Khu đô thị lấn biển Cần Giờ: Không tác động trực tiếp đến rừng ngập mặn

Dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ có quy mô 2.870 ha, thực hiện tại xã Long Hòa và thị trấn Cần Thạnh (huyện Cần Giờ, TP.HCM), được kế thừa, phát triển từ khu lấn biển 600 ha thuộc dự án Khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ (diện tích 821 ha, trong đó lấn biển 600 ha và diện tích trên bờ 221 ha).

Đô thị lấn biển quy hoạch 5 phân khu

Ngày 24.1.2025, UBND TP.HCM đã phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 Khu đô thị lấn biển Cần Giờ. Tiến độ thực hiện dự kiến từ tháng 4.2025 đến năm 2030. Tổng mức đầu tư dự kiến 286.832,5 tỷ đồng - trong đó phần lấn biển là 65.609,5 tỷ đồng; hạ tầng kỹ thuật 32.516,2 tỷ đồng; công trình kiến trúc 184.706,8 tỷ đồng. Quy mô diện tích 2.870 ha và dân số tối đa bố trí trong các đơn vị ở 228.506 người sẽ được quy hoạch thành các phân khu:

Khu A (953,23 ha, 59.027 người) là khu công viên chuyên đề; sân golf; các khu du lịch nghỉ dưỡng và công trình công cộng thương mại dịch vụ, văn hóa thể thao tiếp giáp với các trục đường chính đô thị; hình thành các nhóm ở với hạt nhân là các công trình công cộng dịch vụ, vườn hoa cây xanh cấp đơn vị ở; hệ thống nhà ở thấp tầng được phân chia thành các đảo và bán đảo, kết hợp hệ thống mặt nước len lỏi bao bọc xung quanh.

Khu vực thực hiện Khu đô thị lấn biển Cần Giờ cách vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ khoảng 18 km về phía bắc. Ảnh: CTV

Khu B (659,87 ha, 75.000 người) với không gian trọng tâm là tổ hợp công trình trung tâm văn hóa thể thao và sân vận động bố trí tại nút giao lớn với đại lộ Cần Thạnh - Long Hòa ở phía bắc. Tại khu vực cửa ngõ vào đô thị bố trí các công trình công cộng tập trung như bãi đỗ xe đô thị phục vụ khách, bệnh viện đa khoa, hệ thống trường trung học phổ thông phục vụ toàn khu, hệ thống các công trình thương mại dịch vụ (văn phòng, trung tâm thương mại, khách sạn...); hình thành các nhóm ở với hạt nhân là các công trình công cộng dịch vụ, vườn hoa cây xanh cấp đơn vị ở; hệ thống nhà ở thấp tầng được phân ra làm hai khu: khu nhà ở tập trung với mật độ cao và khu nhà ở với mật độ thấp.

Khu C (318,32 ha, 41.364 người) và Khu D (480,46 ha, 53.115 người): bố trí công trình sân thể thao cơ bản kết hợp cảnh quan, công trình hỗn hợp (khu C), quảng trường (khu D) làm điểm nhấn cho khu vực, các công trình thương mại dịch vụ cấp đô thị. Hình thành các nhóm ở với hạt nhân là các công trình công cộng dịch vụ, vườn hoa cây xanh cấp đơn vị ở. Hệ thống nhà ở thấp tầng được phân chia thành các đảo và bán đảo, kết hợp hệ thống mặt nước len lỏi bao bọc xung quanh. Bố trí trường học các cấp phục vụ toàn khu vực.

Khu E (458,12 ha): hình thành mặt nước lớn tại trung tâm khu vực, xây dựng công viên, bãi tắm là khoảng đệm để kết nối với không gian mặt nước. Chức năng là không gian mở mang tính công cộng.

Trong khu vực công trình hỗn hợp (thương mại dịch vụ, văn phòng, khách sạn) có bố trí thêm quỹ đất dành cho chức năng ở (tháp 108 tầng) có dân số tối đa khoảng 8.315 người. Tháp 108 tầng sẽ là công trình điểm nhấn kiến trúc toàn khu, xây trên diện tích 1,36 ha tại mũi Hải Đăng, với tổng diện tích sàn 466.911,42m2.

Dự án thi công hầu như không gây tác động trực tiếp

Văn bản của UBND TP.HCM và Ban quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ xác định khu vực dự án nằm kế cận khu đất liền xã Long Hòa và thị trấn Cần Thạnh, thuộc khu vực chuyển tiếp của Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, được chấp nhận các hoạt động kinh tế phát triển với cường độ cao theo Quy chế quản lý của Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ và không nằm trong phạm vi ranh giới diện tích đất lâm nghiệp 34.672,79 ha, trong đó diện tích rừng ngập mặn là 32.451,02 ha (rừng phòng hộ Cần Giờ). Kết quả chạy các mô hình thủy động lực học trong mô phỏng lan truyền các chất ô nhiễm trên sông/ biển và các hiện tượng về môi trường cho thấy dự án thi công hầu như không gây tác động trực tiếp đến rừng ngập mặn mà chỉ có thể gây một số ảnh hưởng gián tiếp(*):

Việc san lấp khu vực bãi bồi diện tích 2.718 ha làm mất diện tích khai thác, nuôi trồng thủy sản, ảnh hưởng đến sinh kế người dân. Những người dân không chuyển đổi được nghề nghiệp có thể chuyển hướng khai thác thủy hải sản trong Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái rừng ngập mặn.

Quá trình san lấp và hoạt động xây dựng các hạng mục công trình có thể làm gia tăng độ đục, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước nuôi rừng, sự sinh trưởng và phát triển hệ sinh thái. Kết quả chạy các mô hình MIKE 21, MIKE 11 về lan truyền độ đục từ hoạt động san lấp mặt bằng cho thấy: các điểm xả nước từ khu vực dự án có nguy cơ lây lan chất rắn lơ lửng gây ô nhiễm cửa sông Đồng Tranh và sông Lòng Tàu cũng như khu vực biển ven dự án. “Chủ đầu tư và nhà thầu sẽ có biện pháp thi công san lấp phù hợp để hạn chế lan truyền độ đục ra bên ngoài, tránh gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng nguồn nước nuôi rừng ngập mặn Cần Giờ”, chủ đầu tư cho biết.

Qua kết quả tính toán chạy các mô hình thủy thạch động lực học, lan truyền ô nhiễm nước thải thì tác động của dự án đến rừng ngập mặn Cần Giờ là không đáng kể. Chủ đầu tư cũng đã đề xuất 2 trạm quan trắc tự động để giám sát chất lượng nước và giám sát liên tục dòng chảy, độ mặn trên 2 cửa sông Đồng Tranh và Lòng Tàu, từ đó có thể dự báo các thay đổi/ ảnh hưởng bất lợi đến rừng ngập mặn Cần Giờ. “Trong trường hợp có sự cố gây ra chết rừng, chủ dự án sẽ chủ động phối hợp với Ban quản lý rừng ngập mặn Cần Giờ và địa phương để nghiên cứu tìm ra giải pháp phù hợp khắc phục sự cố. Trong trường hợp không thể ngăn chặn được, sau khi khắc phục sự cố sẽ tiến hành trồng bù rừng vào các diện tích bị chết nếu có”, chủ đầu tư cho biết.

Dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ có quy mô 2.870 ha, thực hiện tại xã Long Hòa và thị trấn Cần Thạnh (huyện Cần Giờ, TP.HCM). Ảnh: Quỳnh Danh

Để giảm thiểu tác động đối với Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, chủ đầu tư đưa ra các giải pháp: hỗ trợ, tạo điều kiện cho các hộ dân bị mất diện tích khai thác và nuôi trồng thủy sản trong khu vực dự án có công ăn việc làm mới, tạo thu nhập ổn định; thực hiện san lấp theo đúng phương án kỹ thuật nhằm tránh ảnh hưởng đến dòng chảy tại khu vực cũng như hạn chế lan truyền độ đục và các chất ô nhiễm khác.

Cụ thể, sẽ xây dựng tuyến kè tạm, kè cố định trước rồi mới san lấp. Vật liệu san lấp vận chuyển bằng sà lan, bơm vào khu vực cần san lấp. Ở những vị trí đang thi công san lấp, dùng vải địa kỹ thuật gia cố nền và giữ cát để tránh bị sóng đánh, rửa trôi vật liệu san lấp. Khi bơm cát vào khu vực đang san lấp, nước rút qua vải địa sẽ hạn chế tình trạng rửa trôi vật liệu san lấp theo dòng chảy gây đục. Có kế hoạch và bố trí thời gian thi công san lấp phù hợp, hạn chế san lấp vào thời điểm triều dâng để giảm lan truyền độ đục ra bên ngoài phạm vi dự án.

Giám sát chất lượng nước hai con sông Đồng Tranh và sông Lòng Tàu định kỳ 3 tháng/lần, với các thông số: lưu lượng dòng chảy; pH, BOD, COD, amoni, TSS, độ mặn; riêng độ đục giám sát hằng ngày. Phối hợp với Ban quản lý rừng ngập mặn Cần Giờ giám sát số lượng, thành phần loài định kỳ 3 tháng/lần để có phương án ứng phó khẩn cấp trong trường hợp xảy ra sự cố đối với hệ sinh thái.

“Trường hợp xảy ra sự cố, gây tác động lớn đến hệ sinh thái và môi trường phải dừng ngay các hoạt động xả thải, thi công để khắc phục, điều chỉnh biện pháp bảo vệ môi trường”, chủ đầu tư cam kết.

Rừng phòng hộ Cần Giờ được đề cử khu Ramsar rộng khoảng 34.813,64 ha, bao gồm vùng lõi và vùng đệm của khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ. Ảnh: Lê Phan

Tác động đến đa dạng sinh học khu vực

Theo ĐTM, dự án nhìn chung có tác động đến môi trường và đa dạng sinh học tại khu vực thực hiện. Ảnh hưởng lớn nhất là việc san lấp sẽ thu hẹp bãi biển và làm giảm môi trường sinh sống cho các loài sống ven bờ, từ đó ảnh hưởng đến chuỗi và lưới sinh thái trong khu vực. San lấp 2.718 ha đất bãi bồi có cao độ địa hình từ 1-7m sẽ làm mất diện tích sống của các loài tương ứng với diện tích đã san lấp. Trong tương lai, gia tăng mật độ dân cư trong khu vực dự án cũng sẽ ảnh hưởng nhất định đến chất lượng môi trường tại khu vực.

Hiện trạng đất tại khu vực dự án là vùng bãi bồi, nền cát có pha bùn, là môi trường sinh sống của hơn 200 loài động vật biển có giá trị kinh tế. Vì là vùng bãi triều ở giữa hai cửa sông lớn nên môi trường nước khu vực khá giàu dưỡng chất tạo sự phát triển cho các loài phiêu sinh thực vật, là nguồn cung cấp thức ăn cho phiêu sinh động vật và chuỗi thức ăn phía sau. Ngoài ra, lá cây rừng ngập mặn do dòng nước mang tới cũng là nguồn thức ăn của nhiều loài giáp xác tại khu vực này.

Sự đa dạng về thành phần các loài giáp xác tại khu vực khiến cho các loài ăn giáp xác cũng phát triển và kéo theo chuỗi và lưới thức ăn rất nhộn nhịp. San lấp 2.718 ha để làm đô thị tất yếu dẫn đến mất mát môi trường sống của các loài này. Độ ngập sâu của triều 1-7m chính là môi trường sống lý tưởng của các loài nhuyễn thể như nghêu (chiếm mật độ và sản lượng cao nhất tại khu vực, là nguồn kinh tế chủ lực cho cư dân ven biển). Các vùng triều, cồn cạn xa bờ cũng là bãi đẻ lý tưởng cho các loài hai mảnh này (có nhiều cồn cạn rải rác trong 2.718 ha san lấp).

Hoạt động san lấp diễn ra trên khu vực hiện là bãi nghêu nên nghề nuôi nghêu sẽ bị ảnh hưởng lớn, ngưng hoạt động hoàn toàn. Sản lượng nghêu, cá tại khu vực sẽ giảm đáng kể. Tuy nhiên, tác động này không lớn vì chỉ ảnh hưởng tạm thời đến số lượng nhuyễn thể và cá phổ biến tại khu vực, không làm mất đi loài đặc hữu nào.

Để giảm thiểu tác động đối với Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, chủ đầu tư đưa ra các giải pháp: hỗ trợ, tạo điều kiện cho các hộ dân bị mất diện tích khai thác và nuôi trồng thủy sản trong khu vực dự án có công ăn việc làm mới, tạo thu nhập ổn định. Ảnh: TN

Giai đoạn san lấp sẽ làm tăng độ đục tại khu vực rộng lớn nên diện tích tác động lớn hơn 2.718 ha. Chưa kể nếu nguồn cát san lấp lấy từ các khu vực khác, thành phần và tính chất sẽ khác, các khoáng chất từ nguồn cát san lấp sẽ ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, từ đó ảnh hưởng đến môi trường sống của các loài thủy sinh trong khu vực. Nếu nguồn cát san lấp không được kiểm soát tốt về thành phần tính chất, hoặc nguồn san lấp có hàm lượng bùn lớn sẽ làm gia tăng độ đục ở khoảng cách lớn từ vị trí san lấp. Hoạt động thi công kè biển, kè hồ... tác động nhất định đến môi trường sống các loài nhưng không nhiều, không mạnh và tiêu cực như san lấp. Mức độ tác động của dự án tới sinh cảnh, tổn thất đa dạng sinh học tại khu vực không lớn, vẫn đảm bảo thành phần số lượng loài hiện trạng, không ảnh hưởng đến loài đặc hữu nào...

Để giảm thiểu tác động đến đa dạng sinh học khu vực dự án, ĐTM đưa ra một số biện pháp cần thực hiện: lựa chọn vật liệu san lấp có tính chất và thành phần tương tự vật liệu nền đáy tại khu vực; phục hồi và tái lập các bãi bồi sau san lấp, có thể tạo các bãi bồi nhân tạo phía ngoài kè biển để giảm độ sâu phía ngoài kè, một mặt giúp cho kè bền vững, mặt khác tạo điều kiện cho các loài thủy sinh ven bờ cần có bãi triều để sinh trưởng phát triển.

“Triển khai dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ sẽ góp phần vào việc sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai của địa phương. Trong quá trình hoạt động, dự án sẽ gây ra một số tác động tiêu cực đến môi trường, tuy nhiên khả năng ô nhiễm này không đáng kể và có thể khắc phục được. Công ty cam kết sẽ đầu tư kinh phí thực hiện các biện pháp hạn chế các tác động tiêu cực đến môi trường. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về công tác bảo vệ môi trường trong quá trình triển khai toàn bộ dự án”, chủ đầu tư cho biết.

Hoài Nam - Nguyễn Hữu

______________________

(*) Báo cáo khảo sát đa dạng sinh học khu vực dự án và đánh giá tác động kèm biện pháp giảm thiểu tác động của dự án đối với đa dạng sinh học, Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ do Viện Môi trường và Tài nguyên - Đại học Quốc gia TP.HCM thực hiện.