Kinh tế biển: Lựa chọn chiến lược cho phát triển bền vững đất nước

Phát triển kinh tế biển được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những chiến lược trọng tâm. Ảnh: ST

Từ dấu mốc thể chế và quy hoạch

Phát triển kinh tế biển được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những chiến lược trọng tâm để đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Từ Nghị quyết số 36-NQ/TW về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến các chính sách cụ thể gần đây, một bức tranh tổng thể đang dần được định hình, mở ra những cơ hội lớn chưa từng có.

Đáng chú ý, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết số 139/2024/QH15 về Quy hoạch không gian biển quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Minh Ngân, năm 2025 sẽ là dấu mốc quan trọng về chuyển biến thể chế và quy hoạch trong phát triển kinh tế biển. Nổi bật là việc Trung ương ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW, đặt nền móng cho tổ chức lại đơn vị hành chính cấp tỉnh theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho liên kết vùng ven biển.

Một bước tiến đáng chú ý khác là việc Chính phủ ban hành Nghị định số 65/2025/NĐ-CP - văn bản pháp lý đầu tiên tháo gỡ rào cản trong khai thác không gian biển, đặc biệt trong phát triển điện gió ngoài khơi. Nghị định không chỉ mở đường cho năng lượng tái tạo từ biển mà còn tạo khung pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của các ngành kinh tế khác như thủy sản, logistics và du lịch biển.

Các chuyên gia đánh giá, Nghị định 65 không đơn thuần là một văn bản kỹ thuật pháp lý, mà là bước thể chế hóa Nghị quyết số 36-NQ/TW, thể hiện quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Đảng về phát triển bền vững kinh tế biển trong bối cảnh mới. Nghị định này kịp thời tháo gỡ nhiều nút thắt pháp lý. Ví dụ, trong lĩnh vực cấp giấy phép nhận chìm ở biển - vốn có nhiều vướng mắc - Nghị định đã đơn giản hóa quy trình và phân định rõ trách nhiệm giữa các bên liên quan. Cơ chế phối hợp giữa các Bộ, ngành và địa phương trong việc giao biển, cấp phép, xác định nghĩa vụ tài chính cũng được thiết kế lại theo hướng tăng trách nhiệm, hạn chế xung đột và tránh tình trạng “đá bóng trách nhiệm”.

Theo ông Nguyễn Đức Toàn - Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam - các quy hoạch không gian biển, quản lý tổng hợp vùng bờ đã được phê duyệt, là những định hướng mang tính tổng thể với các giải pháp tập trung, cụ thể để giải quyết tình trạng chồng chéo giữa phát triển kinh tế và bảo vệ tài nguyên đại dương. Ông cho biết, có bốn đột phá được xác định: phát triển hạ tầng logistics xanh, phát triển du lịch bền vững, phát triển kinh tế biển xanh và khai thác năng lượng tái tạo từ biển.

Một thông tin đáng chú ý được ông Toàn đưa ra là, sau khi thực hiện việc sáp nhập địa giới hành chính, số lượng tỉnh/thành phố cả nước sẽ giảm còn 34 đơn vị, trong đó dự kiến có tới 21 địa phương giáp biển. Như vậy, tỷ lệ các địa phương giáp biển sẽ tăng từ 44% (28/63) lên gần 62% (21/34), cho thấy xu hướng rõ rệt trong định hướng tái cấu trúc không gian phát triển quốc gia theo trục biển. Biển đã và đang thực sự trở thành động lực phát triển mới cho nền kinh tế.

… Đến cam kết quốc tế và vai trò chủ động của Việt Nam

Trong nhiều năm qua, Việt Nam luôn khẳng định vai trò là một thành viên tích cực và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS). Việt Nam cũng tích cực tham gia vào các nỗ lực bảo tồn, sử dụng bền vững tài nguyên biển, sẵn sàng đóng góp vào sáng kiến toàn cầu về phát triển đại dương.

Đặc biệt, vào ngày 8–9/6 vừa qua, lần đầu tiên người đứng đầu Chính phủ Việt Nam tham dự Hội nghị Đại dương Liên Hợp Quốc lần thứ ba (UNOC 3). Tại Diễn đàn Kinh tế và Tài chính xanh - một sự kiện quan trọng trong khuôn khổ UNOC 3 - Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh cam kết: Việt Nam luôn là đối tác tin cậy, tích cực đồng hành trong nỗ lực toàn cầu bảo vệ đại dương; là đối tác có trách nhiệm, sẵn sàng tham gia và dẫn dắt các sáng kiến hợp tác về biển; đồng thời đóng góp vào các sáng kiến tài chính xanh công bằng và bền vững.

Phát biểu tại phiên toàn thể của UNOC 3, Thủ tướng tái khẳng định quan điểm nhất quán của Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Việt Nam đang cùng các đối tác triển khai hành động toàn diện và mạnh mẽ ở nhiều cấp độ, nhằm hiện thực hóa Mục tiêu Phát triển bền vững số 14 (SDG 14) về bảo tồn và sử dụng bền vững đại dương, trên tinh thần “ba chủ động”: chủ động triển khai chính sách phát triển kinh tế biển xanh, khôi phục hệ sinh thái biển; chủ động thúc đẩy hợp tác với các quốc gia, tổ chức quốc tế và chia sẻ công nghệ; chủ động đề xuất và tham gia các sáng kiến ở cấp quốc gia, khu vực và toàn cầu. Việt Nam đã đăng ký 15 cam kết tự nguyện liên quan đến quản trị biển và đại dương.

Đặc biệt, trong khuôn khổ UNOC 3, Thủ tướng cùng nhiều lãnh đạo các quốc gia tham gia sự kiện đặc biệt cổ vũ tiến trình ký kết Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại vùng biển ngoài phạm vi tài phán quốc gia (Hiệp định biển cả) - được coi là văn kiện pháp lý quan trọng nhất về biển kể từ đầu thế kỷ XXI. Việt Nam là một trong những nước đầu tiên ký kết Hiệp định ngay trong ngày đầu tiên mở ký và nằm trong nhóm quốc gia tiên phong hoàn tất thủ tục nội bộ để trở thành thành viên chính thức. Việc này tiếp tục khẳng định vị thế của Việt Nam là thành viên có trách nhiệm, đồng hành cùng cộng đồng quốc tế trong giải quyết các thách thức toàn cầu về đại dương./.

HỒNG NHUNG