Kinh tế Nhật Bản có thể gặp rủi ro nếu eo biển Hormuz bị đóng cửa
Khoảng 3/4 lượng dầu thô nhập khẩu của Nhật Bản đi qua eo biển Hormuz – khu vực mà Iran cảnh báo sẽ phong tỏa khiến nước này chịu rủi ro lớn từ bất ổn ở Trung Đông.
(Tư liệu) Tàu di chuyển tại Eo biển Hormuz. Ảnh: IRNA/TTXVN
Khoảng 3/4 lượng dầu thô nhập khẩu của Nhật Bản đi qua eo biển Hormuz – khu vực mà Iran cảnh báo sẽ phong tỏa trong bối cảnh căng thẳng với Israel chưa hạ nhiệt – khiến nước này chịu rủi ro lớn từ bất ổn ở Trung Đông, dù nằm cách xa khu vực xung đột.
Theo Hiệp hội Dầu mỏ Nhật Bản, phần lớn dầu nhập khẩu của nước này được vận chuyển qua eo biển Hormuz – tuyến hàng hải chiến lược nằm giữa Vịnh Ba Tư và Vịnh Oman, với Iran ở một bên bờ. Hiện tại, Iran đang trong tình trạng xung đột quân sự với Israel và cảnh báo sẽ đóng cửa eo biển này.
Ông Yuki Togano, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản, cho biết: “Nhiều dầu mỏ và khí đốt được vận chuyển qua eo biển Hormuz, nên bất kỳ gián đoạn nào cũng sẽ khiến hoạt động nhập khẩu năng lượng gặp khó và giá cả tăng vọt”.
Giá dầu đã tăng khoảng 10% kể từ khi xung đột bắt đầu ngày 13/6 – khi Israel tiến hành hoạt động quân sự nhắm vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Hiện giá dầu Brent giao kỳ hạn đang dao động quanh mức 77 USD/thùng.
Ông Togano dự báo nếu Iran đóng eo biển Hormuz, giá dầu có thể tăng vọt lên 140 USD/thùng. Trong một báo cáo gần đây, chuyên gia Takahide Kiuchi của Viện Nghiên cứu Nomura cũng cho rằng giá có thể lên khoảng 120 USD/thùng.
Theo một báo cáo của nhóm nghiên cứu Zero Carbon Analytics, trong số các nền kinh tế lớn châu Á, Nhật Bản là nước dễ tổn thương nhất trước nguy cơ gián đoạn nguồn cung dầu qua eo biển Hormuz, do phụ thuộc cao vào dầu mỏ từ Trung Đông.
Thủ tướng Shigeru Ishiba hôm 19/6 cho biết Chính phủ sẽ áp dụng thêm các biện pháp từ ngày 26/6 để ngăn giá xăng vượt ngưỡng khoảng 175 yen (1,2 USD)/lít. Ông Togano cho rằng ngoài các biện pháp bình ổn giá, Nhật Bản cần tăng cường chính sách tiết kiệm năng lượng và giảm phụ thuộc vào dầu nhập khẩu từ Trung Đông để giảm rủi ro về dài hạn.
Kinh tế Nhật Bản đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Căng thẳng thương mại với Mỹ đang ảnh hưởng tới xuất khẩu và đe dọa doanh số ngành ô tô – trụ cột quan trọng của nền kinh tế. Lạm phát cũng đang gây áp lực nặng nề cho nước này. Giá cả leo thang khiến đời sống các hộ gia đình thêm khó khăn khi tiền lương không theo kịp. Giá thực phẩm tăng đặc biệt đáng lo. Riêng trong tháng 5/2025, lạm phát tại Nhật Bản đạt 3,5%, trong đó giá gạo đã tăng hơn gấp đôi.
Nếu giá dầu tiếp tục tăng do xung đột tại Trung Đông, đồng yen có thể sẽ suy yếu do nhu cầu mua USD để thanh toán nhập khẩu năng lượng gia tăng. Dù đồng yen thường được xem là tài sản an toàn, hiện đồng USD đang thu hút dòng vốn trú ẩn nhiều hơn.
Trong khi đó, các doanh nghiệp lớn nhất của Nhật Bản đang trở nên bi quan do các mức thuế quan sâu rộng của Mỹ đã làm đảo lộn các ngành kinh tế chủ chốt. Theo khảo sát mới đây của Bộ Tài chính Nhật Bản, Chỉ số Tâm lý Kinh doanh của các công ty lớn đã ghi nhận mức âm 1,9 trong quý II/2025. Đây là lần đầu tiên chỉ số này rơi vào vùng âm kể từ quý I/2024, cho thấy số lượng công ty báo cáo điều kiện kinh doanh xấu đi nhiều hơn số công ty nhận thấy môi trường kinh doanh có sự cải thiện.
Tâm lý kinh doanh của các công ty sản xuất lớn đã giảm xuống mức âm 4,8, cũng là mức yếu nhất trong 5 quý, do sự sụt giảm mạnh trong ngành ô tô, phụ tùng ô tô và thép. Tâm lý của các công ty trong lĩnh vực phi sản xuất ghi nhận mức âm 0,5, đánh dấu lần đầu tiên ở mức âm kể từ quý III/2022, trong đó lĩnh vực bán lẻ và viễn thông là nguyên nhân chính.
Số liệu này cho thấy giới doanh nghiệp Nhật Bản đang ngày càng lo ngại trong bối cảnh bất ổn kéo dài trong chính sách thương mại của Mỹ. Ban đầu, Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế 25% đối với thép và nhôm vào tháng 3/2025, sau đó gần đây đã tăng mức thuế này lên 50%. Ô tô bị áp thuế 25% từ tháng 4/2025, và tất cả các sản phẩm khác đồng thời bị đánh thuế 10%. Mức thuế 10% này sẽ tăng trở lại về mức 24% đối với hàng hóa Nhật Bản vào đầu tháng 7/2025 nếu nước này không đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ.
Dữ liệu cho thấy các ngành bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi mức thuế cao của Mỹ đã chứng kiến sự sụt giảm mạnh về tâm lý kinh doanh. Các nhà sản xuất ô tô và nhà cung cấp phụ tùng ghi nhận mức giảm mạnh từ 8,8% trong quý trước xuống âm 16,1, trong khi tâm lý của các nhà sản xuất thép giảm từ 0 xuống âm 29,1.
Các số liệu nói trên phần lớn phù hợp với đánh giá kinh tế mới nhất của chính phủ. Bộ trưởng Tái thiết Kinh tế Ryosei Akazawa ngày 11/6 đã cảnh báo tăng trưởng kinh tế Nhật Bản ngày càng có nguy cơ sụt giảm do những biện pháp thương mại của Mỹ.
Trước đó, Thủ tướng Shigeru Ishiba cho biết Nhật Bản nên đặt mục tiêu nâng quy mô kinh tế lên 1 triệu tỷ yen (khoảng 7.000 tỷ USD) theo giá trị danh nghĩa vào khoảng năm 2040. Ông Ishiba cho biết, trong khi ưu tiên đảm bảo tăng trưởng tiền lương liên tục vượt qua lạm phát, đảng Dân chủ Tự do (LDP) của ông sẽ đặt mục tiêu đạt mức tăng trưởng thu nhập bình quân hơn 50% trong cùng khung thời gian.
Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa của Nhật Bản đã đạt khoảng 600.000 tỷ yen vào năm 2024 - một mục tiêu được nước này đặt ra khoảng một thập kỷ trước. Tuy nhiên, Nhật Bản đã mất vị thế nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào tay Đức trong năm trước đó.
Số liệu thống kê chính thức cho thấy kinh tế Nhật Bản trong quý I/2025 giảm 0,2% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức giảm 0,7% được công bố vào giữa tháng Sáu. Tuy nhiên, số liệu điều chỉnh này không giúp xoa dịu mối quan ngại của giới phân tích rằng đà tăng trưởng kinh tế đang chững lại, ngay cả trước khi Tổng thống Trump công bố các mức thuế quan đối ứng vào tháng 4/2025.
