Phân định thẩm quyền nhất quán giữa các cơ quan trong quản lý an toàn thực phẩm

Đề xuất thống nhất 1 đầu mối quản lý an toàn thực phẩm

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2025, công tác bảo đảm ATTP tiếp tục được các bộ, ngành, đoàn thể, địa phương quan tâm chỉ đạo đồng bộ ngay từ đầu năm.

Nhìn chung, tình hình đạt kết quả tích cực. Nhận thức xã hội về ATTP ngày càng được nâng cao; các hoạt động chuyên môn, thanh tra, kiểm tra, truyền thông được duy trì thường xuyên và phát huy hiệu quả; công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế được tập trung, quyết liệt hơn...

Trong đó, vướng mắc trong quá trình triển khai Luật ATTP được tập trung nghiên cứu, tháo gỡ bằng việc xây dựng Nghị quyết của Chính phủ về công bố, đăng ký sản phẩm thực phẩm và xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, đặc biệt là xây dựng Luật ATTP (sửa đổi).

Các bộ, ngành, địa phương xử lý các vướng mắc trong công tác hậu kiểm, dẫn đến chất lượng thực phẩm không đạt như công bố nhưng chưa được phát hiện, xử lý kịp thời; định hướng tổ chức quản lý nhà nước về ATTP, quản lý ATTP trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long chủ trì cuộc họp. Ảnh: VGP

Đáng chú ý, việc tổ chức quản lý nhà nước về ATTP tại dự thảo Luật đang được xây dựng theo hướng Bộ Y tế là đầu mối chịu trách nhiệm giúp Chính phủ thống nhất quản lý Nhà nước về ATTP trên phạm vi cả nước.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho rằng, thống nhất mô hình quản lý ATTP là vấn đề khó. Hiện nay, Bộ Y tế đang lấy ý kiến các địa phương về vấn đề này. Theo ông Tuyên, tại một số nước, mô hình cơ quan quản lý gồm cả dược và ATTP.

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình cho rằng, đề xuất thống nhất một đầu mối là "đề xuất mang tính đầy trách nhiệm của Bộ Y tế".

Về quảng cáo, theo ông Lê Hải Bình, tại kỳ họp vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Quảng cáo (sửa đổi). Hiện, Bộ đã hoàn thiện dự thảo nghị định, trong đó quy định chi tiết liên quan đến quảng cáo thuốc, thực phẩm chức năng...

Thứ trưởng đánh giá, vừa qua, nhận thức xã hội về ATTP đã tốt hơn, khi có sự phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an thì tình hình quảng cáo sai sự thật đã giảm đi nhiều.

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh về việc tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước liên quan ATTP; từ thực tiễn có đề nghị cần sự nhất quán của 3 Bộ Y tế, Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương trong việc phân cấp, phân quyền quản lý cho địa phương. Đồng thời, các địa phương cũng đề nghị quy định rõ về phân cấp thẩm quyền đối với cấp xã.

Bộ Công Thương thống nhất việc tăng cường công tác hậu kiểm, nhưng cần quan tâm, có giải pháp về vấn đề nguồn lực. Bởi, dù có những quy định chi tiết nhưng thời gian qua, các bộ, ngành, địa phương vẫn vướng mắc về nguồn lực, nhất là người đi lấy mẫu, thuê các cơ sở kiểm nghiệm… dẫn đến việc triển khai các quy định về kiểm tra, hậu kiểm gặp vướng mắc kéo dài.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương đề nghị đẩy nhanh tiến độ, hoàn thiện các cơ sở dữ liệu và có liên thông giữa các ngành trong đảm bảo ATTP, vì đây là giải pháp hiệu quả trong quản lý.

Tại cuộc họp, Đại tá Thân Văn Hải, Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường (C06), Bộ Công an cho biết, 9 tháng đầu năm 2025, các đơn vị trong Công an nhân dân đã phát hiện, đấu tranh, xử lý 4.752 vụ vi phạm pháp luật về ATTP (tăng 21,2% so với cùng kỳ năm 2024), trong đó khởi tố 44 vụ với hơn 200 bị can; xử phạt vi phạm hành chính 4.411 vụ (tăng 58,3% so với cùng kỳ năm 2024), tổng tiền phạt vi phạm hành chính hơn 32 tỷ đồng (tăng 319% so với cùng kỳ năm 2024).

Theo Đại tá Thân Văn Hải, hầu hết các vụ việc có dấu hiệu sản xuất, buôn bán thực phẩm giả đều phát hiện thông qua công tác giám định, kiểm nghiệm sản phẩm. Tuy nhiên, hiện nay năng lực kiểm nghiệm thuốc, nguyên liệu làm thuốc ở nước ta còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu.

Do đó, Bộ Y tế cần đầu tư nâng cao năng lực kiểm nghiệm của Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương, Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia, đảm bảo từng bước đáp ứng được yêu cầu kiểm nghiệm tất cả các dược chất, chất cấm, các chỉ tiêu chất lượng sản phẩm thực phẩm phục vụ công tác quản lý nhà nước và đấu tranh chống tội phạm sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm.

Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế cùng các bộ, ngành đã rà soát, đánh giá các văn bản hiện hành, trong đó có Nghị định 15 và dự thảo Luật ATTP (sửa đổi).

Theo chương trình xây dựng pháp luật, Luật ATTP (sửa đổi) sẽ được trình vào năm 2026. Đây là đạo luật đặc thù, liên quan trực tiếp đến người dân, doanh nghiệp và các cam kết quốc tế, do đó cần đảm bảo quy trình chặt chẽ, đúng tiến độ. Trong khi chờ sửa đổi Luật ATTP, Bộ sẽ tiếp tục kiến nghị Chính phủ cho phép xử lý trước một số nội dung cấp bách thông qua Nghị định.

Nêu việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp có một số vướng mắc, đặc biệt ở cấp xã do thiếu cán bộ chuyên môn về y tế và ATTP, Bộ trưởng cho biết, Bộ Y tế đã có văn bản đề nghị UBND các tỉnh, thành phố quan tâm, bổ sung nhân lực để đảm bảo công tác quản lý tại cơ sở.

Cần tăng tần suất hậu kiểm ATTP

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đánh giá, trong thời gian qua, công tác ATTP tiếp tục được các cấp, các ngành và toàn xã hội quan tâm. Nhận thức về xây dựng, hoàn thiện thể chế được nâng cao, trong đó có việc chuẩn bị Nghị định thay thế Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật ATTP và các bước chuẩn bị cho Luật ATTP sửa đổi (dự kiến trình năm 2026).

Phó Thủ tướng Lê Thành Long phát biểu kết luận cuộc họp. Ảnh: VGP

Các bộ, ngành và địa phương cũng triển khai theo chức năng, nhiệm vụ, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm. Bộ Công an và các địa phương đã vào cuộc mạnh mẽ, số vụ việc xử lý vi phạm gia tăng. Công tác tuyên truyền, vận động quần chúng có chuyển biến tích cực, ví dụ việc xây dựng kênh chuyên ngành của VOV, sự tham gia của các hội, đoàn thể.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng chỉ ra một số hạn chế trong công tác này, như tiến độ xây dựng thể chế còn chậm so với yêu cầu; vẫn xảy ra nhiều vụ vi phạm vệ sinh ATTP gây bức xúc xã hội, thậm chí phải khởi tố; trong cơ quan tham mưu cũng có cán bộ vi phạm; việc sắp xếp tổ chức theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp còn gặp một số khó khăn.

Trong thời gian tới, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu tìm ra được giải pháp khả thi nhất trong điều kiện thực tế của chúng ta hiện nay.

Phó Thủ tướng nêu rõ, cần chủ động kiểm tra, chú trọng kiểm tra đột xuất và khi phát hiện thì xử lý cương quyết, nghiêm minh và nếu cần thiết thì chuyển sang cơ quan công an xử lý.

Về hoàn thiện thể chế, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Y tế tập trung cao độ để hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là dự thảo Luật ATTP (sửa đổi) và Nghị định thay thế Nghị định 15/2018/NĐ-CP và Nghị quyết của Chính phủ quy định về đăng ký, công bố sản phẩm thực phẩm.

Phó Thủ tướng nêu rõ, khi xây dựng cơ chế mới phải đánh giá tác động, cân nhắc giữa tiền kiểm – hậu kiểm, tránh phát sinh thêm thủ tục hành chính bất hợp lý. Lập luận, số liệu phải chặt chẽ, thuyết phục để báo cáo Chính phủ và xử lý cả các vấn đề liên quan cam kết quốc tế.

Các bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ được giao, ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về ATTP để làm căn cứ so sánh, công khai cho xã hội giám sát. Tập trung xây dựng Cơ sở dữ liệu chuyên ngành ATTP.

Đồng thời, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cũng nhấn mạnh, cần tăng tần suất hậu kiểm ATTP, nếu phát hiện vấn đề mà không xử lý được thì chuyển cơ quan có quyền lực mạnh hơn, bao gồm cơ quan thanh tra và công an.

Cùng với đó, cần phân định thẩm quyền một cách nhất quán giữa các cơ quan chức năng trong quản lý ATTP. Khi phân cấp, phân quyền thì phải tính thời gian chuyển tiếp, nhân lực, nguồn lực để các địa phương có thể triển khai.

Yêu cầu tiếp tục nghiên cứu, đề xuất mô hình quản lý phù hợp, Phó Thủ tướng cho rằng cần phải "giải mã" vấn đề chỉ một đầu mối thực hiện nhiệm vụ về ATTP.

Minh Khôi