Kiểm toán Nhà nước: 5 công ty thành viên Vicem khai thác trái phép hàng triệu tấn đá vôi

Đó là kết luận được đưa ra trong báo cáo kết quả kiểm toán chuyên đề quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2017 – 2021 của Kiểm toán Nhà nước tại Tổng công ty Ximăng Việt Nam (Vicem) mới đây.

5 đơn vị thuộc Vicem được Kiểm toán Nhà nước nêu tên gồm: Công ty cổ phần ximăng Hoàng Mai; Công ty TNHH MTV ximăng Vicem Hải Phòng; Công ty ximăng Vicem Tam Điệp; Công ty cổ phần ximăng Bút Sơn; Vicem Hoàng Thạch.

Cụ thể: Công ty cổ phần ximăng Hoàng Mai (Vicem Hoàng Mai) đã vi phạm Luật khoáng sản năm 2010, tổ chức thăm dò khoáng sản khi chưa được Bộ Tài nguyên và môi trường cấp phép.

Tại mỏ đá vôi Hoàng Mai B (tỉnh Nghệ An) do Vicem Hoàng Mai khai thác để sản xuất ximăng và clinker, Kiểm toán Nhà nước phát hiện trong năm 2019, Vicem Hoàng Mai khai thác vượt công suất 212.208 tấn đá vôi, năm 2020 khai thác vượt 82.860 tấn đá vôi, năm 2021 khai thác vượt 153.740 tấn đá vôi, so với giấy phép khai thác khoáng sản được cấp vào năm 1995.

Công ty TNHH MTV ximăng Vicem Hải Phòng (Vicem Hải Phòng) đã khai thác vượt công suất cấp phép 84.572 tấn đá vôi để sản xuất ximăng, clinker trong năm 2021.

Công ty ximăng Vicem Tam Điệp (Vicem Tam Điệp) cũng khai thác vượt công suất mỏ đá vôi Hang Nước (tỉnh Ninh Bình) khoảng 111.188 tấn đá vôi, so với giấy phép được Bộ Tài nguyên và môi trường cấp trong năm 2021.

Công ty cổ phần ximăng Bút Sơn (Vicem Bút Sơn) đã hai năm liên tiếp khai thác vượt công suất mỏ tại mỏ sét Ba Sao (tỉnh Hà Nam): Năm 2019 Vicem Bút Sơn khai thác vượt công suất mỏ sét Ba Sao khoảng 215.380 tấn, năm 2020 khai thác vượt công suất 43.350 tấn so với giấy phép được cấp.

Vicem Hoàng Thạch cũng hết thời hạn được cấp phép quyền khai thác mỏ đá vôi Núi Han (tỉnh Hải Dương) từ năm 2020, nhưng đến nay vẫn tiếp tục khai thác mà chưa gia hạn quyền khai thác mỏ.

Nhà máy xi măng Hạ Long (Vicem Hạ Long) - đơn vị thành viên Vicem

Không chỉ khai thác vượt công suất được cấp phép, Kiểm toán Nhà nước còn phát hiện các các đơn vị này có dấu hiệu lãng phí tài nguyên, chưa nộp tiền cấp quyền khai thác, khai thác khoáng sản không đúng theo hợp đồng, nộp thuế không đầy đủ… trong quá trình khai thác.

Cụ thể, công tác kiểm toán phát hiện các đơn vị thành viên Vicem nộp thiếu hơn 6,8 tỉ đồng tiền thuế, trong đó có khoảng 2,46 tỉ đồng thuế tài nguyên, 4,43 tỉ đồng phí bảo vệ môi trường. Kiểm toán đã kiến nghị các đơn vị phải nộp bổ sung đầy đủ vào ngân sách.

Tiếp đến, trong quá trình các công ty con của Vicem khai thác các mỏ đá vôi phục vụ sản xuất ximăng, clinker, có hàng trăm ngàn tấn đá vôi kém chất lượng, đá lẫn sét, được thu gom (không tính vào công suất khai thác mỏ), nhưng các đơn vị lại chưa nộp bổ sung tiền cấp quyền khai thác khoáng sản cho Nhà nước.

Ví dụ như Vicem Hoàng Mai đã thu gom bổ sung 259.949 tấn đá dolomit, năm 2017 thu hồi 90.019 tấn đá dolomit trong quá trình khai thác đá vôi nhưng chưa được cơ quan thẩm quyền cấp phép, chưa nộp tiền cấp quyền khai thác. Vicem Hạ Long còn tồn đọng khoảng 264.944 tấn đất đá, khoáng sản đi kèm tại bãi chứa số 2 nhưng chưa được tổng hợp, báo cáo.

Vicem Hải Phòng dù được cấp quyền khai thác 2,8 triệu tấn đá vôi/năm để sản xuất ximăng, clinker nhưng nhà máy của công ty chỉ có công suất nghiền khoảng 1,8 triệu tấn/năm, thừa công suất 1 triệu tấn/năm.

Vicem Bỉm Sơn ký hợp đồng thuê tỉnh Thanh Hóa 8,02ha đất nhưng lại khai thác khoáng sản trên diện tích rộng hơn gấp nhiều lần.

Trước những vi phạm trên, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị Hội đồng thành viên Vicem chỉ đạo người đại diện phần vốn nhà nước của Tổng công ty tại các đơn vị tổ chức đánh giá nguyên nhân, kiểm điểm, xác định trách nhiệm của tập thể, cá nhân liên quan đến những tồn tại được nêu trong báo cáo kiểm toán.

Kiểm toán Nhà nước cũng nhấn mạnh một số việc cần chấn chỉnh ngay như: Vicem Hoàng Mai tổ chức thăm dò khi chưa được Bộ Tài nguyên và môi trường cấp phép; Vicem Bỉm Sơn sử dụng đất nhưng chưa ký hợp đồng thuê đất với Nhà nước; khai thác khoáng sản vượt công suất cấp phép tại Vicem Bỉm Sơn, Vicem Hoàng Mai, Vicem Bút Sơn, Vicem Tam Điệp, Vicem Hải Phòng…

Nguyễn Duyên