc lá nào và không có mức độ tiếp xúc nào đối với thuốc lá được coi là an toàn cho sức khỏe.

Tại Việt Nam, tỷ lệ hút thuốc cũng như phơi nhiễm với khói thuốc thụ động vẫn ở mức cao, tạo ra những gánh nặng bệnh tật và kinh tế. Ước tính mỗi năm nước ta có hơn 100.000 ca tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, trong đó 18.800 ca tử vong là do hút thuốc lá thụ động.

Ông Vũ Mạnh Tiêm - nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo - Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, nguyên thành viên Ban Tư vấn Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá - khẳng định, khói thuốc lá chính là “kẻ giết người thầm lặng”, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người hút mà còn gây hại cho những người xung quanh.

Bởi khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có ít nhất 70 chất được xác định là tác nhân gây ung thư. Khi đi vào cơ thể, các chất độc hại này tác động trực tiếp lên hệ hô hấp, làm suy giảm chức năng phổi và gây tổn thương lâu dài. Đặc biệt, chỉ một phần khói thuốc lá sẽ được người trực tiếp sử dụng hút vào, trong khi phần lớn quay trở lại môi trường, ảnh hưởng tới những người xung quanh. Đi kèm với đó, phạm vi ảnh hưởng của khói thuốc lá sẽ trong khoảng từ 7-10m và có khả năng tồn tại trong môi trường không khí kể cả khi chúng ta không còn ngửi hay nhìn thấy nó.

ThS,BS. Khổng Thị Minh Tâm - Phó Trưởng khoa Bệnh phổi mạn tính, Bệnh viện Phổi Trung ương - nhấn mạnh: “Khói thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Theo thống kê về dịch tễ ở Việt Nam, có đến khoảng 4,2% dân số nam giới trên 40 tuổi hút thuốc thì bị mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Ban đầu bệnh chỉ biểu hiện ở các cơ quan hô hấp, tức là phổi. Khi cơ quan hô hấp suy yếu lâu dần không phục hồi thì sẽ kéo theo hàng loạt biến chứng của các bệnh đồng mắc như: bệnh lý tim mạch, ung thư và các bệnh khác do tác dụng phụ của thuốc và làm cho tiên lượng tử vong của người bệnh sẽ tăng”.

Hơn thế nữa, khói thuốc có thể ảnh hưởng tới người yếu thế, đặc biệt đến trẻ em, phụ nữ mang thai và người già. Trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương nhất, khói thuốc thụ động làm tăng nguy cơ trẻ bị viêm phổi, viêm tai giữa, hen suyễn, viêm phế quản, giảm chức năng phổi khi trưởng thành. Phụ nữ mang thai nếu hít phải khói thuốc có nguy cơ sinh non, trẻ sơ sinh nhẹ cân, ảnh hưởng phát triển hệ hô hấp - thần kinh của thai nhi. Người già, người có bệnh nền sẽ dễ bị kích thích, suy hô hấp, suy tim khi tiếp xúc với khói thuốc thụ động.

Hướng đến một môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2013 đã quy định rõ các địa điểm cấm hút thuốc lá; trong đó, các khu vực cấm hút thuốc lá hoàn toàn là: Cơ sở y tế; cơ sở giáo dục; cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, vui chơi, giải trí dành riêng cho trẻ em; cơ sở hoặc khu vực có nguy cơ cháy, nổ cao; khu vực trong nhà các nơi công cộng.

Ông Vũ Mạnh Tiêm cho biết, qua hơn 10 năm triển khai Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, công tác tuyên truyền trong hệ thống công đoàn đã đem lại nhiều kết quả tích cực. Hơn 5,4 triệu đoàn viên và người lao động đã được phổ biến, nâng cao nhận thức; 87% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trong hệ thống công đoàn đã xây dựng môi trường làm việc không khói thuốc. Tỷ lệ hút thuốc trong công nhân, viên chức, lao động cả nước đã giảm từ 46% xuống còn khoảng 40,5%, trong đó hơn 1 triệu người đã bỏ thuốc thành công.

Tuy nhiên, cuộc chiến chống thuốc lá vẫn còn nhiều thách thức. Do đó, cần tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức truyền thông, xác định rõ đối tượng trọng tâm, đồng thời tăng thuế thuốc lá, có chính sách hỗ trợ người cai nghiện, xử phạt nghiêm hành vi vi phạm quy định cấm hút thuốc nơi công cộng. “Nếu việc xử phạt được thực hiện nghiêm minh, chắc chắn hiệu quả phòng, chống tác hại thuốc lá sẽ được nâng cao rõ rệt” - ông Vũ Văn Tiêm nhấn mạnh.

Từ bỏ thuốc lá, cùng hướng đến một môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc. Ảnh: ST

Nhiều chuyên gia cho rằng, cai thuốc lá hoàn toàn chính là giải pháp an toàn và hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và người xung quanh. Hiện nay, Việt Nam đã triển khai nhiều chương trình cai nghiện thuốc lá qua các mô hình hỗ trợ đa dạng, từ tập huấn nhân viên y tế đến xây dựng nhóm hỗ trợ cộng đồng.

Một trong những mô hình thành công nhất là “Cai nghiện thuốc lá tại cơ sở y tế” được triển khai tại các bệnh viện lớn và trạm y tế. Mô hình này kết hợp tư vấn chuyên sâu với điều trị y tế, cung cấp chiến lược giảm dần và bỏ hẳn thuốc lá, đồng thời cung cấp thuốc hỗ trợ, tư vấn liên tục, theo dõi sức khỏe và chia sẻ kinh nghiệm từ những người đã thành công. Sự hỗ trợ từ bác sĩ và chuyên gia giúp duy trì động lực, giảm cơn thèm thuốc, tăng hiệu quả cai nghiện thuốc lá.

ThS,BS. Vũ Văn Thành - Trưởng khoa Bệnh phổi mạn tính, Bệnh viện Phổi Trung ương - chia sẻ, chỉ với vài phút tư vấn ngắn gọn theo mô hình 5A’s (Hỏi - Khuyên - Đánh giá - Hỗ trợ - Thu xếp) và 5R’s (Liên quan - Nguy cơ - Lợi ích - Rào cản - Nhắc lại), bác sĩ có thể giúp người hút thuốc nhận thức rõ ràng hơn về tác hại của thuốc lá, từ đó khơi dậy động lực để họ quyết tâm bỏ thuốc. Đây là những kỹ thuật đơn giản, khả thi, có thể áp dụng rộng rãi trong cộng đồng, đặc biệt là đối tượng thanh niên - nhóm dễ bị lôi cuốn bởi cả thuốc lá truyền thống và thuốc lá thế hệ mới.

Nhấn mạnh cai thuốc lá không chỉ là hành trình cá nhân, mà còn cần sự đồng hành của tập thể, cơ quan, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình, PGS,TS. Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai - cho rằng: “Chúng ta không thể chỉ nói với người hút thuốc rằng thuốc lá có hại, mà cần hiểu và chia sẻ với họ. Khi có sự thấu hiểu và hỗ trợ, người hút thuốc mới có đủ động lực và tinh thần để từ bỏ thói quen xấu này”.

Được sống, làm việc trong môi trường trong lành, không khói thuốc là quyền cơ bản của mỗi người. Vì vậy, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi cá nhân và thực thi mạnh mẽ các biện pháp chính sách chính là chìa khóa để giảm thiểu tác hại của thuốc lá và hướng đến một môi trường sống lành mạnh, không khói thuốc./.

PHƯƠNG LAN