Không gian linh thiêng tưởng nhớ công đức của Hai Bà Trưng

Miếu Hai Bà Trưng tọa lạc tại địa chỉ số 680 đường Bạch Đằng, phường Bạch Đằng (quận Hai Bà Trưng). (Ảnh Hoài Sơn)

Miếu Hai Bà Trưng tọa lạc tại địa chỉ số 680 đường Bạch Đằng, phường Bạch Đằng (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội). Miếu thờ là biểu tượng thể hiện lòng biết ơn, sự tôn kính của nhân dân Việt Nam với hai nữ Anh hùng dân tộc, nơi tôn vinh tinh thần yêu nước và ý chí, sức mạnh kiên cường, bất khuất của người phụ nữ Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Miếu thờ Hai Bà Trưng đã có từ thế kỷ 12. Miếu được xây dựng theo một huyền tích. Sau khi gieo mình xuống sông Hát, Hai Bà Trưng hóa thành hai pho tượng đá lớn, phát sáng, đầu đội mũ trụ, thân mặc áo giáp, hai tay trỏ lên trời, một chân quỳ một chân ngả. Hai pho tượng trôi trên mặt nước, khi tới bãi sông Hồng làng Đồng Nhân thì dừng lại, dạt vào bờ. Vua Lý Anh Tông biết chuyện liền cho người đón rước nhưng không được. Dân làng Đồng Nhân được báo mộng, lấy vải mầu hồng đào cuốn quanh tượng đá thì mới đón được. Theo Đại Việt Sử ký toàn thư, vào tháng Giêng năm Canh Thìn thứ 21 (tức là năm 1160), dân làng Đồng Nhân lập đền thờ Hai Bà Trưng ở ngay cạnh bờ sông Hồng.

Đến năm 1819, khi bãi Đồng Nhân bị lở, dân làng Đồng Nhân được phép rời đền Hai Bà đến thôn Hương Viên (thuộc phường Đồng Nhân, quận Hai Bà Trưng ngày nay). Sau khi đền Hai Bà Trưng (còn gọi là đền Đồng Nhân) được xây dựng ở Hương Viên, nhân dân sinh sống tại bãi Đồng Nhân vẫn xây lại miếu thờ tưởng nhớ Hai Bà. Xưa kia miếu có vị trí đầu làng, sau này thực dân Pháp chiếm Hà Nội khai thác đất sông Hồng để xây dựng Viện Pasteur và khu Đồn Thủy. Vì vậy, dân làng lại chuyển miếu vào giữa làng ở vị trí hiện nay.

Trải qua nhiều lần tu sửa, hiện nay miếu đã khang trang hơn với hai không gian chính: Miếu thờ và Bến rước nước. Miếu có diện tích khiêm tốn với tổng diện tích 1.000 m2, quay về hướng đông, nhìn ra sông Hồng.

Để tưởng nhớ chiến công của Hai Bà Trưng, hằng năm cứ vào ngày 6/2 (âm lịch), người dân quận Hai Bà Trưng và các phường Đồng Nhân, Bạch Đằng tổ chức lễ hội Hai Bà Trưng. Ngoài các hoạt động vui chơi truyền thống, biểu diễn văn nghệ nhằm tăng sức hấp dẫn cho lễ hội, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, người dân rước kiệu từ đền (ở phường Đồng Nhân) về miếu (ở phường Bạch Đằng) vào buổi sáng, dừng kiệu tại miếu, đem đôi chóe xuống thuyền rồng bơi ra giữa sông Hồng lấy nước. Sau khi làm lễ tại miếu Hai Bà Trưng, đến chiều đoàn lại rước nước về đền Hai Bà Trưng (thuộc quần thể di tích quốc gia đặc biệt Đền - Chùa - Đình Hai Bà Trưng, phường Đồng Nhân) để làm lễ Mộc dục (lễ tắm tượng).

Với những ý nghĩa to lớn, nội dung đặc sắc của lễ hội Đền Hai Bà Trưng, ngày 19/2/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 325/QĐ-BVHTTDL công nhận Lễ hội truyền thống - Lễ hội Đền Hai Bà Trưng (phường Đồng Nhân và phường Bạch Đằng, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đồng thời thành phố Hà Nội đã có Quyết định công nhận Di tích quốc gia đặc biệt Đền - Chùa - Đình Hai Bà Trưng là điểm du lịch của thành phố ■

Phương Anh