Kiến nghị tăng thời gian nghỉ thai sản cho người sinh con thứ 2

Bộ Y tế đề xuất cho phép phụ nữ sinh con thứ hai được nghỉ thai sản dài hơn, đồng thời được hỗ trợ thuê hoặc mua nhà ở xã hội, đặc biệt tại các khu công nghiệp, khu chế xuất và những địa phương có mức sinh thấp. Chính sách này được kỳ vọng sẽ góp phần cải thiện tình trạng mức sinh đang giảm thấp tại Việt Nam.

Mục tiêu của đề xuất là duy trì mức sinh thay thế trên toàn quốc và ngăn chặn xu hướng giảm sinh tại một số tỉnh, thành phố.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, cơ quan này đã tham mưu Bộ Y tế trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số và dự thảo Luật Dân số, trong đó tập trung vào ba nhóm chính sách lớn gồm duy trì mức sinh thay thế, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh và nâng cao chất lượng dân số.

Đối với nhóm chính sách duy trì mức sinh, dự thảo luật quy định mỗi cặp vợ chồng và cá nhân có quyền bình đẳng, tự nguyện trong việc sinh con, lựa chọn thời điểm, số con và khoảng cách sinh phù hợp với tình trạng sức khỏe, điều kiện kinh tế, học tập và công việc của mình.

Một điểm mới đáng chú ý trong dự thảo là đề xuất cho phép lao động nữ khi sinh con thứ hai được kéo dài thời gian nghỉ thai sản lên 7 tháng thay vì 6 tháng như hiện nay.

Chính sách này nhằm tạo điều kiện để phụ nữ có thêm thời gian phục hồi sức khỏe, chăm sóc trẻ nhỏ và cân bằng giữa cuộc sống gia đình với công việc. Song song đó, những phụ nữ sinh đủ hai con tại các khu công nghiệp, khu chế xuất hoặc ở các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp sẽ được hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội, góp phần cải thiện điều kiện sống và khuyến khích họ yên tâm sinh con, nuôi con.

Theo ông Dũng, đề xuất này được xây dựng dựa trên Quyết định số 588/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030.

Mục tiêu của chương trình là duy trì mức sinh thay thế trên toàn quốc và ngăn chặn xu hướng giảm sinh tại một số tỉnh, thành phố. Trong đó, Chính phủ khuyến khích nam, nữ kết hôn trước 30 tuổi, không kết hôn muộn và phụ nữ sinh con thứ hai trước 35 tuổi.

Bên cạnh đó, chương trình cũng hướng đến việc xây dựng môi trường sống thuận lợi cho các gia đình nuôi con nhỏ. Các dịch vụ thân thiện với người lao động như đưa đón trẻ, trông giữ trẻ, ngân hàng sữa mẹ hay bác sĩ gia đình sẽ được phát triển rộng rãi.

Cùng với đó là việc quy hoạch, xây dựng các điểm trông giữ trẻ, nhà mẫu giáo phù hợp với điều kiện của bà mẹ, đặc biệt tại các khu đô thị, khu kinh tế và khu công nghiệp – nơi tập trung đông phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.

Ngoài ra, Bộ Y tế cũng đề xuất các chính sách hỗ trợ toàn diện cho phụ nữ khi mang thai và sinh con, bao gồm tư vấn và chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em, sàng lọc vô sinh, sàng lọc trước sinh và sau sinh, phòng chống suy dinh dưỡng cũng như tạo điều kiện thuận lợi để phụ nữ trở lại nơi làm việc sau thời gian nghỉ thai sản.

Đồng thời, Nhà nước sẽ có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ hai con như hỗ trợ mua hoặc thuê nhà ở xã hội, ưu tiên cho con được học tại các trường công lập, hỗ trợ chi phí giáo dục, và khuyến khích phát triển mô hình kinh tế gia đình.

Theo thống kê của Bộ Y tế, mức sinh tại Việt Nam đang giảm liên tục trong những năm gần đây, từ 2,11 con trên một phụ nữ năm 2021 xuống còn 1,96 con, và có nguy cơ tiếp tục giảm nếu không có các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Trong bối cảnh đó, việc điều chỉnh chính sách nghỉ thai sản và hỗ trợ sinh đủ hai con không chỉ mang ý nghĩa nhân văn, mà còn là bước đi quan trọng nhằm duy trì cơ cấu dân số hợp lý, bảo đảm nguồn nhân lực cho phát triển đất nước trong tương lai.

Theo quy định hiện hành của Bộ luật Lao động, lao động nữ được nghỉ thai sản 6 tháng; trường hợp sinh đôi trở lên được nghỉ thêm một tháng cho mỗi con tính từ bé thứ hai.

Việc kéo dài thời gian nghỉ lên 7 tháng cho phụ nữ sinh con thứ hai được kỳ vọng sẽ giúp các bà mẹ có thêm thời gian phục hồi sức khỏe và chăm sóc trẻ sơ sinh, đồng thời tạo điều kiện để gia đình cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Đại diện Cục Dân số cho biết, mức 7 tháng được đề xuất sau quá trình nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế và cân nhắc kỹ lưỡng nguồn lực trong nước.

Đây là thời gian nghỉ được đánh giá là “trung bình” so với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Đề án cũng đã được phân tích về tác động kinh tế, xã hội, đặc biệt là ảnh hưởng đến quỹ bảo hiểm xã hội, cũng như lấy ý kiến từ doanh nghiệp và người lao động.

Theo ý kiến của một số chuyên gia, phụ nữ hiện đại đang phải đối mặt với nhiều áp lực cả trong công việc lẫn gia đình. Sau sinh, họ không chỉ chịu ảnh hưởng về thể chất mà còn dễ gặp các vấn đề tâm lý như trầm cảm. Do đó, việc tăng thời gian nghỉ thai sản là một biện pháp nhân văn, giúp người mẹ có thời gian hồi phục và chăm sóc con nhỏ tốt hơn, đồng thời góp phần giảm gánh nặng tâm lý cho phụ nữ.

Ngoài chính sách nghỉ thai sản, dự thảo Luật Dân số còn đề xuất ưu tiên các gia đình sinh đủ hai con được tiếp cận nhà ở xã hội và hỗ trợ tài chính. Đây là những động lực thực tế, song để đạt hiệu quả bền vững, chính sách cần được triển khai đồng bộ với các giải pháp về việc làm, giáo dục, nhà ở và dịch vụ chăm sóc trẻ em.

Tuy nhiên, cũng có một sô lo ngại về “điểm nghẽn thể chế và nguồn lực” khi triển khai. Theo đó, nếu các chính sách mới không được điều chỉnh tương thích với Luật Nhà ở, Luật Bảo hiểm xã hội và Bộ luật Lao động, thì rất dễ rơi vào tình trạng “chính sách treo”, tức là có quy định nhưng không thể thực hiện do thiếu cơ sở pháp lý và ngân sách.

Để khắc phục điều này, ông đề xuất thiết kế cơ chế thực thi cụ thể ngay trong Luật Dân số, quy định rõ trách nhiệm phối hợp giữa các bộ, ngành; đồng thời rà soát, điều chỉnh đồng bộ các luật liên quan. Bên cạnh đó, cần bố trí nguồn lực thông qua chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển để bảo đảm tính khả thi.

Nên thí điểm chính sách tại một số địa phương có mức sinh thấp như TP HCM, Đà Nẵng, Thừa Thiên Huế trong 2-3 năm, sau đó đánh giá hiệu quả và nhân rộng trên toàn quốc, nhằm tránh lãng phí và đảm bảo phù hợp thực tiễn.

“Luật Dân số chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi nó nói cùng tiếng nói với các luật khác và có nguồn lực bảo đảm. Nếu chỉ dừng lại ở những cam kết trên giấy, chính sách khuyến sinh sẽ mãi là một ý tưởng hay nhưng không chạm được tới người dân,” một ý kiến nêu.

Cũng trong phiên họp sáng 23/10, sau khi Chính phủ trình dự án Luật Dân số và Luật Phòng bệnh, Quốc hội đã thảo luận tại tổ về các dự án này.

Phát biểu làm rõ ý kiến của đại biểu, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, dân số là vấn đề trọng yếu được Đảng và Nhà nước quan tâm, thể hiện rõ trong nhiều nghị quyết, đặc biệt là Nghị quyết 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị, trong đó nêu rõ định hướng chính sách dân số gắn với phát triển bền vững.

Bộ trưởng cho biết, hiện chính sách dân số chủ yếu dựa trên Pháp lệnh Dân số, song trước tình trạng già hóa dân số nhanh và tỷ lệ sinh giảm, việc ban hành Luật Dân số là cấp thiết nhằm có giải pháp căn cơ, dài hạn. Dự thảo luật tập trung vào các nội dung trọng tâm như duy trì mức sinh thay thế, nâng cao chất lượng dân số, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh và ứng phó với già hóa dân số.

Liên quan đến chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội, Bộ trưởng Đào Hồng Lan đề xuất bổ sung đối tượng ưu tiên là gia đình sinh đủ hai con, hoặc nam giới có hai con đẻ mà vợ đã qua đời. “Mục tiêu là giúp các gia đình này có thêm điều kiện sinh hoạt ổn định, từ đó yên tâm làm việc và nuôi dạy con cái”, bà nói.

D.Ngân