Kỳ II: Những rào cản trong công tác đào tạo nghề
Hiệu quả từ việc tập trung thực hiện các chính sách đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề nghiệp đã góp phần nâng cao năng suất, hiệu quả lao động.
Nếu không được tiếp cận với dây chuyền, công nghệ hiện đại trong quá trình thực tập, học viên khó đáp ứng nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp.
>>> Kỳ I: Nhiều đột phá trong công tác đào tạo nghề
(baophutho.vn)
- Hiệu quả từ việc tập trung thực hiện các chính sách đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề nghiệp đã góp phần nâng cao năng suất, hiệu quả lao động. Tuy nhiên, quy mô lao động đang có sự phát triển chậm so với quy mô nền kinh tế; nhu cầu học nghề, trình độ, tay nghề của lao động chưa đáp ứng được tốc độ phát triển kinh tế cũng như nhu cầu tuyển dụng. Đây là vấn đề đang đặt ra nhiều trăn trở đối với công tác đào tạo nghề.
Đầu vào khó khăn
Dân số toàn tỉnh hiện có khoảng 1,5 triệu người với khoảng 845.000 lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế. Những năm qua, đời sống kinh tế - xã hội của tỉnh ngày càng được nâng cao nhưng tác động của nền kinh tế thị trường đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn, những nghề mới hơn để theo kịp sự phát triển.Một số Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN - GDTX) sau khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập, hoạt động chưa hiệu quả do thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị và lực lượng giáo viên, dẫn tới chất lượng đào tạo nghề chưa cao, cơ cấu ngành nghề được đào tạo chủ yếu dựa vào năng lực sẵn có của đơn vị, cơ sở chứ chưa bám sát và đáp ứng yêu cầu thị trường lao động.Bên cạnh đó, hệ thống các trường cao đẳng, đại học chuyên nghiệp trong cả nước phát triển nhanh chóng, cùng với những cơ chế “mở”, học sinh phổ thông dễ dàng được nhiều trường gửi giấy báo cùng lúc. Vì vậy, phần lớn phụ huynh và các em học sinh đều mong muốn được học tại các trường cao đẳng, đại học chuyên nghiệp, không mặn mà với hoạt động đào tạo nghề. Kế hoạch số 2799/KH-UBND ngày 25/6/2019 của UBND tỉnh về việc thực hiện Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025” trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, đến năm 2020 đặt ra chỉ tiêu phấn đấu ít nhất 30% học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học tập tại các cơ sở GDNN đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp; ít nhất 40% học sinh tốt nghiệp THPT tiếp tục học tập tại các cơ sở GDNN đào tạo trình độ cao đẳng. Mục tiêu là vậy song luồng học sinh tốt nghiệp THCS theo học nghề lại chiếm tỷ lệ rất thấp. Cụ thể, học sinh vào Trung tâm GDNN-GDTX là 1.522 em, chiếm 8,13%; học sinh vào học cao đẳng, trung cấp nghề là 1.628 em, chiếm tỷ lệ 8,74%. Đối với cấp THPT, học sinh vào cao đẳng, đại học chiếm tới trên 60%; học sinh vào học các trường nghề (cao đẳng, trung cấp nghề) chỉ có 950 học sinh, chiếm 7,98%.Nguyên nhân là do nhận thức của người dân, nhà trường và xã hội đối với công tác phân luồng học sinh sau giáo dục phổ thông còn chưa đầy đủ. Nhiều phụ huynh còn mang nặng tâm lý coi trọng bằng cấp. Ngoài ra, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về hướng nghiệp và phân luồng sau tốt nghiệp của một số trường học, một số cơ sở đào tạo trong tỉnh chưa sát thực tế, còn nhiều hạn chế và mang tính hình thức… Năm 2020, các cơ sở GDNN - GDTX toàn tỉnh chỉ tuyển sinh được trên 18.000 học viên, tuy nhiên con số này đều là đào tạo trình độ sơ cấp và đào tạo dưới 3 tháng. Ông Nguyễn Hồng Quân - Giám đốc Trung tâm GDNN - GDTX huyện Thanh Sơn khẳng định: Hằng năm, trung tâm đều xây dựng kế hoạch đào tạo, đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhưng khó khăn của Trung tâm hiện nay là đội ngũ cán bộ, giáo viên thiếu về số lượng, đặc biệt là giáo viên thực hiện nhiệm vụ GDNN chưa đáp ứng được nhu cầu đào tạo, cơ sở vật chất thực hiện nhiệm vụ giáo dục nghề nghiệp không có. Mặt khác, công tác tuyển sinh gặp khó khăn khi lao động tại các địa phương hầu hết đi làm ăn xa. Chương trình học mới chỉ tập trung vào việc dạy sơ cấp nghề và chương trình pháp lệnh hệ A.Do năng lực của các cơ sở đào tạo nghề còn thiếu lại yếu trước sự cạnh tranh và nhu cầu người học; tâm lý “khoa bảng” trong xã hội, nhận thức của người dân về hoạt động giáo dục nghề nghiệp, nâng cao tay nghề, học và rèn nghề trước khi tham gia thị trường lao động còn hạn chế, dẫn tới rất nhiều khó khăn trong công tác tuyển sinh, đào tạo nghề, đặc biệt tại các Trung tâm GDNN - GDTX.Đầu ra còn... loay hoay!
Đến hết năm 2020, tỷ lệ không có việc làm tại khu vực thành thị trong tỉnh ở mức 3,5%; tỷ lệ lao động qua đào tạo và truyền nghề đạt 70%, trong đó lao động qua đào tạo, có chứng chỉ, bằng cấp đạt 28%..., chưa kể số lượng không nhỏ người lao động sau khi được đào tạo nghề chưa có việc làm hoặc có việc làm nhưng không đúng nghề. Chất lượng nguồn lao động chưa cao và không linh hoạt, phần lớn là lao động phổ thông; trình độ chuyên môn kỹ thuật, tay nghề và ngoại ngữ của người lao động chưa đáp ứng được yêu cầu của người tuyển dụng, nhất là thị trường lao động có yêu cầu cao. Là cựu sinh viên một trường cao đẳng tại thành phố, anh Bùi Đình Trung - Khu Quang Trung, phường Gia Cẩm, thành phố Việt Trì hoạt động kinh doanh chia sẻ: Sau khi tốt nghiệp và có bằng cao đẳng, tôi đã mất khá nhiều thời gian đi xin việc, tuy nhiên, các cơ sở của Nhà nước thì yêu cầu trình độ cao hơn, trong khi các cơ sở tư nhân yêu cầu kinh nghiệm, kỹ năng… do đó, tôi không thể đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng và buộc phải làm trái nghề.Bà Phan Thị Thanh Huyền - Trưởng phòng Dạy nghề (Sở LĐ,TB&XH) cho biết: Người học nghề được đào tạo một cách bài bản, hệ thống, còn doanh nghiệp yêu cầu theo công đoạn; hơn nữa, mỗi công ty, nhà máy, xí nghiệp có những “bí mật công nghệ” riêng để tăng tính cạnh tranh, do đó, các doanh nghiệp không dễ dàng mở cửa để học viên thực tập, làm quen. Đến khi tuyển dụng lao động thì doanh nghiệp mới giới thiệu những công nghệ này khiến người lao động không tránh khỏi sự lúng túng bước đầu. Đây cũng là cản trở khiến người học nghề khó tiếp cận, doanh nghiệp khó tìm được lao động có tay nghề.Trong số các nghề phi nông nghiệp được đào tạo, số lượng đăng ký theo học nghề may và xin được việc làm ở nghề này luôn chiếm áp đảo bởi số lượng doanh nghiệp hoạt động, kinh doanh lĩnh vực may công nghiệp tương đối lớn. Tuy nhiên, các công ty, nhà máy may lớn tại các khu, cụm công nghiệp có nhu cầu tuyển nhiều công nhân nhưng yêu cầu khắt khe về lao động trong độ tuổi từ 18 - 35, nhiều cơ sở chỉ tuyển lao động nữ dẫn tới việc số lao động nam và lao động trên 35 tuổi gặp nhiều khó khăn khi tìm kiếm việc làm. Công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong lĩnh vực nông nghiệp vẫn là các ngành nghề truyền thống đã có sẵn vì vậy cơ hội tìm kiếm việc làm phù hợp và chuyển đổi ngành nghề còn khó khăn, chủ yếu vẫn là phục vụ công việc sản xuất nông nghiệp tại gia đình. Ông Trần Anh Thơ - Chủ tịch UBND xã Tiên Lương chia sẻ: Là xã thuần nông, tỷ lệ lao động làm việc ở các khu công nghiệp không cao, chủ yếu là lao động tự do, do đó nhu cầu học nghề của người dân lớn. Tuy nhiên, có một thực tế là những hộ có điều kiện sẽ chủ động tìm hiểu, tham gia học nghề ở các môi trường khác vì lớp sơ cấp chưa đáp ứng được yêu cầu. Xã cũng ưu tiên các đối tượng thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo tham gia học nghề nhưng sau khi được cấp chứng chỉ không có điều kiện để áp dụng, phát huy nghề đã được đào tạo. Một số hộ phát triển mô hình kinh tế bước đầu hiệu quả nhưng sản phẩm khó cạnh tranh, tiêu thụ do thiếu đồng bộ, thiếu sự liên kết…Nghề nghiệp, việc làm là phương thức lao động của mỗi cá nhân, tuy nhiên, nó ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc tới sự phát triển bền vững của toàn xã hội. Hoạt động đào tạo nghề, giới thiệu việc làm đang gặp phải nhiều rào cản, rất cần các biện pháp đồng bộ để tháo gỡ khó khăn, trước hết là tránh tình trạng “thừa thầy - thiếu thợ”. Cần có sự tuyên truyền thay đổi quan điểm người dân về định hướng nghề nghiệp; khẳng định và nâng cao chất lượng tay nghề qua đào tạo; phối hợp, liên kết, gắn đào tạo nghề với giải quyết việc làm… hướng tới mục tiêu cung cấp nguồn “tài nguyên” lao động chất lượng, đáp ứng cho sự phát triển bền vững của tỉnh.
Kỳ III: Gắn kết “ba nhà” trong giáo dục nghề nghiệp
