Kinh doanh trạm sạc EV toàn cầu, nước cờ quan trọng của tỷ phú Phạm Nhật Vượng

Thách thức chung

Tốc độ tăng trưởng của xe điện có thể sẽ chậm hơn do vẫn còn hai trở ngại lớn cho việc áp dụng: giá xe điện cao và nhiều lo lắng xung quanh việc thiếu cơ sở hạ tầng sạc xe điện. Tuy nhiên, vào năm 2024, giới chuyên gia dự đoán có thể thấy sự tiến bộ trên cả hai mặt khi thị trường xe điện chuyển từ những người chấp nhận sang người tiêu dùng sớm.

Các mẫu EV giá thấp hơn sắp ra mắt. Quan trọng hơn, khi xe điện thâm nhập vào nhiều phân khúc khách hàng hơn, sẽ thấy sự tăng trưởng cơ sở hạ tầng sạc xe điện ngày càng được định hình và tăng tốc khi những người chơi chính đang chuyển đổi và mở rộng mô hình kinh doanh của họ để phát triển mạnh trong kỷ nguyên xe điện mới nổi.

Nhiều nguồn vốn tư nhân hơn đang chảy vào phát triển cơ sở hạ tầng sạc xe điện (cùng với nguồn tài trợ của chính phủ), trong khi các mối quan hệ đối tác mới nổi sẽ giúp toàn bộ hệ sinh thái phát triển. Điều này bao gồm các nhà khai thác mạng sạc xe điện, nhà sản xuất thiết bị dịch vụ xe điện, nhà cung cấp phần mềm và các doanh nghiệp hỗ trợ như mạng lưới lắp đặt và sửa chữa.

Trong nhiều thập kỷ nay, người lái ô tô đã đến một địa điểm cụ thể, trạm xăng, với mục đích chính là đổ xăng. Ngoại trừ việc dừng sạc trên những hành trình dài, văn hóa xe điện đang thay đổi mô hình này và khi làm như vậy, sẽ thay đổi cách cung cấp năng lượng cho các phương tiện.

Các nhà phát triển bất động sản thương mại, công ty quản lý tài sản, nhà phát triển nhiều đơn vị nhà ở, trung tâm mua sắm và nhà bán lẻ lớn, chuỗi nhà hàng, nhà điều hành bãi đỗ xe công cộng và nơi làm việc đều có thể nằm trong phạm vi “đỗ và tính phí”. Điều này có nghĩa là bãi đậu xe trở thành “trạm xăng” và có thể phục vụ người lái xe điện khi họ làm việc, mua sắm và dùng bữa.

Các mô hình kinh doanh cung cấp dịch vụ sạc xe điện sẽ phụ thuộc vào việc công ty có sẵn sàng rời bỏ năng lực cốt lõi của mình hay không. Nhiều công ty sẽ hợp tác với các nhà khai thác mạng sạc xe điện đã thành lập, như chúng ta đang thấy với các cửa hàng tiện lợi và nhà hàng phục vụ nhanh.

Những người khác sẽ làm như Walmart, công ty đang xây dựng mạng lưới các trạm sạc nhanh của riêng mình tại hơn 5.000 cửa hàng và kho hàng của Sam's Club. Mặc dù các công ty này có thể tạo ra doanh thu mới từ việc sạc xe điện, nhưng phần thưởng thực sự cho những “trạm xăng trong tương lai” này sẽ là sự hài lòng của khách hàng, định vị thương hiệu xanh và thậm chí có khả năng thu hút những nhân viên đang tìm kiếm loại lợi ích này.

Điện khí hóa vừa là mối đe dọa vừa là cơ hội cho các công ty dầu khí, bao gồm cả các nhà bán lẻ nhiên liệu và tiện ích. Các siêu công ty toàn cầu giàu tiền mặt đang đầu tư đáng kể vào các nguồn nhiên liệu thay thế cho xăng và dầu diesel, năng lượng tái tạo và xây dựng cơ sở hạ tầng sạc xe điện mới. Những khoản đầu tư này bao gồm việc mua lại các nhà cung cấp dịch vụ tính phí; quan hệ đối tác, như quan hệ giữa BP và Hertz, để mở rộng phạm vi tiếp cận của họ và các nhà sản xuất thiết bị để tích hợp theo chiều dọc.

Sự phát triển mặc định là thúc đẩy lòng trung thành với thương hiệu bằng cách bổ sung tính năng sạc nhanh bằng dòng điện trực tiếp vào các địa điểm bán lẻ nhiên liệu hiện có để thu được doanh thu sạc khi đang di chuyển. Thời gian dừng để sạc xe điện tăng lên cũng đang thúc đẩy việc tăng cường các cửa hàng tiện lợi trực thuộc để thu hút tài xế và tăng doanh số bán hàng với trải nghiệm tốt hơn cũng như mở rộng dịch vụ ăn uống. Ngoài ra, một số công ty trước đây đã thành lập các đơn vị kinh doanh tập trung vào sạc xe điện để cung cấp các giải pháp sạc tại nhà.

Ban đầu, các OEM tập trung vào việc thiết kế và sản xuất xe điện, đồng thời giao việc sạc cho các mạng sạc xe điện và nhà cung cấp dịch vụ sạc tại nhà. Ngoại lệ như trường hợp Tesla, đã xây dựng và tích hợp một mạng sạc độc quyền để khuyến khích áp dụng xe điện và tăng doanh số bán hàng. Cách tiếp cận đó đã hiệu quả và nó đặt ra kỳ vọng rằng việc sạc điện sẽ đi kèm với xe điện.

Trong khi đó, một số OEM đang chuyển sang trở thành nhà cung cấp giải pháp EV toàn diện. Mục tiêu của họ là cung cấp trải nghiệm sạc liền mạch trên đường đồng thời kết hợp việc lắp đặt sạc tại nhà với doanh số bán xe điện và họ đang xây dựng quan hệ đối tác đồng thời áp dụng thương hiệu của riêng mình vào trải nghiệm của người lái xe.

Ví dụ: General Motors đang hợp tác với Pilot Co. và EVgo để xây dựng 2.000 trạm sạc. Đây là trạm nằm trong số 3.250 trạm sạc mà GM đã lắp đặt với EVgo. Ford sử dụng “mạng lưới” để cung cấp dịch vụ sạc công cộng mang thương hiệu của mình, đây cũng là một trong những OEM đầu tiên đàm phán một thỏa thuận cho phép các tài xế của họ sạc pin bằng mạng Tesla.

Ở một cách tiếp cận khác, Mercedes Benz có kế hoạch xây dựng 400 trạm sạc với 2.500 trạm sạc trên khắp nước Mỹ. Và một tập đoàn gồm bảy OEM, theo mô hình do Ionity đặt ra ở Châu Âu, đã công bố một liên doanh để xây dựng 30.000 bộ sạc tốc độ cao ở Bắc Mỹ.

Kết quả của tất cả phong trào này là một mạng lưới người chơi phức tạp, được kết nối với nhau trong hệ sinh thái sạc xe điện. Những người tham gia ở tất cả các cấp chia sẻ mục tiêu kiếm tiền từ việc sạc xe điện, đẩy nhanh việc áp dụng xe điện bằng cách loại bỏ việc sạc điện như một trở ngại và mang lại trải nghiệm sạc liền mạch cho người lái xe tư nhân và đội xe.

Thị trường cơ sở hạ tầng sạc xe điện sẽ đạt 224,8 tỷ USD vào năm 2032

Theo nghiên cứu của Scoopmarket, thị trường cơ sở hạ tầng sạc xe điện (EV) toàn cầu đã sẵn sàng cho sự tăng trưởng đáng kể, với các dự đoán cho thấy mức tăng đột biến từ 25,2 tỷ USD vào năm 2023 lên mức đáng chú ý là 224,8 tỷ USD vào năm 2032, thể hiện sự mở rộng ổn định với tốc độ CAGR đáng chú ý là 27,5% trong giai đoạn dự báo. Nhu cầu về xe điện tăng cao đòi hỏi phải phát triển mạng lưới cơ sở hạ tầng sạc mạnh mẽ để hỗ trợ việc áp dụng rộng rãi, tạo điều kiện chuyển đổi sang các giải pháp giao thông bền vững.

Cơ sở hạ tầng sạc xe điện (EV) đề cập đến mạng lưới các trạm sạc và các thiết bị liên quan hỗ trợ nhu cầu sạc của xe điện. Nó đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng rộng rãi xe điện bằng cách cung cấp các tùy chọn sạc thuận tiện và dễ tiếp cận cho chủ sở hữu xe điện. Cơ sở hạ tầng bao gồm nhiều loại trạm sạc khác nhau, chẳng hạn như bộ sạc tại nhà, bộ sạc tại nơi làm việc, bộ sạc công cộng và bộ sạc nhanh, mỗi loại cung cấp tốc độ và khả năng sạc khác nhau.

Việc mở rộng cơ sở hạ tầng sạc xe điện đang diễn ra với tốc độ nhanh chóng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về xe điện. Chính phủ và các công ty tư nhân đang đầu tư mạnh vào việc xây dựng nhiều trạm sạc hơn, với mục tiêu biến chúng trở nên phổ biến như các trạm xăng truyền thống. Sự tăng trưởng này không chỉ là việc bổ sung thêm nhiều bộ sạc mà còn là việc cải tiến công nghệ giúp việc sạc nhanh hơn và hiệu quả hơn.

Chỉ riêng trong năm 2022, việc triển khai 330.000 bộ sạc nhanh đã nêu bật nỗ lực tích cực hướng tới việc tăng cường mạng lưới sạc xe điện, trong đó Trung Quốc dẫn đầu về phí. Quốc gia này chiếm gần 90% mức tăng số lượng bộ sạc nhanh trên toàn cầu, với tổng số 760.000 bộ sạc nhanh, chủ yếu phân bố trên 10 tỉnh. Trong khi đó, lượng tồn kho bộ sạc nhanh của Châu Âu đã vượt qua 70.000 chiếc, trong đó Đức, Pháp và Na Uy dẫn đầu trong việc mở rộng này.

Công suất sạc công cộng trung bình toàn cầu trên mỗi phương tiện điện hạng nhẹ (LDV) ở mức khoảng 2,4 kW mỗi EV, cho thấy khả năng sạc đa dạng giữa các khu vực. Đáng chú ý, Hàn Quốc có tỷ lệ công suất cao nhất là 7 kW/EV, mặc dù phần lớn (90%) bộ sạc công cộng là bộ sạc chậm. Điều này cho thấy một cách tiếp cận chiến lược để cân bằng các tùy chọn sạc nhanh và chậm nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của người dùng.

Trong một động thái quan trọng nhằm củng cố cơ sở hạ tầng xe điện, một thỏa thuận giữa Ngân hàng Đầu tư Châu Âu và Ủy ban Châu Âu đã dành hơn 1,5 tỷ EUR để đầu tư vào cuối năm 2023. Khoản tài trợ này dành riêng cho cơ sở hạ tầng nhiên liệu thay thế, bao gồm cả việc mở rộng tốc độ điện các mạng sạc. Khoản bơm tài chính này dự kiến sẽ đẩy nhanh hơn nữa sự phát triển của cơ sở hạ tầng sạc xe điện, giúp việc di chuyển bằng điện trở nên dễ tiếp cận và thuận tiện hơn cho người dùng trên toàn cầu.

Doanh nghiệp Việt gia nhập sân chơi lớn

Tại Việt Nam, hiện chỉ có duy nhất VinFast là hãng xe nội địa phát triển hệ thống trạm sạc với số lượng rất lớn, lên tới 150.000 cổng sạc.

Tiêu chuẩn cổng sạc của Vinfast là CCS2, tương tự một số hãng xe tại Mỹ và Châu Âu và có tính tương thích khá cao. Các hãng xe hiện đã giới thiệu xe điện tại VIệt Nam, hoặc là không có trạm sạc, chỉ có bộ sạc tại nhà, hoặc chỉ có một vài trụ sạc nhanh tại trung tâm bảo dưỡng, chăm sóc xe hơi chính hãng.

Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2023 của Tập đoàn Vingroup, tỷ phú Phạm Nhật Vượng từng chia sẻ: “Sau 10 năm nữa, chúng tôi mới chia sẻ trạm sạc VinFast cho các hãng dùng chung. Không có lý gì khi chúng tôi bỏ ròng 700 triệu USD để xây dựng hạ tầng mà lại để cho các đối thủ có cơ hội dùng quá dễ dàng như vậy”.

“Nói là làm”, Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, đồng thời là nhà sáng lập VinFast - ông Phạm Nhật Vượng, chỉ trong một thời gian ngắn đảm nhiệm vị trí mới đã công bố thành lập Công ty Phát triển Trạm sạc Toàn cầu V-GREEN. Mục tiêu của V-GREEN là đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng trạm sạc nhằm hỗ trợ tối đa cho VinFast nhanh chóng vươn ra toàn cầu, đồng thời đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có mật độ trạm sạc xe điện lớn nhất thế giới.

Đáng chú ý là V-GREEN sẽ hoạt động hoàn toàn độc lập trong vai trò đối tác phát triển mạng lưới trạm sạc cho VinFast trên quy mô toàn cầu. Theo đó, công ty sẽ chịu trách nhiệm đầu tư toàn bộ hạ tầng xe điện, qua đó giảm tải áp lực tài chính và triển khai cho VinFast để hãng xe tập trung mở rộng thị trường và phát triển bền vững.

V-GREEN sẽ trực tiếp tìm kiếm mặt bằng và đối tác để thiết lập, mở rộng mạng lưới trạm sạc tại các thị trường trọng điểm trên khắp thế giới, đồng thời hợp tác với các đối tác là đơn vị cung cấp trạm sạc bên thứ 3 để cung cấp dịch vụ sạc xe cho các chủ xe điện VinFast.

Dự kiến sau khoảng 5 năm vận hành, tùy theo từng thị trường cũng như khả năng huy động thực tế, V-GREEN có thể cân nhắc chuyển sang mô hình kinh doanh dịch vụ sạc ô tô điện cho các hãng xe điện khác ngoài VinFast.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, nếu VinFast chia sẻ trạm sạc dùng chung, câu chuyện sẽ khác hoàn toàn với Tesla. Ở thị trường Việt, do không có những chính sách ưu đãi, hỗ trợ như ở Mỹ, các hãng xe sẽ càng thận trọng hơn với dự định xây dựng trạm sạc tại Việt Nam. Thay vào đó, nếu các hãng xe ký kết hợp tác với VinFast sẽ phải tận dụng triệt để hạ tầng trạm sạc sẵn có. Điều này có thể giúp các hãng xe nhập ngoại giảm được chi phí đầu tư hạ tầng, tăng khả năng cạnh tranh về giá. Nhưng đây là một điều bất lợi với VinFast.

Ở thị trường toàn cầu, trước động thái của Tesla, các nhà sản xuất xe hơi đang phát triển mạnh hệ thống trạm sạc như BYD, Hyundai, Mercedes-Benz, Renault hay các hãng công nghệ thứ ba như ChargePoint, ABB, EVGo vẫn chưa có nhiều động thái đáng chú ý. Lý do là sau 10 năm xây dựng, phát triển, Tesla mới bắt đầu chia sẻ tài nguyên trạm sạc cho các hãng khác dùng chung, và cũng chỉ chia sẻ một phần.

Trong khi đó, nhiều hãng xe và công ty công nghệ khác mới chỉ tập trung phát triển công nghệ sạc nhanh, lắp đặt trụ sạc được vài năm trở lại đây, thậm chí vẫn đang chịu lỗ vì chi phí phát triển mảng công nghệ.

Với bối cảnh hiện tại, rõ ràng thị trường kinh doanh trạm sạc xe điện vẫn còn nhiều biến số phức tạp. Nhưng “trong nguy có cơ”, việc tỷ phú Phạm Nhật Vượng muốn vươn tầm ra biển lớn trong mảng phát triển hệ thống trạm sạc toàn cầu ở thời điểm hiện tại được cho bước đi rất quan trọng để nâng tầm ảnh hưởng của một thương hiệu Việt ra thế giới và là nước cờ quan trọng nhằm chiếm lĩnh thị phần ngay từ rất sớm khi các đối thủ còn loay hoay tìm hướng đi.

Nam Nguyễn