Không để luật bị 'treo'!

Dù đã được quan tâm chỉ đạo, “thúc” tiến độ nhưng tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết vẫn là một trong những điểm nghẽn kéo dài nhiều năm qua. Trong nhiều phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong các kỳ họp Quốc hội, nhiều đại biểu đã phát biểu về thực trạng này. Báo cáo hàng năm về công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, Chính phủ cũng nhiều lần thẳng thắn nhìn nhận về tồn tại này. Tuy vậy, đến nay, chậm ban hành văn bản hướng dẫn vẫn chưa được khắc phục triệt để.

Tính từ ngày 1/10/2024 đến ngày 1/8/2025, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, cơ quan ngang bộ có nhiệm vụ xây dựng, ban hành 420 văn bản quy định chi tiết. Có thể thấy, khối lượng văn bản quy định chi tiết tăng đột biến theo yêu cầu, nhiệm vụ trong năm 2025, cụ thể là tăng 158 văn bản so với năm 2024 và tăng 291 văn bản so với năm 2023. Trong số 420 văn bản có 334 văn bản phải được ban hành để quy định chi tiết các luật, pháp lệnh, nghị quyết đã có hiệu lực và 86 văn bản quy định chi tiết các luật, pháp lệnh, nghị quyết sẽ có hiệu lực trong thời gian tới. Đối với 334 văn bản quy định chi tiết các luật, pháp lệnh, nghị quyết đã có hiệu lực, đã ban hành được 282 văn bản.

Với 282 văn bản chi tiết đã được ban hành cho thấy sự quyết tâm, nỗ lực rất lớn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong công tác ban hành văn bản quy định chi tiết. Tuy vậy, trong Báo cáo tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2025, Chính phủ cũng nhận định: việc ban hành văn bản quy định chi tiết để có hiệu lực đồng thời với văn bản được quy định chi tiết vẫn chưa được thực hiện triệt để. Tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết đã từng bước được khắc phục, nhưng đến nay vẫn còn 52 văn bản chậm chưa được ban hành.

Chậm ban hành văn bản hướng dẫn là một thực trạng “biết rồi, khổ lắm nói mãi”. Tình trạng này gây rất nhiều hệ lụy, dẫn đến một số quy định của luật bị “treo”, chính sách rất hay nhưng lại chưa thể triển khai ngay trong cuộc sống vì vẫn thiếu hướng dẫn cụ thể, gây lúng túng cho cơ quan thực thi. Chính khoảng trống pháp lý này cũng dẫn đến tình trạng có nơi cơ quan thực thi pháp luật vì tuân thủ pháp luật, sợ rủi ro nên chỉ biết chờ văn bản hướng dẫn. Nhưng có nơi lại chủ động tìm cách vận dụng linh hoạt. Điều này không chỉ dẫn đến tình trạng áp dụng quy định pháp luật thiếu thống nhất, mà còn tiềm ẩn nguy cơ rủi ro pháp lý cho cả cơ quan thực thi, người dân, doanh nghiệp là đối tượng bị ảnh hưởng về quyền lợi từ khoảng trống pháp luật này.

Để sớm khắc phục tồn tại này, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương, làm rõ trách nhiệm và kịp thời xử lý vi phạm trong công tác xây dựng pháp luật. Tập trung xử lý dứt điểm tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết.

Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 đã quy định rõ: cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản quy định chi tiết chịu trách nhiệm về tiến độ và chất lượng văn bản được giao. Người đứng đầu của cơ quan, tổ chức chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra tình trạng trình hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền chậm tiến độ; chịu trách nhiệm liên đới trong trường hợp đã giao cấp phó của mình trực tiếp phụ trách công tác xây dựng pháp luật. Đồng thời, người đứng đầu của cơ quan, tổ chức chịu trách nhiệm trực tiếp về kết quả thực hiện công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, tổ chức do mình đứng đầu; kết quả thực hiện là căn cứ để đánh giá, xét thi đua khen thưởng, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại.

Như vậy, cơ chế trách nhiệm đối với việc để xảy ra việc chậm trình, ban hành văn bản quy định chi tiết đối với cơ quan, cá nhân có thẩm quyền đã có. Vấn đề quan trọng là chúng ta phải công khai, minh bạch các trường hợp để xảy ra tình trạng chậm trễ ban hành văn bản quy định chi tiết để xử lý trách nhiệm nghiêm minh. Khi kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng pháp luật được tuân thủ sẽ góp phần bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, khắc phục tồn tại cố hữu một số quy định của luật bị “treo” chỉ vì thiếu văn bản hướng dẫn.

Song Hà