Khu công nghiệp Xanh: Muốn đạt NetZezo, các nhà máy phải 'ăn chất thải' của nhau

Các nghiên cứu cho thấy, khu công nghiệp xanh có thể giúp tăng năng suất lao động từ 15 - 25% nhờ áp dụng công nghệ cao, cải thiện môi trường làm việc và thu hút nhân sự chất lượng. Đồng thời, đây là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt tiếp tục tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Khu công nghiệp sinh thái: Có hành động "tẩy xanh"

Đến nay, Việt Nam vẫn chưa có khu công nghiệp nào được công nhận, cấp chứng chỉ là khu công nghiệp sinh thái. Một số khu công nghiệp đã bước đầu triển khai mô hình sinh thái, tuần hoàn, tái chế chất thải nhưng tỷ trọng còn rất hạn chế. Đáng chú ý, có hiện tượng doanh nghiệp, khu công nghiệpcó hành vi "tẩy xanh" (greenwashing)...

Các chuyên gia, diễn giả bàn luận tại Diễn đàn "Công nghiệp xanh - Hài hòa mục tiêu tăng trưởng cao và phát triển bền vững".

Thực tế này được ông Đỗ Quang Hưng, Phó tổng giám đốc thứ nhất khu công nghiệp Nhật Bản - Hải Phòng chỉ ra tại Diễn đàn Công nghiệp xanh 2025 với chủ đề "Hài hòa mục tiêu tăng trưởng cao và phát triển bền vững" do Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy- Vietnam Economic Times tổ chức ngày 9/7.

Mặc dù chính sách về vấn đề này đã được ban hành từ năm 2018, được hoàn thiện bằng Nghị định số 35/2022/NĐ-CP với hệ thống tiêu chí rõ ràng, và có thông tư hướng dẫn nhưng đến nay, Việt Nam vẫn chưa có khu công nghiệp nào được công nhận cấp chứng chỉ là khu công nghiệp sinh thái.

Hiện nay có một số khu công nghiệp đã bước đầu triển khai mô hình khu công nghiệp sinh thái, tuần hoàn, tái chế chất thải nhưng tỷ trọng còn rất hạn chế.

"Các khu công nghiệp được xác định là trung tâm sản xuất, trung tâm tăng trưởng. Muốn tăng trưởng kép, tăng trưởng cao cần phải phát triển nhiều khu công nghiệp, thu hút nhiều nhà đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất chế biến. Tuy nhiên, đồng hành với đó đây cũng là trung tâm phát thải, trung tâm ô nhiễm môi trường", ông Hưng nhấn mạnh.

Là người tham gia và có kinh nghiệm trong phát triển khu công nghiệp, ông Hưng khẳng định, làm khu công nghiệp sinh thái là rất tốn kém. Đơn cử như việc bố trí diện tích đất cho cây xanh trong khu công nghiệp.

Theo ông Hưng, giá 1m2 đất trong khu công nghiệp năm 2018 là 75 USD nhưng đến nay giá đất tại một số khu công nghiệp Hải Phòng khoảng 220 USD/m2, gấp 3 lần trước đây. Nếu bố trí 25% diện tích đất khu công nghiệp cho cây xanh, tức là giảm hàng nghìn tỷ đồng.

Để xây dựng khu công nghiệp sinh thái cần có nhiều tiêu chí trong đó có tuần hoàn, cộng sinh công nghiệp…

Các quy định pháp luật về sử dụng chất thải, tuần hoàn cũng rất chặt chẽ. Ví dụ để nước thải sau xử lý có thể sử dụng tưới cây hoặc làm mát, hoặc tái sử dụng chất thải cũng cần phải báo cáo và được cơ quan có thẩm quyền cho phép mới được làm.

"Thực tế các khu công nghiệp mới vào đăng ký làm khu công nghiệp sinh thái rất nhiều nhưng thực chất chỉ là Greenwashing. Những đơn vị khi đầu tư làm khu công nghiệp mới sẽ không được duyệt nếu tỷ lệ lấp đầy trong các khu trên địa bàn không đạt 60%. Ngay cả khi các đơn vị cam kết phát triển thành khu công nghiệp sinh thái nhưng phải sau thời gian 3- 5 năm, thậm chí 10 năm mới rõ có sinh thái hay không", ông Hưng nếu thực trạng.

Khái niệm Greenwashing được hiểu là hành vi của các công ty, tổ chức cố tình thổi phồng các cam kết bảo vệ môi trường, quảng bá sản phẩm, dịch vụ, hoạt động của họ là thân thiện với môi trường hơn thực tế, nhằm mục đích tạo ấn tượng tốt với người tiêu dùng...

Nhấn mạnh việc phát triển khu công nghiệp xanh, thực chất vẫn nằm ở các nhà máy sản xuất, Phó tổng giám đốc thứ nhất Khu công nghiệp Nhật Bản - Hải Phòng đề xuất cần phải có sàn giao dịch chất thải trong các khu công nghiệp, để các nhà máy "tự ăn chất thải của nhau" thì mới có thể đạt được mục tiêu khu công nghiệp phát thải bằng 0 - NetZero.

Hài hòa lợi ích kinh tế và môi trường

Nhìn nhận dưới góc độ nhà phát triển khu công nghiệp mới, có lợi thế về quy hoạch và quỹ đất dành cho tái tạo ngay từ đầu, ông Trần Tấn Sỹ, Phó tổng giám đốc KN Holding cho rằng: Từ đầu phát triển hạ tầng phải quy hoạch một phần đất dự trữ để triển khai thực hiện tái chế, tái xử lý nước, rác thải.

Bên cạnh đó, một hạ tầng kỹ thuật quan trọng khác trong khu công nghiệp đó là quy hoạch khu cung cấp khí hydro xanh trong tương lai. Tập đoàn hiện đang thực hiện các dự án khu công nghiệp quy mô hàng nghìn hecta, hướng đến phát triển các hệ thống năng lượng mặt trời để cung cấp năng lượng sạch.

Tại phiên Tọa đàm thứ hai của Diễn đàn với chủ đề "Mô hình Khu công nghiệp xanh - Mô hình hạ tầng cho tăng trưởng công nghiệp bền vững", ông Phạm Anh Tuấn, Giám đốc cấp cao Quản lý nước và môi trường khu công nghiệp AMATA, với 30 năm hoạt động ở Việt Nam và đang vận hành 3 khu công nghiệp nhấn mạnh: Việc xây dựng và phát triển khu công nghiệp sinh thái nhằm tăng tỷ lệ tuần hoàn nước và tăng các chỉ số điểm cho khu. Lãnh đạo AMATA đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc chuyển đổi khu công nghiệp và vấn đề tái tuần hoàn.

Khu công nghiệp Amata tại Quảng Ninh có hạ tầng tích hợp đạt chuẩn thu hút nhà đầu tư quốc tế.

Theo ông Tuấn, khu công nghiệp chịu áp lực chính từ khách hàng, nhà đầu tư vào khu công nghiệp về cung cấp năng lượng sạch, chỉ tiêu carbon thấp, cung cấp nước tái sử dụng. Cùng với đó khi niêm yết trên sàn chứng khoán, doanh nghiệp phải báo cáo các chỉ tiêu phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu quan tâm đòi hỏi của các nhà đầu tư.

Việc phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn mang lại nhiều lợi ích kinh tế và môi trường. Tại Khu công nghiệp AMATA Biên Hòa hiện đang xây dựng 2 cộng sinh công nghiệp, mang lại lợi ích rõ ràng về kinh tế môi trường, đạt được các điều kiện xuất khẩu sang các thị trường.

Hiến kế giải pháp và chính sách đồng bộ

Trong bối cảnh hiện nay, để phát triển các khu công nghiệp xanh, tuần hoàn, cần những sự đột phá, tư duy mới theo hướng các khu công nghiệp mới.

TS. Nguyễn Thế Hùng, Phó giám đốc Học viện Chính sách phát triển cho biết, nhận thức, hiểu biết về chuyển đổi xanh của các doanh nghiệp khu công nghiệp đã có những thay đổi và ở mức khá cao.

"Kể cả các doanh nghiệp có lãnh đạo điều hành là người nước ngoài hay Việt Nam tại các khu công nghiệp này đều đặt mục tiêu hướng tới sự cân bằng giữa phát triển kinh tế tạo lợi nhuận và bảo vệ môi trường. Các doanh nghiệp cũng trăn trở với việc làm thế nào để phát triển khu công nghiệp thành khu công nghiệp sinh thái", ông Hùng nói.

Từ góc độ thiết kế và tư vấn kỹ thuật, ông Denis Martin, Giám đốc dự án Artelia - Phòng Thương mại Công nghiệp Pháp tại Việt Nam đã đưa ra những đánh giá về vai trò của thiết kế kiến trúc trong việc hình thành một khu công nghiệp xanh và tuần hoàn, chia sẻ những nguyên tắc thiết kế cốt lõi để tích hợp hiệu quả các yếu tố như sử dụng năng lượng tái tạo, tuần hoàn nước - chất thải - khí - và AI quản lý trong một không gian công nghiệp.

Các quy định pháp luật về sử dụng chất thải, tuần hoàn cũng rất chặt chẽ. Ví dụ để nước thải sau xử lý có thể sử dụng tưới cây hoặc làm mát, hoặc tái sử dụng chất thải cũng cần phải báo cáo và được cơ quan có thẩm quyền cho phép mới được làm. Do đó, ông Đỗ Quang Hưng nêu quan điểm các chính sách cần phải đồng bộ, hấp dẫn, khuyến khích các khu công nghiệp đăng ký tham gia xây dựng khu công nghiệp sinh thái.

Nhi Nhi