Kiểm soát chặt chẽ hơn quá trình biên soạn sách giáo khoa

1.574 tác giả tham gia biên soạn sách giáo khoa

Thực hiện chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa theo yêu cầu tại Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, đến nay Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD - ĐT) đã phê duyệt sách giáo khoa sử dụng trong các cơ sở giáo dục phổ thông đối với các khối lớp 1, 2, 3, 6, 7 và 10. Sách giáo khoa lớp 4, lớp 8, lớp 11 đang được thẩm định; sách giáo khoa lớp 5, lớp 9, lớp 12 đang được biên soạn.

Theo Bộ GD - ĐT, chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa đã huy động được nhiều tổ chức, cùng đông đảo đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học, chuyên gia giáo dục tham gia biên soạn sách giáo khoa, trong đó nhiều tác giả là tổng chủ biên, chủ biên và thành viên xây dựng Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tổng cộng có 1.574 tác giả tham gia biên soạn sách giáo khoa giáo dục phổ thông cho 6 khối lớp, trên 2/3 số tác giả có trình độ từ tiến sĩ trở lên.

Phó giám đốc Sở GD - ĐT Phú Thọ Phùng Quốc Lập cho rằng, một trong những ưu điểm của sách giáo khoa mới là được trình bày trên giấy đẹp hơn, tranh vẽ phong phú hơn, màu sắc đẹp mắt. Sách được chia làm các phần rõ rệt: Khám phá - hình thành kiến thức mới - luyện tập và vận dụng. Các gợi ý đó rất có ý nghĩa đối với giáo viên, giúp xây dựng kế hoạch bài dạy phù hợp với từng bài.

Trưởng Phòng Giáo dục trung học, Sở GD - ĐT Nghệ An Nguyễn Tiến Dũng nhận xét, sách giáo khoa đã cụ thể hóa các yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 về nội dung giáo dục, yêu cầu về phẩm chất năng lực học sinh, định hướng về phương pháp giáo dục và cách thức kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục.

Còn theo cô Trần Thị Mai Hương, giáo viên Ngữ văn Trường THCS Nam Từ Liêm (Hà Nội): “Khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, chương trình là pháp lệnh, sách giáo khoa là tài liệu tham khảo; nếu không có sách giáo khoa, thầy trò vẫn có thể tổ chức dạy và học bình thường, song giáo viên phải lựa chọn nội dung đáp ứng chương trình, lựa chọn hình thức phù hợp. Vai trò của giáo viên rất quan trọng, yêu cầu thầy cô phải có trình độ, nắm chắc chương trình tổng thể, tìm tòi các nguồn tài liệu khác nhau để chọn lọc phù hợp. Đây chính là lúc thầy trò cần thay đổi để sử dụng sách giáo khoa đúng là một tài liệu tham khảo, không phụ thuộc hoàn toàn vào sách giáo khoa như trước”.

Tăng cường thực nghiệm, bảo đảm tiến độ

Chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa đã đạt được mục tiêu đa dạng hóa với nhiều bộ sách khác nhau. Tuy nhiên, quá trình biên soạn vẫn còn một số hạn chế. Theo ông Nguyễn Tiến Dũng, trong quá trình thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, việc lựa chọn sách giáo khoa khác nhau gây khó khăn cho học sinh trong việc mượn, mua sách giáo khoa khi chuyển trường. Vì vậy, đại diện Sở GD - ĐT Nghệ An đề nghị Bộ GD - ĐT có hướng dẫn thống nhất trong việc tổ chức dạy học, nhất là thứ tự thực hiện các chủ đề của chương trình môn học, hoạt động giáo dục; qua đó giảm thiểu trở ngại cho học sinh khi chuyển đến cơ sở giáo dục không sử dụng cùng sách giáo khoa.

Phó Giám đốc Sở GD - ĐT Hải Phòng Đỗ Văn Lợi cho rằng, phần lớn hội thảo, tập huấn dưới hình thức trực tuyến, giáo viên chưa được tham gia thực hành, minh họa việc triển khai các phương pháp dạy đối với bài học cụ thể; giáo viên chưa được tiếp cận đầy đủ nguồn học liệu nên còn lúng túng khi xây dựng kế hoạch bài dạy. Do đó, "các nhà xuất bản sau khi được Bộ GD - ĐT phê duyệt sách giáo khoa cần liên hệ sớm với các Sở GD - ĐT để tập huấn sử dụng sách giáo khoa kịp thời và đồng bộ các bộ sách, tránh tình trạng Sở tổ chức tập huấn xong, tác giả bộ sách mới liên hệ tập huấn".

Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ GD - ĐT) Nguyễn Xuân Thành thừa nhận, thời gian qua việc thẩm định sách giáo khoa phải thực hiện qua nhiều vòng, nhiều đợt dẫn đến phê duyệt danh mục sách giáo khoa chậm, gây khó khăn trong tổ chức lựa chọn sách giáo khoa. Một vài văn bản, ngữ liệu đưa vào sách giáo khoa chưa chú ý đầy đủ tác động xã hội, gây băn khoăn trong dư luận khi sách giáo khoa đưa vào sử dụng. Tại một số địa phương, thời gian ban hành quyết định danh mục sách giáo khoa được lựa chọn muộn so với quy định; thông báo nhu cầu số lượng sách giáo khoa theo các môn học chậm, khiến các nhà xuất bản bị động trong việc cung ứng sách giáo khoa trước thềm năm học mới.

Ông Thành cho biết, thời gian tới, Bộ GD - ĐT sẽ tăng cường kiểm soát quá trình biên soạn sách giáo khoa, từ việc lựa chọn tác giả đến thực nghiệm bài dạy minh họa của bản mẫu sách giáo khoa, bảo đảm chủ động tiến độ chuẩn bị sách giáo khoa theo đúng lộ trình; tăng cường công tác thực nghiệm, khai thác góp ý sau thực nghiệm, xin ý kiến nội bộ để nâng cao chất lượng bản mẫu sách giáo khoa. Cùng với đó, tăng cường kiểm soát chất lượng thực nghiệm bản mẫu sách giáo khoa, bảo đảm bài thực nghiệm đại diện cho các chủ đề trong chương trình môn học/hoạt động giáo dục, đặc biệt bảo đảm tính khả thi của các bài thực hành, thí nghiệm, bài học dự án. Khai thác hiệu quả hình ảnh và ngữ liệu để bảo đảm hiệu quả bài học và giảm giá thành sách giáo khoa.

Bộ GD - ĐT cam kết đẩy nhanh tiến độ thẩm định và phê duyệt sách giáo khoa, dành thời gian để địa phương nghiên cứu, lựa chọn sách giáo khoa đáp ứng điều kiện, đặc thù của từng vùng, miền. Bộ cũng sẽ tăng cường trang bị sách giáo khoa, sách tham khảo cho các thư viện trường học, bảo đảm giáo viên, học sinh có đủ sách giáo khoa, tài liệu trong quá trình dạy học; huy động, tận dụng, tái sử dụng sách giáo khoa hiệu quả, tiết kiệm.

Khải Minh