Không gian thành mặt trận mới: Đức nhập cuộc cùng Mỹ, Nga, Trung Quốc

Tháng 2/2022, các kỹ sư ở miền Bắc nước Đức bàng hoàng khi hàng nghìn tuabin gió bất ngờ ngừng hoạt động, không phải do hỏng hóc cơ học mà vì một cuộc tấn công mạng nhắm vào mạng vệ tinh KA-SAT, được gọi là AcidRain. Vụ tấn công đã vô hiệu hóa khả năng điều khiển từ xa của gần 5.800 tuabin ENERCON trên khắp Đức và Trung Âu, làm gián đoạn nguồn cung điện gió.

Sự cố không chỉ xảy ra ở Đức. Tại Pháp, gần 9.000 khách hàng Internet vệ tinh mất kết nối; khoảng 1/3 thuê bao ở nhiều quốc gia châu Âu – bao gồm Đức, Pháp, Hungary, Hy Lạp, Italy và Ba Lan – cũng bị ảnh hưởng. Điều mà ban đầu tưởng chừng là trục trặc kỹ thuật trong lĩnh vực năng lượng xanh, thực chất lại là lời cảnh báo nghiêm khắc từ không gian, diễn ra gần như đồng thời với cuộc xung đột Nga – Ukraine.

Đức vừa công bố kế hoạch chi 35 tỷ euro cho quốc phòng không gian trong 10 năm tới. Ảnh minh họa: Heuking

Bước ngoặt chính sách táo bạo của Đức

Ba năm sau, Berlin đã có câu trả lời: cam kết chi 35 tỷ euro (41 tỷ USD) cho quốc phòng không gian trong vòng 10 năm tới – khoản đầu tư lớn nhất trong lịch sử nước Đức dành cho lĩnh vực này. Thông điệp rất rõ ràng: không gian không còn là vấn đề ngoại biên, mà là tuyến đầu của an ninh quốc gia, phòng thủ NATO và tự chủ chiến lược châu Âu.

Với kế hoạch này, Đức chính thức nhập cuộc vào cuộc đua quân sự không gian, vốn lâu nay chủ yếu do Mỹ, Nga và Trung Quốc dẫn dắt. Ba cường quốc này đã đầu tư mạnh mẽ vào vệ tinh, hệ thống phòng thủ chống tấn công từ quỹ đạo và các công nghệ răn đe chiến lược. Việc Đức tham gia được đánh giá không chỉ tăng cường vị thế an ninh cho châu Âu, mà còn có thể làm thay đổi cán cân sức mạnh trên “mặt trận mới” ngoài không gian.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius cảnh báo về những lỗ hổng trong hạ tầng trọng yếu trên không gian. Phát biểu tại một hội nghị về không gian ở Berlin, ông nhấn mạnh Đức phải bảo vệ mình ngoài quỹ đạo cũng mạnh mẽ như trên bộ, trên biển và trên không. Theo ông, Nga và Trung Quốc đã mở rộng nhanh chóng năng lực tác chiến không gian, từ gây nhiễu, chọc mù, kiểm soát đến phá hủy trực tiếp vệ tinh. Quân đội Đức cũng đã từng hứng chịu các vụ tấn công gây nhiễu – minh chứng rằng không gian không còn là vùng an toàn.

Vụ tấn công mạng ViaSat trở thành bước ngoặt. Lần đầu tiên, hàng triệu người Đức nhận thấy lỗ hổng vệ tinh có thể ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống hàng ngày. Với một đất nước phụ thuộc lớn vào năng lượng tái tạo và hạ tầng số, đây là lời nhắc nhở rằng một hành động thù địch ngoài quỹ đạo có thể lập tức lan rộng xuống mặt đất.

Đối với Berlin, họ nhận ra rằng, không gian không còn có thể được coi là môi trường ôn hòa hay chiến trường thứ yếu nữa. Quy mô ngân sách 35 tỷ euro cho thấy sự thay đổi chưa từng có, chỉ có thể so sánh với các đợt tăng chi quốc phòng kể từ khi Nga phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" ở Ukraine. Đó cũng không chỉ đơn thuần là việc mua vệ tinh, mà còn là sự thừa nhận rằng chiến tranh thế kỷ 21 mở rộng tới tận quỹ đạo cách Trái Đất 36.000 km.

Xây dựng năng lực tự chủ, tăng cường an ninh NATO và EU

Kế hoạch của Đức tham vọng và toàn diện, gồm: phát triển hệ thống vệ tinh chống chịu được gây nhiễu, tấn công mạng và các mối đe dọa vật lý; triển khai mạng giám sát quỹ đạo để phát hiện, theo dõi các hành động thù địch hoặc mảnh vỡ không gian; thành lập trung tâm vận hành vệ tinh quân sự trực thuộc Bộ Chỉ huy Không gian của Quân đội Đức (Bundeswehr) – đã tích hợp vào Không quân từ năm 2021.

Chương trình có thể mở rộng sang năng lực phóng vệ tinh độc lập, thậm chí cả công cụ tấn công nhằm răn đe đối thủ – điều khó tưởng tượng chỉ một thập kỷ trước.

Ông Pistorius viện dẫn các vụ vệ tinh trinh sát Nga bám sát vệ tinh liên lạc quân sự Đức – mà Berlin cho là hành vi tiệm cận gây hấn – để lý giải cho chiến lược răn đe chủ động. Đức sẽ bảo vệ tài sản không gian của mình bằng hành động thực tế chứ không chỉ dừng lại ở lời nói.

Trung tâm Vận hành Không gian châu Âu (ESOC) đặt tại Darmstadt, gần Frankfurt, Đức. Ảnh: Cơ quan Vũ trụ châu Âu

Đối với NATO, bước đi của Đức có thể tái định hình phòng thủ không gian. Năng lực độc lập của Berlin giúp bảo đảm tính dự phòng trong thông tin liên lạc và trinh sát nếu hệ thống Mỹ gặp trục trặc, đồng thời tăng hiệu quả phối hợp giữa không gian với các lĩnh vực khác.

Ở cấp độ EU, không gian ngày càng được coi là trụ cột của khả năng phục hồi – từ định vị, thông tin liên lạc, ngân hàng đến nông nghiệp đều phụ thuộc vào vệ tinh. Đức đi đầu sẽ giúp thúc đẩy tự chủ chiến lược của châu Âu, bảo vệ các chương trình như Galileo.

Động thái cũng mang ý nghĩa biểu tượng: châu Âu lâu nay bị chỉ trích là có sức mạnh kinh tế nhưng hạn chế về năng lực quân sự. Giờ đây, Đức thể hiện vai trò dẫn dắt, gửi thông điệp tới cả đồng minh lẫn đối thủ rằng châu Âu sẽ không đứng ngoài cuộc đua không gian.

Trong nước, kế hoạch gây chia rẽ. Văn hóa chính trị hậu chiến của Đức luôn nhạy cảm với quân sự hóa, nhất là ở lĩnh vực mới. Các đảng đối lập đặt câu hỏi về tính hợp lý khi chi hàng chục tỷ euro cho “vũ khí ngoài quỹ đạo” trong bối cảnh kinh tế khó khăn.

Điều lo ngại lớn nhất là nguy cơ leo thang. Năng lực tấn công không gian dễ dẫn tới tình huống “tiến thoái lưỡng nan an ninh”, khi biện pháp phòng thủ lại bị đối phương coi là mối đe dọa. Nga và Trung Quốc có thể phản ứng, tạo vòng xoáy cạnh tranh mới. Thậm chí, những sự cố nhỏ – như vệ tinh cơ động bị hiểu lầm (là có ý định tấn công) – cũng có thể châm ngòi khủng hoảng.

Ông Pistorius nhấn mạnh các hoạt động của Nga và Trung Quốc đã tạo ra mối đe dọa hữu hình. Theo ông, sự trung lập trong không gian không còn khả thi; Đức phải xây dựng năng lực răn đe chủ động thay vì để đối thủ được đà lấn tới.

Cuộc chạy đua quân sự trên không gian

Tuyên bố của Đức chính thức đưa châu Âu vào cuộc chạy đua không gian hiện đại – nơi sự thống trị, khả năng sống sót và răn đe là yếu tố then chốt. Nga và Trung Quốc đã sở hữu vũ khí chống vệ tinh; Mỹ có Lực lượng Không gian. Đức gửi đi thông điệp sẽ không bị bỏ lại phía sau, đồng thời thúc đẩy các nước EU khác đẩy nhanh chương trình và đặt nền tảng cho cách tiếp cận chung về phòng thủ không gian.

Khoản đầu tư của Đức không chỉ dừng lại ở vệ tinh, mà còn tích hợp không gian vào hệ sinh thái phòng thủ kết hợp an ninh mạng, trí tuệ nhân tạo và hệ thống tự động với năng lực truyền thống. Giới phân tích coi đây là những viên gạch đầu tiên của một “Học thuyết Phòng thủ Không gian châu Âu”, có thể đưa EU thành nhân tố chủ chốt về an ninh quỹ đạo vào thập niên 2030.

Canh bạc tỉ euro của Đức phản ánh sự tái định hình tư duy an ninh: coi không gian là một mặt trận ngang hàng với chiến trường trên bộ, trên biển và trên không. Lợi ích rõ ràng: củng cố NATO, tăng tự chủ EU và nâng cao vị thế quốc tế. Nhưng rủi ro cũng hiện hữu: nguy cơ leo thang, sự phản đối trong nước và quân sự hóa không gian.

Tuy nhiên, Berlin đã đi đến kết luận rằng mối nguy lớn hơn nằm ở sự chậm trễ. Khi coi không gian là vùng tranh chấp, Đức không chỉ bảo vệ vệ tinh mà còn tái định hình vai trò của châu Âu trong an ninh toàn cầu giai đoạn mới.

Bằng cách này, Đức gửi đi một thông điệp rõ ràng: răn đe trong không gian là điều cần thiết, và việc định hình các quy tắc của lĩnh vực mới nổi này cũng quan trọng như việc bảo vệ lãnh thổ quốc gia.

Động thái của Đức có thể đặt ra khuôn mẫu cho tư duy quốc phòng châu Âu trong nhiều thập kỷ: cân bằng giữa tham vọng và thận trọng trong bối cảnh địa chính trị đang biến đổi nhanh chóng.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Eurasia Review, Reuters