Kinh tế tư nhân: Tiếng nói từ thực tiễn (*): Kích hoạt khao khát của đội ngũ doanh nhân

.Phóng viên: Bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân (KTTN) - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng" của Tổng Bí thư Tô Lâm mới đây gửi gắm những thông điệp quan trọng nào, thưa ông?

- TS NGUYỄN ĐÌNH CUNG, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương: Tổng Bí thư Tô Lâm đã định vị vai trò chiến lược của KTTN là trụ cột quan trọng của nền kinh tế. Tư duy về vai trò của KTTN cũng đã có sự thay đổi lớn khi được coi là động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế. KTTN là nguồn lực không giới hạn, có sức mạnh phát triển vượt bậc nếu được kích hoạt, thôi thúc khát khao kinh doanh, cống hiến.

Đây là thời điểm cần kích hoạt lại khao khát kinh doanh, tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, khát khao đầu tư, phát triển của doanh nghiệp Việt Nam.Ảnh: HOÀI DƯƠNG

Trước đây, chúng ta nhìn KTTN theo lối mòn: Lớn đến đâu thì thừa nhận đến đó. Hiện nay, KTTN đã được nhìn nhận là một bộ phận không thể thiếu, là lực lượng xung kích trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đây là sự thay đổi lớn so với giai đoạn trước - khi nền kinh tế chủ yếu dựa vào doanh nghiệp (DN) nhà nước và DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

.Chúng ta đặt nhiều kỳ vọng vào khu vực tư nhân song đóng góp của khu vực này chưa tương xứng tiềm năng. Ông có thể lý giải nguyên nhân?

- Câu hỏi không mới nhưng lại là băn khoăn của chúng ta trong thời gian dài: Tại sao DN tư nhân Việt Nam "không chịu lớn"? Đó là vì họ không tiếp cận được nguồn lực cần thiết. Trong những thời điểm mang tính chất quyết định, phần lớn DN thiếu động lực để vượt qua những giới hạn, nói cách khác là "vượt ngưỡng", "bứt phá". Nhiều DN dừng lại ở mức "đủ ăn, đủ tích lũy" mà không có khát vọng vươn lên, cống hiến cho đất nước.

Thực tế, DN tư nhân thiếu nguồn lực để đầu tư vào công nghệ mới, nâng cao năng lực quản trị và mở rộng quy mô. Muốn làm được, DN cần vốn lớn, cần được tiếp cận đất đai để xây dựng nhà máy, xưởng sản xuất và tuyển dụng lao động đáp ứng yêu cầu. Ngoài ra, khu vực tư nhân đang phải đối mặt nhiều rào cản - từ cách nhìn nhận của xã hội đến chính sách hỗ trợ. Nếu chỉ nhìn KTTN như một bộ phận nhỏ, thừa nhận đến đâu thì phát triển đến đó, sẽ rất khó có chính sách phù hợp. So với DN nhà nước và DN FDI, DN tư nhân chịu nhiều thiệt thòi về chính sách ưu đãi.

.Còn ở "sân khách", DN Việt Nam đang thể hiện như thế nào, thưa ông?

- DN tư nhân Việt Nam có tiềm năng rất lớn nhưng còn yếu trong việc vươn ra thị trường quốc tế. Tuy nhiên, đã có một số DN đầu tư ra nước ngoài thành công, như Tập đoàn FPT, cho thấy DN đủ mạnh để cạnh tranh.

Cần tạo điều kiện thuận lợi, thay vì yêu cầu DN phải xin phép đầu tư ra nước ngoài - điều mà tôi cho là vô lý và đã góp ý nhiều năm qua. Có hàng ngàn nhà đầu tư, hàng trăm quốc gia đầu tư vào nước ta nhưng họ có cần phải xin phép quốc gia của họ để đầu tư vào Việt Nam hay không? Một nền kinh tế mở mà DN Việt Nam cứ "lủi thủi ở nhà" trong khi các nước khác hỗ trợ DN của họ đầu tư ở nước ngoài. Khuyến khích, hỗ trợ DN đầu tư ra nước ngoài không chỉ giúp DN học hỏi, tiếp cận công nghệ mới mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh.

.Cần có những thay đổi căn bản như thế nào để hỗ trợ khu vực tư nhân phát triển?

- Trước hết, cần ổn định kinh tế vĩ mô - yếu tố cốt lõi mà Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh trong bài viết mới đây. Chỉ khi nền kinh tế ổn định, DN mới có thể tính toán dài hạn, loại trừ rủi ro và yên tâm đầu tư. Nếu không, DN sẽ chuyển sang trạng thái "đầu cơ", thay vì đầu tư dài hạn. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm quyền tự do kinh doanh, an toàn và công bằng.

Nhà nước cần đồng hành, hỗ trợ DN tư nhân tham gia các dự án lớn trong lĩnh vực hạ tầng, công nghiệp mũi nhọn, năng lượng - bao gồm dự án đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị. Dù phần nhiều DN tư nhân còn hạn chế về năng lực, vẫn có những DN lớn, đủ sức để làm được những công trình, dự án lớn, khi có sự đồng hành của nhà nước, có cơ chế đủ vững vàng.

Thời điểm những năm 2000, khi tinh thần kinh doanh lên cao, khát khao đầu tư sục sôi, nếu chúng ta có những thay đổi to lớn, căn bản về tư duy với KTTN như hiện nay thì khu vực này đã khác. Thời điểm này, cần kích hoạt lại khao khát kinh doanh, tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, khao khát đầu tư, phát triển. Làm được như vậy, một thế hệ doanh nhân mới sẽ xuất hiện.

.Ông có thể nêu một vài hình dung về thế hệ doanh nhân mới sẽ xuất hiện như vừa đề cập?

- Theo tôi, thế hệ doanh nhân mới sẽ là những người tiên phong trong phát triển, ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo. Với sự phát triển của khoa học - công nghệ, tỉ phú sẽ xuất hiện ở đội ngũ doanh nhân tiên phong đó, với điều kiện môi trường kinh doanh được mở rộng, tạo điều kiện cho sự sáng tạo.

Nhiều người Việt đang làm việc trong các công ty đa quốc gia cũng muốn đóng góp cho đất nước. Nhà nước phải mở ra cho họ cơ hội cống hiến, tạo môi trường để có thể kinh doanh, lớn mạnh được ở Việt Nam, mà không cần phải ra nước ngoài làm việc hoặc bán ý tưởng cho người khác.

.Có nhiều giải pháp hỗ trợ, thúc đẩy KTTN nhưng giải pháp nào cần làm ngay, thưa ông?

- Hoạt động của DN tư nhân lúc này có phần ảm đạm. Tại sao DN lại "chết" nhiều như thế? Vì họ gặp vướng mắc, phải chạy lòng vòng nhiều cửa, nhiều năm mới hoàn thiện được thủ tục đầu tư một dự án.

Cách đây 7-8 năm, khi tôi gặp lãnh đạo một số tỉnh, họ luôn nói về giải pháp thu hút đầu tư, hỗ trợ DN, doanh nhân; tổ chức các chương trình gặp gỡ, cà phê doanh nhân hằng tuần, hằng tháng để lắng nghe khó khăn, cùng tháo gỡ. Nhưng mấy năm nay gần như vắng bóng những hoạt động như thế. Những việc như vậy dù nhỏ nhưng giúp người dân, DN cảm nhận rõ sự đồng hành, hỗ trợ, khi đó mới có niềm tin. Có lẽ, chúng ta phải bắt đầu ngay với những việc nhỏ như vậy với tinh thần mạnh mẽ hơn, mới hơn, sau đó sẽ bàn đến giải pháp dài hạn.

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 18-3

MINH CHIẾN thực hiện