Kinh tế tập thể tạo sức bật cho Bắc Ninh phát triển nông thôn mới thông minh

Theo Sở NN&MT tỉnh Bắc Ninh, đến hết tháng 9/2025, toàn tỉnh có 51/66 xã đạt chuẩn NTM, trong đó 5 xã đạt chuẩn nâng cao. Dự kiến đến cuối năm 2025, Bắc Ninh sẽ có 432 thôn đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Đổi mới sáng tạo để giữ nghề

Giai đoạn 2026–2030, tỉnh phấn đấu trên 90% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó 50% đạt chuẩn nâng cao và 30% đạt chuẩn kiểu mẫu, hướng tới phát triển nông thôn toàn diện, bền vững.

Năm 2026, tỉnh Bắc Ninh xác định khu vực kinh tế tập thể là mắt xích quan trọng trong đặt mục tiêu thành lập mới ít nhất 115 hợp tác xã (HTX), thu hút khoảng 600–650 thành viên mới, đồng thời nâng tỷ lệ HTX hoạt động xếp loại tốt, khá tăng 6–7% so với năm 2025. Dự kiến có khoảng 100 HTX ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, kinh doanh, góp phần nâng doanh thu toàn khu vực HTX tăng 10% so với năm trước.

Tiêu biểu trong tiến trình xây dựng NTM tại Bắc Ninh, HTX Đồ gỗ Minh Trưởng (xã Lâm Thao) là một trong những mô hình phát triển hiệu quả, góp phần tạo việc làm cho người dân và duy trì bản sắc địa phương thông qua các sản phẩm làng nghề.

Thành lập năm 2016 từ các hộ sản xuất nhỏ lẻ ở thôn Ngô Phần với 7 thành viên, HTX đã mạnh dạn đầu tư 14.000 m2 sản xuất nông nghiệp và 12.000 m2 sản xuất đồ gỗ, xây dựng nhà xưởng, đầu tư máy móc, áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất.

HTX giữ vai trò trung tâm trong đóng góp xây dựng nông thôn mới ở Bắc Ninh

Nhờ đó, các sản phẩm của HTX, từ đồ thờ, bàn ghế dân dụng đến các hạng mục thuộc công trình tín ngưỡng như đình, chùa, nhà thờ, đều được hoàn thiện với độ tinh xảo cao. Hệ thống máy đục CNC 3D, 4D, máy cưa xẻ, máy khoan, máy đánh giấy giáp, máy nâng xẻ tự động vi tính giúp giảm thời gian, chi phí nhân công nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác và đồng đều. “Việc ứng dụng công nghệ cao giúp năng suất lao động và chất lượng sản phẩm tăng gấp 10 lần so với gia công thủ công, doanh thu bình quân tăng 40%”, Giám đốc HTX Phạm Minh Trưởng chia sẻ.

Từ doanh thu 3–4 tỷ đồng năm 2021, HTX tạo việc làm ổn định cho 25 lao động với thu nhập 9–12 triệu đồng/tháng. Đến nay, HTX có 21 thành viên, tăng gấp đôi số lượng lao động thường xuyên với 50 lao động, thu nhập bình quân đạt 10 triệu đồng/người/tháng. Bình quân mỗi tháng, HTX xuất xưởng 30 bộ bình gỗ hoa sen, giá từ 1,5–5 triệu đồng/sản phẩm, được khách hàng trong và ngoài tỉnh tin tưởng.

Không chỉ phát triển sản xuất, HTX đang tích cực đổi mới mẫu mã, đa dạng sản phẩm, từng bước xây dựng thương hiệu tiến tới mục tiêu tham gia Chương trình OCOP để nâng cao giá trị thông qua uy tín của chứng nhận, mở rộng thị trường, hướng tới xuất khẩu sản phẩm gỗ mỹ nghệ, đến nay sản phẩm đồ gỗ của HTX đã có 4 sản phẩm đạt OCOP và sản phẩm OCOP nông nghiệp năm tới của HTX là 6 sản phẩm.

Năm 2024, HTX Đồ gỗ Minh Trưởng được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam vinh danh là HTX tiêu biểu toàn quốc, minh chứng rõ nét cho mô hình HTX năng động, sáng tạo, góp phần thúc đẩy tiêu chí phát triển sản xuất và kinh tế nông thôn.

Theo ông Trưởng, nhờ sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh mà HTX đóng góp được những thành quả trong xây dựng NTM ngày hôm nay. Ngay từ khi thành lập, HTX đã được Quỹ hỗ trợ phát triển HTX Bắc Ninh thẩm định cho vay ưu đãi 100 triệu đồng, sau đó bổ sung 500 triệu đồng, cùng 350 triệu đồng từ Quỹ hỗ trợ việc làm giai đoạn 2018–2020, nâng tổng vốn vay ưu đãi lên 850 triệu đồng. “Nếu không có nguồn vốn hỗ trợ trong những năm đầu, chúng tôi khó có thể phát triển mạnh mẽ như hiện nay,” ông nhấn mạnh.

Với định hướng mở rộng quy mô, nâng cao năng suất, đào tạo thợ mộc trẻ và phát triển nghề mộc truyền thống mang đậm bản sắc địa phương, HTX Đồ gỗ Minh Trưởng không chỉ khẳng định vị thế trên thị trường mà còn góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế nông thôn, đáp ứng các tiêu chí về tổ chức sản xuất, ứng dụng công nghệ cao và tạo việc làm bền vững trong xây dựng NTM Bắc Ninh.

Liên kết chuỗi giá trị nông sản OCOP

Không chỉ trong lĩnh vực làng nghề, khu vực KTTT Bắc Ninh còn ghi dấu ấn mạnh mẽ trong nông nghiệp sạch với những mô hình HTX liên kết theo chuỗi giá trị, thúc đẩy thương hiệu OCOP. Thành lập năm 2019, HTX SX rau củ quả an toàn Liên Ấp (xã Liên Bão) được hình thành từ Tổ hợp tác sản xuất rau an toàn và nhanh chóng trở thành một trong những địa chỉ uy tín về nông sản sạch của tỉnh Bắc Ninh.

Từ 33 thành viên ban đầu, đến nay HTX đã phát triển lên 150 thành viên, canh tác trên 30 ha đất, trong đó 10ha trồng cây ăn quả và 20ha chuyên trồng rau với 3 vụ/năm, cung ứng 500–700 kg rau, củ, quả mỗi ngày cho thị trường.

Diện mạo nông thôn Bắc Ninh đổi thay từ sức bật của các HTX năng động, sáng tạo.

Với lợi thế là địa phương có nghề trồng rau truyền thống, nhưng trước đây sản xuất còn manh mún, hiệu quả thấp, Giám đốc Nguyễn Văn Hiệp đã vận động bà con chuyển sang trồng rau an toàn theo quy trình kỹ thuật. Ban đầu, ông Hiệp tiên phong trồng thử 6 sào rau theo tiêu chuẩn an toàn, áp dụng kiến thức từ các lớp tập huấn của hệ thống Liên minh HTX các cấp và Trung tâm Khuyến nông và Phát triển nông nghiệp công nghệ cao Bắc Ninh.

Kết quả khả quan giúp mô hình nhanh chóng được nhân rộng. Đến nay, các hộ thành viên trồng từ 1 đến 15 sào, thu nhập 10–12 triệu đồng/sào/năm, thậm chí lên tới 15–17 triệu đồng/sào với cây mướp, bí, và 50–60 triệu đồng/sào với cà chua.

Sản phẩm của HTX được ký hợp đồng tiêu thụ ổn định với nhiều doanh nghiệp như Công ty Thực phẩm Sạch Kinh Bắc, Công ty Hương Việt Sinh, cung cấp cho siêu thị, bếp ăn tập thể, trường học và khu công nghiệp trên địa bàn Bắc Ninh và các tỉnh lân cận. Nhờ sản xuất ổn định, năm 2024, HTX cung ứng bình quân 1 tấn rau, củ, quả mỗi ngày, doanh thu đạt 12–13 tỷ đồng/năm, nhân rộng chuỗi giá trị liên kết ra thị trường cho nông sản sạch địa phương.

Không chỉ là mô hình hiệu quả về kinh tế, HTX Liên Ấp còn tiên phong ứng dụng quy trình sản xuất an toàn, nâng cao năng lực quản trị và tham gia Chương trình Mỗi xã một sản phẩm OCOP. Hiện HTX có 4 sản phẩm đăng ký, đạt chuẩn 3 sao OCOP cấp tỉnh, góp phần khẳng định thương hiệu nông sản sạch Bắc Ninh trên thị trường.

Theo Giám đốc Nguyễn Văn Hiệp, HTX đang hướng tới mô hình HTX kiểu mẫu, với định hướng chuẩn hóa quy trình quản trị, tăng vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, ứng dụng khoa học – kỹ thuật, mở rộng liên kết theo chuỗi giá trị và thu hút thêm thành viên. “Tuy nhiên, tôi cũng mong muốn các cấp chính quyền tiếp tục hỗ trợ HTX về giống, phân bón, hệ thống thủy lợi và giao thông nội đồng để hoạt động sản xuất rau an toàn ngày càng thuận lợi, hiệu quả hơn”, ông cho biết thêm.

Bằng sự chủ động đổi mới và tinh thần hợp tác, HTX rau củ quả an toàn Liên Ấp đã trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp sạch của Bắc Ninh. Mô hình không chỉ khẳng định hiệu quả kinh tế và tính bền vững, mà còn lan tỏa tư duy sản xuất an toàn, liên kết theo chuỗi giá trị, góp phần xây dựng NTM năng động, hiện đại và xanh hơn.

KTTT thúc đẩy NTM thông minh

Thành công của HTX Minh Trưởng và HTX Liên Ấp cho thấy rõ dấu ấn chỉ đạo và đồng hành hiệu quả của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh trong việc nâng cao năng lực quản trị, mở rộng liên kết chuỗi giá trị và thúc đẩy phát triển bền vững khu vực kinh tế tập thể.

Thông qua các hoạt động đào tạo, tư vấn, tập huấn và xúc tiến thương mại, hệ thống Liên minh HTX đã góp phần đưa Chương trình OCOP trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tiêu chí tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, giúp nhiều sản phẩm nông nghiệp địa phương vươn ra thị trường trong và ngoài nước, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân.

Phát huy vai trò “bà đỡ” cho khu vực kinh tế tập thể, Liên minh HTX Việt Nam phối hợp với Trung tâm các Chương trình Kinh tế Xã hội, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Mỹ nghệ Việt Nam và Viện Khoa học Công nghệ & Môi trường triển khai đồng bộ nhiều chương trình như đào tạo nâng cao năng lực cán bộ HTX, chuyển đổi nhận thức trong xây dựng NTM, đào tạo nghề cho lao động nông thôn, cùng với đó là thúc đẩy chuyển đổi số trong xây dựng NTM thông minh giai đoạn 2021–2025.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động khu vực kinh tế tập thể, tỉnh chú trọng củng cố và phát triển các HTX nông nghiệp kiểu mới, khuyến khích ứng dụng công nghệ cao, cơ giới hóa và liên kết chuỗi giá trị. Các HTX được hỗ trợ xây dựng phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, đa dạng dịch vụ, đầu tư cơ sở chế biến, bảo quản và tiếp cận nguồn vốn ưu đãi từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh.

Năm 2026, Bắc Ninh nhắm tới tổ chức 10 lớp bồi dưỡng cán bộ HTX, hỗ trợ 30 HTX xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường và 25 HTX xây dựng bao bì, nhãn mác, tem truy xuất nguồn gốc, website điện tử, thúc đẩy phát triển đồng bộ, bền vững.

Để hoàn thành các mục tiêu, tỉnh Bắc Ninh dự kiến huy động 7.235 tỷ đồng đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế xã hội, tập trung vào giao thông, thủy lợi, điện, trường học, văn hóa và môi trường nông thôn. UBND tỉnh yêu cầu đẩy nhanh giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công, đồng thời rà soát, điều chỉnh dự án theo hướng trọng tâm, hiệu quả và tránh dàn trải, đảm bảo nguồn lực được sử dụng tối ưu.

Diện mạo nông thôn Bắc Ninh hôm nay không chỉ đổi mới nhờ hạ tầng khang trang mà còn từ sức bật của các HTX năng động, sáng tạo. Với sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Bắc Ninh, khu vực KTTT đang trở thành nền tảng vững chắc cho hành trình xây dựng NTM hiện đại, văn minh và bền vững.

Vũ Hương