Kiểm soát 'mối nguy gắn liền với loài' đối với nhuyễn thể 2 mảnh vỏ, dùng làm thực phẩm
Nhuyễn thể 2 mảnh vỏ được nuôi hoặc phân bố tự nhiên ở vùng biển cửa sông, do vậy trong thịt nhuyễn thể còn có nguy cơ chứa các mối nguy: Vi sinh vật gây bệnh dư lượng thuốc trừ sâu, kim loại nặng, PCBs, dioxins, PAH/Benzo(a)pyrene) vượt mức giới hạn cho phép.
1. Vì sao phải thực hiện chương trình kiểm soát an toàn thực phẩm vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ
1.1. Nhuyễn thể 2 mành vỏ có “mối nguy gắn liền với loài” là tảo độc và độc tố sinh học
Nhuyễn thể 2 mảnh vỏ bắt mồi theo cách lọc nước lấy thức ăn, vì vậy thức ăn chủ yếu của chúng là các loại tảo và một phần chất hữu cơ lơ lửng.
Theo Viện Hải dương học Nha Trang, biển Việt Nam có trên 70 loài tảo, 1/3 trong số đó là tảo chứa độc tố có thể gây bệnh cho người sử dụng, các nhóm/tảo độc bao gồm:
- Tảo thuộc nhóm Dinoflagellate, loài Dinophysis spp; loài Aurocentum; và loài prorocentrumlima, chứa độc tố DSP (Diarshetic Shellfish Poisoning) gây bệnh tiêu chảy;
- Tảo Gonyaulax catenella và G. tamarensi, chứa độc tố PSP (Paralytic Shellfish poisoning) gây bệnh liệt cơ;
- Tảo Digenea simplex; Pseudo - nitzschia pungren và F. multiseries, chứa độc tố ASP (Amnesic Shellfish Poisoning) gây bệnh mất trí nhớ;
Tuy nhiên, không phải trong mọi thời điểm nước biển đều có sự hiện diện của các loài tảo độc, mà mỗi loài tảo đều tuân theo chu kỳ: phát triển- nở hoa- lụi tàn. Do vậy, điều quan trọng là phải kiểm soát sự xuất hiện của tảo độc trong nước biển và trong ruột nhuyễn thể, phân tích độc tố (do tảo độc sinh ra) trong thịt nhuyễn thể 2 mảnh vỏ để không thu hoạch dùng làm thực phẩm khi có sự hiện diện của tảo độc trong nước biển vượt quá giới hạn hoặc độc tố sinh học trong nhuyễn thể 2 mảnh vỏ.
Không phải trong mọi thời điểm nước biển đều có sự hiện diện của các loài tảo độc, mà mỗi loài tảo đều tuân theo chu kỳ: phát triển- nở hoa- lụi tàn. Ảnh minh họa
1.2. Nhuyễn thể 2 mảnh vỏ có nguy cơ nhiễm các chỉ tiêu ô nhiễm môi trường
Nhuyễn thể 2 mảnh vỏ được nuôi hoặc phân bố tự nhiên ở vùng biển cửa sông, do vậy trong thịt nhuyễn thể còn có nguy cơ chứa các mối nguy: Vi sinh vật gây bệnh dư lượng thuốc trừ sâu, kim loại nặng, PCBs, dioxins, PAH/Benzo(a)pyrene) vượt mức giới hạn cho phép.
1.3. Để nhuyễn thể 2 mảnh vỏ không nhiễm các mối nguy gắn liền với loài
Các cơ quan chức năng của nhà nước cần phải phải thiết lập và thực hiện Chương trình kiểm soát vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ.
2. KIểm soát các mối nguy gắn liền đối với loài đối với nhuyễn thể 2 mảnh vỏ
2.1.Thiết lập và thực hiên chương trình kiểm soát
Từ năm 1997, Trung tâm Kiểm tra chất lượng và Vệ sinh thủy sản (NAFIQACEN), nay là Cục Quản lý chất lượng Nông lâm và Thủy sản (NAFIQAD) đã xây dựng và thực hiện chương trình kiểm soát mối nguy đối với vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ (gồm vùng nuôi hoặc vùng nhuyễn thể phân bố tự nhiên). Chỉ những vùng nhuyễn thể hai mảnh vỏ đạt các chỉ tiêu an toàn thực phẩm mới được phép thu hoạch để chế biến làm thực phẩm cho người.
Dưới đây là trích dẫn một số nội dung chủ yếu trong “Sổ tay hướng dẫn thiết lập, thực hiện chương trình giám sát an toàn thực phẩm trong thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ” ban hành kèm theo QĐ 400/QĐ-QLCL ngày 7/9/2015 của Cục Quản lý Chất lương Nông lâm sản và Thủy sản:
2.2. Đối với các chỉ tiêu vi sinh vật, độc tố sinh học, kim loại nặng, thuốc trừ sâu gốc chlor hữu cơ và các chất ô nhiễm khác được thực hiện theo bảng 1.
2. 2. Đối với các chỉ tiêu tảo độc được thực hiện theo bảng 2.
Ghi chú:
(1): Vùng bị ảnh hưởng bởi thủy triều (có bãi triều)
(2): Vùng không bị ảnh hưởng bởi thủy triều (không có bãi triều)
2.3. Phân công giữa các cơ quan trong kiểm soát các chỉ tiêu an toàn thực phẩm tại vùng thu hoạch, quá trình nuôi lưu và chế biến nhuyễn thể 2 mảnh vỏ
2.3.1. Các cơ quan, tổ chức tham gia Chương trình giám sát an toàn thực phẩm trong thu hoạch NT2MV, bao gồm:
- Cơ quan kiểm tra: Là Cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (bao gồm các đơn vị trực thuộc Cục: Cơ quan Chất lượng Trung Bộ/Nam Bộ, các Trung tâm Chất lượng Nông lâm và Thủy sản vùng), chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện Chương trình giám sát.
- Cơ quan kiểm soát: Là Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản hoặc cơ quan được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao nhiệm vụ quản lý chất lượng thực phẩm thủy sản nếu địa phương chưa thành lập Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện hoạt động lấy mẫu NT2MV và kiểm soát thu hoạch NT2MV tại địa phương.
- Cơ sở kiểm nghiệm: Là Cơ sở kiểm nghiệm tham gia Chương trình giám sát và đáp ứng các yêu cầu sau: Phải được cơ quan có thẩm quyền chỉ định theo quy định tại Thông tư 16/2011/TT-BNNPTNT ngày 01/4/2011 quy định về đánh giá, chỉ định và quản lý phòng thử nghiệm ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn và Thông tư liên tịch số 20/2013/TTLT-BYT-BCT-BNNPTNT ngày 01/8/2013 quy định điều kiện, trình tự thủ tục chỉ định cơ sở kiểm nghiệm thực phẩm phục vụ quản lý nhà nước; đáp ứng yêu cầu về phương pháp kiểm nghiệm tham chiếu tương ứng với các chỉ tiêu kiểm nghiệm.
2.3.2. Phân công thực hiện giữa các cơ quan trong kiểm soát vệ sinh, an toàn thực phẩm trong NT2MV, theo hình dưới đây:
3. Hiệu quả của chương trình kiểm soát an toàn vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ
Nhờ việc xây dựng chương trình kiểm soát an toàn vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ theo đúng nguyên tắc nhận diện mối nguy và thực hiện biện pháp kiểm soát mối nguy gây mất an toàn thực phẩm và áp dụng các biện pháp soát có hiệu quả và được quốc tế công nhận nên từ 1997 đến nay:
- Chương trình kiểm soát an toàn vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ của Việt Nam được các khối quốc gia/quốc gia có yêu cầu cao về an toàn thực phẩm là EU và Bắc Mỹ công nhận;
- Tất cả các lô hàng nhuyễn thể 2 mảnh vỏ xuất khẩu của Việt Nam (bao gồm EU và Bắc Mỹ) đều đat yêu cầu về an toàn thực phẩm.
- Tất cả nhuyễn thể 2 mảnh vỏ tiêu thụ trong nước, chưa phát hiện trường hợp ngộ độc thực phẩm do ăn nhuyễn thể 2 mảnh vỏ.
