Kiểm toán Nhà nước: Chủ động kiểm soát quyền lực, phòng ngừa tiêu cực từ chính nội bộ ngành

Đây là chia sẻ của Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn trong cuộc trao đổi với báo chí mới đây xung quanh chủ đề PCTNTC qua hoạt động kiểm toán.

PV: Thưa Tổng KTNN, xin ông cho biết một số kết quả nổi bật trong công tác PCTNTC thông qua hoạt động kiểm toán của KTNN?

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn: Thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, quy định của Luật KTNN và Luật PCTNTC, KTNN luôn xác định PCTNTC là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong hoạt động kiểm toán. Những nỗ lực của KTNN trong công tác PCTNTC qua hoạt động kiểm toán được thể hiện rõ trên ba khía cạnh.

Thứ nhất, góp phần phòng, ngừa tham nhũng. Hằng năm, KTNN thực hiện bình quân khoảng 250 cuộc kiểm toán, trong đó đã tiến hành đánh giá và xác nhận tính trung thực của hàng nghìn Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán của các đơn vị, dự án được chi tiết. Qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý tài chính tăng thu, giảm chi NSNN hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm; kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan; chuyển hồ sơ kiểm toán cho các cơ quan chức năng để điều tra, xử lý theo quy định.

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn

Thông qua các phát hiện kiểm toán, KTNN góp phần chỉ ra sai phạm trong từng khâu, từng thời điểm giúp đơn vị có sai sót chấn chỉnh kịp thời, tạo sự răn đe, cảnh báo, ngăn ngừa vi phạm nghiêm trọng hơn. Đặc biệt, hàng năm KTNN cung cấp hàng trăm bộ hồ sơ, tài liệu cho các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan chức năng để xem xét thanh tra, kiểm tra và giám sát các đơn vị theo chức năng và thẩm quyền.

Thứ hai, lần đầu tiên KTNN đã ban hành Quy trình kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng kèm theo Quyết định số 07/2023/QĐ-KTNN ngày 16/5/2023, trên cơ sở cụ thể hóa Điều 78 Luật PCTNTC: “KTNN có trách nhiệm kiểm toán vụ việc có dấu hiệu tham nhũng theo quy định của pháp luật”. Trong đó, quy định đối với trường hợp vụ việc có dấu hiệu tội phạm thì chuyển ngay hồ sơ vụ việc và kiến nghị cơ quan điều tra xem xét, khởi tố vụ án hình sự.

Thứ ba, thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã kiến nghị các cơ quan chức năng “bịt” lỗ hổng cơ chế, chính sách, tạo cơ sở pháp lý, điều kiện thuận lợi hơn cho công tác quản lý, sử dụng nguồn lực công được hiệu quả, tiết kiệm. Đây là một trong những đóng góp quan trọng của KTNN trong việc hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế lành mạnh, minh bạch. Trong đó, hàng năm KTNN kiến nghị các cơ quan chức năng nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ khoảng 200 văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý khác.

PV: Bên cạnh những đóng góp quan trọng trong công tác PCTNTC nói chung, dư luận cũng rất quan tâm đến câu chuyện PCTNTC trong chính cơ quan có chức năng chống tham nhũng. Xin ông cho biết công tác này với KTNN được thực hiện như thế nào?

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn: Với vai trò là công cụ của Đảng, Nhà nước trong công tác kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, để thực hiện tốt nhiệm vụ PCTNTC, KTNN xác định trên hết, trước hết là phải làm tốt công tác PCTNTC từ chính nội bộ KTNN không có “vùng cấm”.

Theo đó, KTNN đã lãnh đạo, chỉ đạo phổ biến, quán triệt nghiêm túc các chủ trương, nghị quyết của Đảng và chính sách pháp luật về PCTNTC, đặc biệt là chỉ đạo của Đồng chí Tổng Bí thư - Trưởng Ban Chỉ đạo trung ương về PCTNTC đối với công tác PCTNTC.

KTNN đã cơ bản thể chế hóa, đồng bộ quy định của Đảng, Nhà nước về PCTNTC vào hoạt động của KTNN; xây dựng mới, sửa đổi hệ thống các quy định để phù hợp với Quyết định số 131-QĐ/TW ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị như: Chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp; Quy tắc ứng xử Kiểm toán viên nhà nước; các quy trình kiểm toán; kiểm soát chất lượng kiểm toán…

Đặc biệt, ngay sau khi được Quốc hội bầu giữ chức Tổng Kiểm toán nhà nước, Tổng Kiểm toán nhà nước đã ban hành Chỉ thị số 1346/CT-KTNN ngày 28/10/2022 về việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đạo đức công vụ; kiên quyết đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong thực thi công vụ.

KTNN đã tăng cường thực hiện các cuộc thanh tra thường xuyên, đột xuất, trong đó tập trung thanh tra việc kê khai tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; kiểm tra, xác minh các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong thi hành công vụ; kiểm soát chất lượng kiểm toán, giám sát hoạt động của các đoàn kiểm toán; phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương trong việc giám sát hoạt động của đoàn kiểm toán. Tổ chức đường dây nóng của KTNN để tiếp nhận thông tin về tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động kiểm toán, của Kiểm toán viên nhà nước. Thực hiện việc luân chuyển, điều động, định kỳ chuyển đổi vị trí công tác và biệt phái đối với cán bộ, công chức, nhằm PCTNTC theo đúng chủ trương của Đảng...

Bên cạnh đó, KTNN cũng đề cao công tác kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện quy định PCTNTC đối với các đơn vị trực thuộc, các đoàn kiểm toán, đảm bảo không để xảy ra bất cứ hành vi tiêu cực nào trong thực thi công vụ. Kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm đạo đức nghề nghiệp, văn hóa ứng xử; các biểu hiện, hành vi tham nhũng, tiêu cực…

KTNN đã kiến nghị các cơ quan chức năng “bịt” lỗ hổng cơ chế, chính sách, tạo cơ sở pháp lý.

PV: Có ý kiến đặt ra vấn đề, tại sao KTNN thực hiện nhiều cuộc kiểm toán, nhưng việc phát hiện các vụ việc vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm để chuyển sang cơ quan điều tra xem xét, xử lý còn hạn chế?

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn: Trước hết, cần phải khẳng định hoạt động KTNN không phải là hoạt động điều tra, thanh tra theo vụ việc. Theo thông lệ và quy định quốc tế, hoạt động KTNN là nhằm đánh giá, xác nhận tính đúng đắn, trung thực của các thông tin tài chính hoặc báo cáo tài chính, việc chấp hành pháp luật và hiệu quả trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; thực hiện theo nguyên tắc chọn mẫu, trên cơ sở hồ sơ, tài liệu do đơn vị được kiểm toán, tổ chức, cá nhân có liên quan cung cấp tại thời điểm kiểm toán.

Nói một cách ví von, KTNN có vai trò như bác sỹ đa khoa, khám lâm sàng cho bệnh nhân, khi phát hiện có dấu hiệu bệnh thì chuyển đến các bác sỹ chuyên khoa (các cơ quan điều tra) để đánh giá chuyên sâu, kết luận.

Trong lĩnh vực kiểm toán, có khái niệm kiểm toán điều tra để ghi nhận việc điều tra đối với tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán, song việc điều tra này chỉ áp dụng nhằm mục tiêu làm rõ và cung cấp thêm thông tin, tài liệu từ các đối tượng có liên quan để bổ sung căn cứ cho việc đưa ra những đánh giá, nhận xét hay kết luận kiểm toán; không nhằm mục đích xác định các hành vi vi phạm pháp luật.

Do đó, dù khái niệm này được đề cập từ rất sớm trong hoạt động kiểm toán của quốc tế (từ năm 1940) và đến năm 1980 mới được áp dụng, nhưng trên thực tế hiện nay cũng mới chỉ có một số nước phát triển mới áp dụng kiểm toán điều tra. Ngay bản thân Tổ chức Quốc tế Các cơ quan Kiểm toán tối cao INTOSAI, các cơ quan kiểm toán tối cao trên thế giới cũng chưa có hướng dẫn, chuẩn mực quy định về vấn đề này. Đây là khó khăn chung của các cơ quan kiểm toán trong việc phát hiện các vụ việc vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm để chuyển sang cơ quan điều tra xem xét, xử lý.

PV: Xin cảm ơn ông./.

Để nâng cao hơn nữa vai trò của KTNN trong PCTNTC, phù hợp với bối cảnh tình hình mới, Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn cho biết, KTNN sẽ tập trung thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp.

Cụ thể là đẩy mạnh tuyên truyền các quy định pháp luật về KTNN để các cấp ngành, xã hội có nhận thức đúng vai trò, địa vị pháp lý, chức năng và nhiệm vụ của KTNN nói chung và trong PCTNTC nói riêng.

Rà soát nghiên cứu, đề xuất sửa đổi bổ sung Luật KTNN, trong đó, quy định cụ thể về trách nhiệm của KTNN trong công tác PCTNTC nhằm thể chế hóa các văn bản mới của Đảng về công tác này, cũng như phù hợp, đồng bộ với pháp luật về PCTNTC.

Đồng thời, tiếp tục tăng cường phối hợp với các cơ quan có chức năng đấu tranh PCTNTC, nhất là các cơ quan tố tụng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động kiểm toán của KTNN. Xây dựng đội ngũ công chức, kiểm toán viên bảo đảm yêu cầu cả về số lượng và chất lượng; có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, tinh thông nghiệp vụ.

KTNN cũng tiếp tục tăng cường thực hiện các giải pháp đấu tranh PCTNTC trong chính nội bộ hoạt động của ngành thông qua việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát của các cấp; xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm.

PV