Kỳ cuối: Phát triển du lịch từ di sản văn hóa

Niềm vui khi mang ẩm thực chay đến lễ hội.

Di sản văn hóa giúp mọi người tìm đến những giá trị cội nguồn; cùng tương tác, trải nghiệm để thẩm thấu nét văn hóa đậm đà bản sắc của từng vùng miền, từng dân tộc. Di sản văn hóa phi vật thể “nghệ thuật chế biến món chay” sẽ là lợi thế để Tây Ninh đưa ngành du lịch đi lên.

Những món chay trứ danh

Một nét riêng trong ẩm thực chay Tây Ninh chính là các nguyên liệu đa phần từ rau, củ, quả tự nhiên, ít sử dụng những nguyên liệu chế biến sẵn. Chỉ nói đến gỏi, đã có gỏi hoa chuối, gỏi mít non, gỏi kèo nèo; rồi củ mì có thể nấu canh, làm món củ mì dầm, hay xay nhuyễn gói cùng chiếc bánh tráng giấy thành món ăn vặt hấp dẫn của cả người lớn và trẻ con…

Với sự sáng tạo, người dân Tây Ninh có thể chế biến hàng trăm món ăn chỉ từ một nguyên liệu cơ bản. Từ hạt đậu nành, người ta nấu lên, ủ tương để thành tương hột, xay nhuyễn sẽ thành món mắm đậu. Từ mắm đậu, tùy theo cách chế biến sẽ có thêm nhiều món mắm chay mới.

Món nem chay trứ danh của Tây Ninh.

Bà Lê Thị Hạnh (ngụ phường Hiệp Tân, thị xã Hòa Thành) năm nay 70 tuổi, là “bếp trưởng” tại chùa Gò Kén cho biết, bà nấu ăn 15 năm qua tại đây. Mỗi ngày, bếp của chùa đều có cơm chay phục vụ.

Món ăn đa dạng từ khoảng 5-6 món gồm món kho, xào, canh. Và lúc nào cũng có 1 trong 3 món: mắm đậu, dưa mắm và củ cải trắng ngâm nước tương. “Đặc biệt là món mắm đậu, làm ra bao nhiêu cũng hết.

Có người ăn tại chỗ, có người xin một ít để mang về cho bạn bè dùng thử. Mọi người ăn thấy lạ miệng, ngon nên ai cũng thích. Mắm đậu mua về, cô sẽ xào thêm với thơm, nêm nếm gia vị cho vừa ăn.

Muốn ăn với cơm trắng thì không cho nước vào, để khô vậy; còn không thì cho thêm dầu, chút nước vào làm thành món mắm chấm rau sống, khế chua, chuối chát là ăn quên thôi luôn”- bà Hạnh nói.

Ở Tây Ninh, còn có một món chay giờ đây đã nức tiếng gần xa, vẫn được nhiều người mua làm quà, hay mua vài bịch nho nhỏ trong các chuyến picnic ăn kèm với bánh mì. Đó là món nem chay làm từ vỏ bưởi.

Vỏ bưởi, tưởng như bỏ đi, nhưng với sự sáng tạo của người dân Tây Ninh, đã trở thành đặc sản mà mọi người có thể tìm thấy ở bất kỳ đâu khi đến Tây Ninh- từ Khu du lịch núi Bà Đen đến các sạp của tiểu thương ở chợ hay cả những xe bánh mì chay nho nhỏ bên đường.

Những món chay hấp dẫn.

Bà Trần Thị Hón (Tư Hón) có hơn 40 năm làm nem chay ở phường Hiệp Ninh, thành phố Tây Ninh, con trai bà đang kế nghiệp. Theo bà Hón, nem chay Tây Ninh được làm từ nguyên liệu chính là vỏ bưởi, đu đủ non và khế chua. Chỉ với những nguyên liệu đơn giản, dễ kiếm ấy đã tạo nên món đặc sản của Tây Ninh.

Theo bà Hón, nem ngày xưa được làm là nem chiếc. Từng miếng nem sẽ được gói bằng chiếc lá vông, lá xoài, hay lá chùm ruột non bên trong, bên ngoài vấn lá chuối. Sau này, còn có thêm món nem trần, nem sau khi ép ra thành từng miếng rồi cho vào túi ni-lông ăn kèm với lá rau răm, muối tiêu. Nem chay không chỉ riêng Tây Ninh mới có, nếu nem chay miền Tây dẽ dặt thì nem Tây Ninh lại đặc với những sợi đu đủ một nắng giòn giòn nổi rõ trên từng miếng nem.

“Để làm nem bưởi, phải có khế chua, ngoài khế chua ra, không có bất cứ nguyên liệu nào có thể thay thế, từ tắc, chanh, giấm. Ngày nay, du lịch Tây Ninh phát triển, nhiều người đến Tây Ninh hay mua nem về làm quà, rồi số người ăn chay cũng nhiều hơn nên lượng nem chay bán ra cũng nhiều hơn so với ngày xưa. Cũng may là giờ tất cả đều làm bằng máy nên có thể làm được số lượng nhiều, đáp ứng nhu cầu của bà con mua hàng”- bà Tư Hón nói.

Dẫu nhiều người mua, công thức làm nem chay của bà Tư Hón vẫn giữ nguyên vị xưa. Để ai đã một lần ăn, sẽ nhớ mãi trong ký ức về một món đặc sản trứ danh của vùng đất Tây Ninh.

Bà Tư Hón với 40 năm làm nem chay.

Để ẩm thực là điểm nhấn du lịch

Nếu như nhiều chuyên gia trong nước, quốc tế đều cho rằng Việt Nam cần chú trọng phát triển du lịch ẩm thực để có thể trở thành “bếp ăn của thế giới”, thì Tây Ninh lại càng phải trở thành một phần của bếp ăn này, để đem tinh hoa ẩm thực chay làm điểm nhấn của ngành du lịch tỉnh nhà.

Có thể nói, ẩm thực là một phần không thể thiếu trong mỗi sản phẩm du lịch. Bên cạnh các cảnh đẹp, dịch vụ lưu trú, vui chơi giải trí thì các món ăn luôn có sức hấp dẫn đặc biệt đối với du khách và có vai trò quan trọng trong việc tăng hiệu quả cho hoạt động xúc tiến, quảng bá hình ảnh du lịch, thu hút du khách.

Ẩm thực chứa đựng những giá trị tinh túy đặc trưng của mỗi vùng miền. Thưởng thức những sản vật, món ngon, du khách có thể khám phá, cảm nhận rõ nét bản sắc văn hóa của người dân địa phương.

Anh Nguyễn Văn Khánh- phụ trách bếp chính gian hàng ẩm thực chay của huyện Tân Châu tại Lễ hội nghệ thuật chế biến món ăn chay tỉnh Tây Ninh cho biết: “Tâm lý của khách khi đi du lịch thường muốn được thưởng thức những món ăn ngon, đặc sản đặc trưng của địa phương.

Vì vậy, tham gia lễ hội lần này, chúng tôi tập trung giới thiệu 60 món chay hấp dẫn, độc đáo trong suốt 3 ngày diễn ra. Hy vọng sẽ để lại ấn tượng sâu sắc, thu hút du khách khi đến với Tây Ninh”.

Những tour du lịch ẩm thực đã không còn xa lạ, như: trải nghiệm ẩm thực đường phố Sài Gòn, khám phá hải sản Nha Trang, hay thưởng thức món ngon xứ Huế... Với nền tảng truyền thống lâu đời của ẩm thực chay, Tây Ninh có tiềm năng lớn để khai thác loại hình này vào trong hoạt động du lịch.

Hình ảnh những món ăn chay hấp dẫn, được biến tấu đa dạng, bài trí bắt mắt sẽ đem lại cho du khách những cảm giác và trải nghiệm khó quên, đối với những người chưa từng nếm thử món ăn hoặc chưa từng đến Tây Ninh, lại càng được thôi thúc muốn khám phá và trải nghiệm.

Sẵn sàng đón thực khách.

Anh Võ Thanh Tú- hướng dẫn viên Công ty King Tourist cho biết: “Trước giờ khi nói đến tour du lịch Tây Ninh, du khách đã quá quen với các điểm du lịch thân thuộc hay các món ăn đặc trưng bánh canh, bánh tráng Trảng Bàng, muối tôm… Việc đưa ẩm thực chay vào khai thác du lịch mang đến màu sắc mới, đa dạng hơn cho du lịch của tỉnh nhà. Với một chương trình tour về miền di sản, khám phá nền ẩm thực chay lâu đời thực sự có sức cuốn hút rất lớn”.

Là người có nhiều trải nghiệm trong lĩnh vực văn hóa, du lịch, MC Hồng Thanh chia sẻ: “Để ẩm thực chay trở thành sản phẩm nổi bật của du lịch tỉnh nhà, cần có những phương án cụ thể bảo tồn, phát huy giá trị của di sản này. Có thể kết hợp tổ chức các tour ẩm thực chay với loại hình đờn ca tài tử, để tìm về những giá trị truyền thống, mang tính chất đặc trưng chỉ có ở vùng đất Tây Ninh. Hay tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế ẩm thực chay, giao lưu với các nghệ nhân làm đồ chay để tạo sự đa dạng, cuốn hút”.

Tham gia lễ hội nghệ thuật chế biến món ăn chay tỉnh Tây Ninh lần này, Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn có sự đồng hành của ba đơn vị thành viên gồm Làng du lịch Bình Quới, khách sạn Rex Sài Gòn và khách sạn Thiên Hồng.

Nghệ nhân của các đơn vị sẽ trổ tài trình bày và giới thiệu những món chay đặc sắc gửi đến du khách. Saigontourist kỳ vọng nghệ thuật ẩm thực chay của Tây Ninh sẽ góp phần tạo điều kiện thuận lợi thu hút phát triển du lịch trong chiến lược hợp tác giữa các địa phương với tỉnh nhà.

Để ẩm thực chay lan tỏa mạnh mẽ hơn, thiết nghĩ cần có những hoạt động mang tính chất cộng đồng, tổ chức thường xuyên như: ăn chay, sống xanh, tuần lễ chay, tháng ăn chay, đặc biệt là việc xây dựng khu phố ẩm thực chay. Để từ đó phát huy bản sắc ẩm thực chay trở thành điểm nhấn thu hút khách du lịch đến với Tây Ninh.

Hòa Khang - Ngọc Diêu