Khuyến khích tư nhân đầu tư vào lĩnh vực năng lượng

Đây là nội dung Hội thảo “Khuyến khích khu vực tư nhân tham gia vào lĩnh vực năng lượng của Việt Nam” tổ chức chiều ngày 18/2/2025, tại Hà Nội. Hội thảo do Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) thuộc Văn phòng dịch vụ dự án Liên hợp quốc (UNOPS) phối hợp với Vụ Kinh tế công nghiệp, dịch vụ (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) tổ chức.

Thị trường điện năng lượng tái tạo Việt Nam có tiềm năng rất lớn

Dự án “Khuyến khích khu vực tư nhân tham gia vào lĩnh vực năng lượng của Việt Nam” nhằm mục đích hỗ trợ Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc thực hiện nhiệm vụ được nêu thuộc Kế hoạch hành động về tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 cũng như phù hợp với các mục tiêu được đặt ra trong Quy hoạch Điện VIII và Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Với mục tiêu tạo ra môi trường đầu tư thuận lợi nhằm thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân vào đầu tư và phát triển các dự án năng lượng, chương trình sẽ nghiên cứu các thông lệ tốt của quốc tế trong việc huy động vốn tư nhân, đánh giá các cấu trúc, công cụ hiện tại của Việt Nam và đưa ra các khuyến nghị phù hợp. Cùng đó, đưa ra các công cụ, phương pháp nhằm thu hút vốn hiệu quả.

Tại hội thảo, ý kiến các chuyên gia cho rằng, cần có chính sách đủ mạnh thu hút đầu tư tư nhân để phát triển năng lượng ở Việt Nam. Ảnh: QL

Theo bà Vũ Quỳnh Lê - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) trong lĩnh vực năng lượng có dấu hiệu chững lại thời gian gần đây. Theo đó, các dự án nhiệt điện than chuyển tiếp gặp khó khăn khi ký hợp đồng do không được tài trợ vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế. Trong khi đó, các dự án chuyển tiếp hiện nay phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn thu xếp từ các tổ chức tài chính quốc tế, trong khi các tổ chức này có yêu cầu cấp vốn rất chặt chẽ, cần các bảo đảm, bảo lãnh từ phía Chính phủ - cam kết chịu trách nhiệm từ phía Chính phủ.

Bởi vậy, “Việt Nam cần tiếp tục có các chính sách đủ hấp dẫn để thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân vào lĩnh vực năng lượng”, bà Vũ Quỳnh Lê khuyến nghị.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Phan Thanh Tùng - Giám đốc Phát triển dự án Công ty Cổ phần Xây dựng công trình IPC - cho rằng, thị trường điện năng lượng tái tạo Việt Nam có tiềm năng rất lớn, có thể thu hút các hãng cung cấp thiết bị đặt nhà máy tại Việt Nam hay liên kết với chuỗi cung ứng trong nước về sản xuất tấm quang năng PV, bộ khung giá đỡ, cơ khí chế tạo trụ đỡ (tower) và thiết bị điện (máy biến áp, dây điện...) nhằm giảm giá thành sản xuất. Ngoài ra, Việt Nam cũng có vị trí thuận lợi về logistics để xuất khẩu thiết bị, cấu kiện đi các nước.

Tuy nhiên, theo ông Tùng, các thách thức cũng không phải nhỏ. Thị trường trong nước và khu vực thiếu sự ổn định, thiếu nhất quán trong lộ trình phát triển điện năng lượng tái tạo làm nền tảng cho việc đầu tư trong chuỗi cung ứng.

Thị trường năng lượng tái tạo trong nước hiện còn thiếu sự kết nối và định hướng giữa các trường đại học, cao đẳng và trường nghề với doanh nghiệp, nhà máy sản xuất để cung cấp nguồn nhân lực có trình độ tay nghề phù hợp. Đồng thời, thiếu sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ cho ngành điện năng lượng tái tạo

Các doanh nghiệp trong nước đa phần quy mô nhỏ và vừa, dẫn đến thiếu năng lực công nghệ cạnh tranh, nguồn vốn đáp ứng đầu tư vào lĩnh vực công nghệ mới và mở rộng quy mô.

Cần khung pháp lý rõ ràng trong lĩnh vực năng lượng

Tại hội thảo, TS. Gavin Harper - chuyên gia cao cấp của tổ chức LSE Consunlting - đã đưa ra một số bài học thành công tại Anh. Theo đó, Việt Nam cần phát triển một khung pháp lý rõ ràng bằng việc cung cấp sự chắc chắn và minh bạch cho các nhà đầu tư trong lĩnh vực năng lượng.

Đồng thời, thúc đẩy hợp tác công - tư bằng việc tận dụng chuyên môn và nguồn lực từ cả khu vực công và tư nhân. Hỗ trợ cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) như tài trợ cho nghiên cứu và phát triển trong các lĩnh vực chính như công nghệ năng lượng tái tạo và giải pháp lưu trữ năng lượng.

“Việt Nam cần quan tâm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao với việc có chính sách đầu tư vào các chương trình giáo dục và đào tạo để tạo ra nguồn nhân tài cho ngành năng lượng”, TS Gavin Harper nói.

Còn PGS TS Nguyễn Thị Nhung, chuyên gia của Dự án “Khuyến khích khu vực tư nhân tham gia vào lĩnh vực năng lượng của Việt Nam” cho rằng, cần giải quyết các vấn đề chính sách và pháp lý để tăng cường niềm tin của nhà đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo.

“Xây dựng khuôn khổ giá điện cho các loại dự án năng lượng tái tạo khác nhau để giúp nhà đầu tư chuẩn bị tốt hơn cho kế hoạch triển khai dự án. Phối hợp với Bộ Tài chính để chính thức hóa các chính sách ưu đãi về thuế, phí và lệ phí cho các khoản đầu tư xanh nói chung và các dự án năng lượng tái tạo nói riêng”, TS. Nhung đề xuất.

TS. Nguyễn Thị Nhung cũng đề xuất ưu tiên vốn trong nước bằng cách thúc đẩy trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu xanh. Xây dựng hệ thống giám sát toàn diện để đánh giá hiệu quả của các nguồn tài trợ nói chung, với trọng tâm đặc biệt vào dòng vốn xanh.

Tổng công suất của 9 dự án BOT về điện đã triển khai thành công gần 10.500 MW với hơn 16 tỷ USD vốn đầu tư. Tỷ lệ vốn đầu tư 75 - 80% từ các tổ chức tài chính quốc tế, còn lại 20 - 25% do chủ đầu tư góp vốn.

Quang Lộc