Kiểm soát thuốc lá trên nền tảng bảo vệ sức khỏe của mỗi cá nhân

Luật sư Võ Văn Đông, đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh (Ảnh: M&K)

Mục tiêu cao nhất của chiến lược phòng chống tác hại thuốc lá là hướng tới việc cải thiện sức khỏe cộng đồng. Do vậy, bất cứ chương trình, hành động kiểm soát thuốc lá nào, cũng nên được xây dựng trên nền tảng quyền được bảo vệ sức khỏe của mỗi cá nhân trong cộng đồng.

VietnamPlus xin giới thiệu bài viết của Luật sư Võ Văn Đông, đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh, về vấn đề này.

Phụ nữ và trẻ em - Hai đối tượng cần được ưu tiên bảo vệ

Luật pháp Việt Nam nêu rất rõ rằng tất cả mọi người đều có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe. Luật cũng nghiêm cấm các hành vi đe dọa cuộc sống, sức khỏe của người khác và cộng đồng.

Thế nhưng, đại đa số phụ nữ và trẻ em Việt Nam đang phải hứng chịu tác hại của khói thuốc lá do việc hút thuốc thụ động gây ra.

Thống kê cho thấy, Việt Nam hiện có hơn 15 triệu người trưởng thành đang hút thuốc lá, trong số đó có đến 2/3 phụ nữ và trẻ em thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động.

Tác hại của khói thuốc lá là điều không cần phải nhắc lại. Riêng với trẻ em, y học đã chỉ ra, hậu quả do ảnh hưởng khói thuốc lá thực sự khủng khiếp: tỷ lệ mắc ung thư ở trẻ cao gấp 1,6-8 lần so với người lớn; bên cạnh đó là nguy cơ viêm đường hô hấp, hen, viêm tai giữa, kém phát triển chức năng phổi và làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh khác như: giảm trí thông minh, dễ mắc bệnh viêm màng não và viêm màng não mô cầu, đột tử, kén ăn, sâu răng,…

Luật pháp Việt Nam nghiêm cấm việc hút thuốc trong nhà khi có trẻ em và phụ nữ mang thai (cùng với người bệnh, người cao tuổi). Thế nhưng các hình thức phạt tài chính hiện chỉ ở mức 100.000-300.000 đồng cho việc vi phạm ở những nơi cấm hút thuốc.

Có thể thấy, mức phạt này khó có thể khiến người khác đắn đo trước khi đốt thuốc.

Việc tăng cường mức phạt, thậm chí đề xuất xử lý hình sự với những hành vi cố ý vi phạm, tái phạm nhiều lần ảnh hưởng tới người khác là điều nên cân nhắc.

Chọn việc hút thuốc lá, mặc dù hiểu rõ tác hại với bản thân là quyền tự do cá nhân của người trưởng thành.

Luật pháp không cấm việc hút thuốc lá, nghĩa là tôn trọng quyền tự do cá nhân của họ. Nhưng luật cần đảm bảo quyền được bảo vệ sức khỏe của cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, những người đang bị “ép buộc” hít khói thuốc lá mỗi ngày.

Khói thuốc lá ảnh hưởng nghiêm trọng tới thai nhi (Ảnh: S.T)

Quyền được lựa chọn các biện pháp giảm thiểu tác hại: cũng cần được tôn trọng

Những người hút thuốc lá thường bị lên án, vì gây ảnh hưởng tới cộng đồng, nhưng thật ra cũng nên được xem là đối tượng cần được giúp đỡ.

Mặc dù cai nghiện hoàn toàn nicotin và khói thuốc lá việc đúng đắn nhất cần thực hiện càng sớm càng tốt, nhưng thực tế cai nghiện thuốc lá không phải là việc đơn giản.

WHO đã chỉ ra, chỉ có 8% người hút thuốc lá trên thế giới có thể cai nghiện thành công. Do đó, công cuộc kiểm soát tác hại của thuốc lá không nên “mặc kệ” những đối tượng này.

Với những người lựa chọn tiếp tục hút thuốc lá, việc cung cấp những thông tin có căn cứ khoa học vững chắc về các lựa chọn giảm thiểu tác hại cho bản thân và cộng đồng cũng là một cách bảo vệ sức khỏe và quyền cá nhân của họ.

Chính vì thế, các đề xuất cấm nhập khẩu và mua bán thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử trong thời gian vừa qua là chưa phù hợp, và có thể xem là sự khước từ vội vã đối với cơ hội cải thiện sức khỏe cho cộng đồng, bao gồm cả những người hút thuốc lá chủ động và thụ động.

FDA đã chấp nhận cho một loại thuốc lá làm nóng và một vài dòng snus (thuốc lá ngậm) được kinh doanh tại Mỹ như là Sản phẩm Thuốc lá Điều chỉnh Nguy cơ, hoặc “giảm thiểu sự phơi nhiễm” của cơ thể với các chất độc hại hoặc tiềm năng gây hại có trong thuốc lá.

Riêng đối với thuốc lá làm nóng, đã có 61 quốc gia chính thức cho phép thương mại hóa bao gồm Anh, Mỹ, Nhật, Thụy Sĩ…

Đương nhiên, các nhà làm luật nước ta không chỉ nên dựa vào thông tin này để ra quyết định, nhưng rõ ràng đó là một nguồn tham khảo đáng cân nhắc, bên cạnh những đánh giá độc lập dựa trên căn cứ khoa học của các chuyên gia y tế.

Còn ở góc độ luật pháp, việc ngăn cấm rõ ràng ít khi nào mang đến một sự tiến bộ hoặc đổi mới, và không phải xu hướng hiện nay.

Bất cứ một sản phẩm, một phát kiến mới nào cũng sẽ gây tranh cãi, vì đều có hai mặt. Điện Mặt Trời không chỉ gây ô nhiễm ánh sáng, mà những tấm pin Mặt Trời bị vứt bỏ cũng vô cùng nguy hại đến môi trường. Nhưng không vì thế mà chúng ta cấm việc phát triển năng lượng xanh.

Thuốc lá cũng vậy. Chất độc hại từ việc đốt, rít khói thuốc dẫn đến nhiều tác hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, đừng quên rằng đường hóa học APM (Aspartam), chất thường được sử dụng trong kẹo cao su, chuyển hóa thành hợp chất hữu cơ formaldehyd và methanol.

Cả hai đều là các phương pháp mà nhiều người chọn sử dụng để thư giãn hoặc làm bản thân tỉnh táo. Vậy nên vấn đề đặt ra là chúng ta nên chọn ngăn cấm hay nỗ lực cải thiện chúng thành sản phẩm giảm thiểu tác hại hơn?

Việc các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có giảm thiểu tác hại thực sự hay không, rất cần sự vào cuộc minh bạch và nhanh chóng của các chuyên gia y tế.

Về phần các nhà làm luật, nên có cái nhìn cởi mở hơn, trong bối cảnh hiện nay thuốc lá điếu, vốn là sản phẩm thuốc lá độc hại nhất, đang được xem là ngành kinh doanh hợp pháp và có điều kiện ở nước ta./.

Võ Văn Đông (Vietnam+)