Kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV: Tạo điều kiện cho khu vực kinh tế tư nhân tham gia dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, tại thời điểm trình Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam theo hình thức đầu tư công, chưa có nhà đầu tư quan tâm, đề xuất đầu tư tuyến đường sắt này. Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, đã có một số nhà đầu tư quan tâm đề xuất đầu tư; đối chiếu với Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội, chưa có các quy định liên quan đến các hình thức đầu tư khác ngoài đầu tư công nên cần thiết phải tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung các cơ chế chính sách để làm cơ sở triển khai thực hiện nếu áp dụng các hình thức đầu tư này. Để huy động được nhà đầu tư tư nhân tham gia dự án cần một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt liên quan đến hỗ trợ tài chính, tín dụng, miễn thuế...

Quang cảnh phiên họp.

Hiện nay, Bộ Xây dựng đang phối hợp với các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam tập trung triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trước mắt, Chính phủ đề xuất các chính sách đặc thù cho dự án liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng. Các chính sách khác sẽ được tiếp tục rà soát, nghiên cứu báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành sau khi đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước và doanh nghiệp, người dân.

Theo đó, Chính phủ đề xuất, tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách Trung ương và địa phương. Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này, không phải lập chủ trương đầu tư. Giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đề xuất, trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Dự án có phạm vi, quy mô, tổng mức đầu tư đặc biệt lớn, thời gian thực hiện kéo dài, tính chất công nghệ, kỹ thuật phức tạp, nhiều lĩnh vực mới, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam nên chưa thể lường hết được các khó khăn, vướng mắc cũng như yêu cầu đòi hỏi các cơ chế, chính sách đặc thù đặc biệt để tổ chức thực hiện thành công dự án nên Quốc hội đã có quy định nêu trên đối với hình thức đầu tư công, chưa áp dụng cho các hình thức đầu tư khác.

Bên cạnh đó, để bảo đảm tiến độ dự án, tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia dự án, trường hợp cần bổ sung cơ chế, chính sách mới Quốc hội có thể ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định. Cơ chế tương tự cũng đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc-Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông cũ - nay là Lâm Đồng) - Chơn Thành (Bình Phước cũ, nay là Đồng Nai). Việc thực hiện các quyền của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ phải đảm bảo phù hợp với các quy định của Hiến pháp.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày tờ trình về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam thành dự án riêng là có cơ sở.

Cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn dự án; bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư Dự án.

Đối với đề xuất Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư để kịp thời triển khai đầu tư dự án, theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đã quy định: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho Dự án. Đồng thời, Quốc hội đã chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho dự án bên cạnh hình thức đầu tư công. Do vậy, việc đề xuất chính sách này là không cần thiết.

MẠNH HƯNG