Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21-6-1925 - 21-6-2025): Chủ tịch Hồ Chí Minh với báo chí: Người làm báo phải thường xuyên tự vấn mình
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đặt nền móng cho sự ra đời và xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam. Trong suốt cuộc đời mình, Người luôn coi báo chí và những người làm báo là một bộ phận của sự nghiệp cách mạng, là đội quân tiên phong trên mặt trận tư tưởng. Vì vậy, Người luôn yêu cầu những người làm báo biết tự đặt cho mình câu hỏi: Viết cho ai xem? viết để làm gì?
* Báo chí phải vì sự nghiệp cách mạng
Trong quá trình tìm đường cứu nước, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc nhận thức sâu sắc vai trò to lớn của báo chí trong việc tổ chức, tập hợp quần chúng tham gia phong trào cách mạng. Đây chính là tư duy đột phá, nhận thức mang tính cách mạng của Người, bởi khi đó phương Tây quan niệm về báo chí hoàn toàn khác biệt. Phương Tây vẫn luôn rao giảng về quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, về báo chí phi giai cấp để trở thành quyền lực thứ tư, sau lập pháp, tư pháp và hành pháp. Bằng tầm nhìn vượt thời đại, Người đã sớm nhận ra những luận điệu mị dân về báo chí của giai cấp tư sản cầm quyền để đến với tư tưởng Mác - Lê nin, coi báo chí là vũ khí tư tưởng trong cuộc đấu tranh cách mạng của quần chúng. Trong Thư gửi lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng ngày 9-6-1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ quan điểm này: “Tờ báo của chúng ta có mấy điểm chính: 1. Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền, cổ động, huấn luyện, giáo dục, và tổ chức dân chúng để đưa dân chúng đến mục đích chung. 2. Mục đích là kháng chiến và kiến quốc…”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh và các nhà báo tại Đại hội lần thứ II, Hội Nhà báo Việt Nam, ngày 16-4-1959. Ảnh tư liệu
Ngay từ khi mới bước chân hoạt động tại Pháp, Nguyễn Ái Quốc đã tham gia thành lập tờ báo Le Paria (Người cùng khổ) để truyền bá lý luận cách mạng vô sản, thức tỉnh người dân lao động. Khi về nước trực tiếp chỉ đạo cách mạng Việt Nam, Người thành lập tờ Thanh Niên, ra số đầu tiên ngày 21-6-1925, mở ra một dòng báo chí mới: Báo chí Cách mạng Việt Nam. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, chỉ có báo chí cách mạng, vì Đảng, vì nhân dân - đó vừa là mục đích, vừa là điều kiện, vừa là tiêu chuẩn đạo đức trong hoạt động báo chí. Đảng ta chỉ có mục đích duy nhất là lãnh đạo nhân dân bảo vệ Tổ quốc, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, do vậy báo chí không ngoài mục tiêu đó. Báo chí phải là công cụ tư tưởng sắc bén của Đảng, là sự cống hiến của báo chí vào sự nghiệp vĩ đại của dân tộc.
* Người làm báo phải biết tự vấn
Là người sáng lập ra nền báo chí cách mạng, Người đồng thời cũng là một nhà báo lỗi lạc. Theo Lịch sử báo chí Việt Nam, suốt cuộc đời mình, Người đã viết hơn 2.000 bài báo với gần 200 bút danh. Mỗi con chữ, bài viết của Bác là một lời kêu gọi, truyền bá lý tưởng cộng sản và động viên nhân dân trên con đường giải phóng dân tộc, xây dựng cuộc sống mới.
Học làm báo ngay trong thực tiễn đấu tranh và luôn coi báo chí là một hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh khi bàn đến các vấn đề cốt lõi nhất của phương pháp sáng tạo tác phẩm của nhà báo, Người luôn đặt ra những câu hỏi cụ thể: Viết cho ai xem? viết để làm gì? viết cái gì và viết như thế nào? Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, Người viết: “Người tuyên truyền bao giờ cũng phải tự hỏi: Viết cho ai xem? Nói cho ai nghe?”. Trong bài giảng về cách viết tại lớp chỉnh Đảng Trung ương ngày 17-8-1953, Người cũng chỉ rõ: "Phải đặt câu hỏi: Viết cho ai? viết để làm gì? viết cái gì". Sở dĩ Bác nêu yêu cầu viết cho ai, rồi sau đó mới đến yêu cầu viết để làm gì, là để nhắc các nhà báo luôn luôn nghĩ đến nhân dân, đến quần chúng cách mạng, bởi đó là đối tượng hướng đến của báo chí cách mạng.
Ngày nay, chúng ta đang ở trong giai đoạn bùng nổ thông tin, áp lực về cạnh tranh thông tin ngày càng đè nặng lên các cơ quan báo chí. Chính từ áp lực đó, đã xuất hiện nhiều thông tin một chiều, thông tin chưa được kiểm chứng, không chính xác khiến tình hình xã hội thêm phức tạp. Trong điều kiện đó, các cơ quan báo chí chính thống và những người làm báo chân chính càng phải nỗ lực hơn trong việc thông tin kịp thời, chính xác, khách quan, tạo ra dòng thông tin chủ lưu để định hướng dư luận xã hội. Trước khi cầm bút biết trăn trở tự vấn mình: Viết cho ai? Viết để làm gì?... Thì đó chính là tiêu chí để phân biệt báo chí vì sự nghiệp của nhân dân, vì lợi ích của cộng đồng, xã hội với các loại báo lá cải đưa tin câu khách, chạy theo đồng tiền một cách bất chấp.
***
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành trọn cả cuộc đời vì Tổ quốc, vì nhân dân. Người viết báo và làm báo cũng chỉ nhằm phục vụ cho mục đích ấy. Với đất nước, các tác phẩm báo chí của Người đã trở thành di sản thiêng liêng, minh chứng cho cuộc đời hoạt động phong phú, sôi nổi cũng như tài năng của vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc. Lời dạy của Người: Viết cho ai? viết để làm gì? cách đây hơn nửa thế kỷ vẫn luôn là điều mà mỗi người làm báo hôm nay phải thường xuyên tự vấn mình.
Ngày 5-2-1985, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Quyết định số 52-QĐ/TƯ lấy ngày 21-6 hằng năm làm Ngày Báo chí Việt Nam. Ngày 21-6-2000, nhân kỷ niệm 75 năm Ngày Báo chí Việt Nam, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Chính trị đồng ý gọi Ngày Báo chí Việt Nam là Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam.
