KỶ NIỆM 80 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH THỦY LỢI VIỆT NAM (28-8-1945 - 28-8-2025): Thủy lợi Khánh Hòa - 8 thập kỷ nối dòng xanh mát
Trải qua 80 năm hình thành và phát triển cùng đất nước (28-8-1945 - 28-8-2025), ngành Thủy lợi Khánh Hòa đóng vai trò chiến lược trong việc đảm bảo nước sản xuất, cung cấp nước sinh hoạt, phòng, chống thiên tai và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Hạ tầng vững chãi
Tỉnh Khánh Hòa có địa hình đặc trưng với dải đồng bằng ven biển hẹp ở phía đông và vùng đồi núi chiếm phần lớn diện tích ở phía tây. Tỉnh thường xuyên đối mặt với 2 thái cực của thiên tai: Lũ lụt nghiêm trọng vào mùa mưa bão (tháng 10 đến tháng 12) và hạn hán, thiếu nước gay gắt vào mùa khô, đặc biệt là khu vực phía nam của tỉnh. Bài toán “thừa và thiếu” nước này chính là động lực lớn nhất thúc đẩy sự phát triển không ngừng của công tác thủy lợi.
Lãnh đạo Chi cục Thủy lợi kiểm tra hồ chứa nước Đắc Lộc (phường Bắc Nha Trang).
Trong những năm qua, tỉnh đã tập trung nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng thủy lợi, từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, vốn vay các tổ chức quốc tế đầu tư mới, nâng cấp, sửa chữa nhiều hồ chứa nước, đập và hệ thống kênh mương. Nhờ đó, hệ thống thủy lợi trên địa bàn tỉnh ngày càng được đầu tư hoàn thiện. Nổi bật, Khánh Hòa đã ghi dấu ấn với việc hoàn thành và đưa vào sử dụng hàng loạt công trình thủy lợi quy mô lớn, mang tầm vóc chiến lược. Tiêu biểu nhất là hệ thống thủy lợi Tân Mỹ với "trái tim" là hồ chứa nước Sông Cái có dung tích lớn nhất tỉnh (hơn 219,8 triệu m³). Đây là công trình đa mục tiêu kiểu mẫu, không chỉ tưới cho hàng ngàn héc-ta đất nông nghiệp, mà còn liên thông, bổ sung nước cho hàng loạt hồ chứa nước khác, cấp nước sinh hoạt, công nghiệp, dịch vụ và kết hợp phát điện, giảm lũ cho hạ du. Bên cạnh đó, các công trình như: Hồ chứa nước Sông Than (dung tích lớn thứ hai tỉnh với 85,04 triệu m³), hồ Đá Bàn, Suối Dầu, Tà Rục... đều là những "viên ngọc xanh" quý giá, thực hiện sứ mệnh tích trữ, điều hòa nguồn nước, trở thành biểu tượng cho sự phát triển của ngành. Hệ thống này minh chứng cho sự nỗ lực rất lớn của ngành Thủy lợi Khánh Hòa trên hành trình chinh phục tự nhiên, chủ động điều tiết nguồn nước, đảm bảo an ninh nguồn nước cho toàn tỉnh và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Không chỉ phát triển về quy mô, ngành Thủy lợi Khánh Hòa còn có những bước tiến vượt bậc trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý, vận hành. Hệ thống Scada (hệ thống giám sát và thu thập dữ liệu) đã được lắp đặt tại các hồ chứa nước trọng yếu, cho phép điều hành theo thời gian thực, tối ưu hóa việc sử dụng nước và đảm bảo an toàn tuyệt đối cho đập và vùng hạ du. Cùng với đó là các trạm camera giám sát và hàng loạt trạm đo mưa tự động được lắp đặt, tạo thành một mạng lưới quan trắc thông minh, giúp các đơn vị quản lý đưa ra những quyết định vận hành chính xác và kịp thời. Đến nay, hầu hết các hồ đã lắp đặt hệ thống quan trắc an toàn đập, các trạm đo mưa tự động. Một số hồ có hệ thống quan trắc hiện đại như: Hồ Suối Trầu và hồ Đắc Lộc được lắp đầy đủ thiết bị quan trắc mực nước, dung tích, độ mở cửa tràn, lưu lượng qua tràn, cống. Hàng chục hồ chứa nước được lắp đặt camera giám sát, kết nối dữ liệu về đơn vị được giao quản lý khai thác và cơ quan chức năng theo quy định. Đối với vận hành điều tiết, phần lớn các hồ hiện nay vận hành tràn xả lũ bằng thiết bị điện. Một số hồ quan trọng như: Đắc Lộc, Tà Rục, Sông Cái, Trà Co, Sông Trâu, Lanh Ra, Phước Nhơn… được trang bị hệ thống Scada.
Hoạt động quản lý, khai thác các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh được tổ chức một cách bài bản, chuyên nghiệp với 2 đơn vị chủ lực. Trong đó, Công ty TNHH Một thành viên Khai thác công trình thủy lợi Khánh Hòa hiện nay quản lý 19 hồ chứa nước, 32 đập dâng và 6 trạm bơm. Công ty đóng vai trò nòng cốt trong việc cấp nước tưới cho gần 31.500ha đất sản xuất nông nghiệp và cung cấp nước thô cho 12 đơn vị phục vụ sinh hoạt, công nghiệp khu vực phía bắc của tỉnh.
Ở khu vực phía nam của tỉnh, Công ty TNHH Một thành viên Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận quản lý 24 hồ chứa nước với tổng dung tích hơn 502 triệu m³, đặc biệt là trực tiếp vận hành "siêu công trình" hồ Sông Cái và hệ thống thủy lợi Tân Mỹ. Công ty đang thể hiện vai trò đầu tàu trong việc đảm bảo an ninh nguồn nước cho khu vực phía nam của tỉnh. Năm 2024, công ty đã cấp nước tưới cho gần 80.000ha đất sản xuất và cung cấp nước thô cho 30 đơn vị.
Ngoài 2 đơn vị chủ lực kể trên, các tổ chức thủy lợi cơ sở và một số doanh nghiệp tư nhân cũng tham gia công tác quản lý, khai thác, tạo nên một cơ cấu đa dạng, linh hoạt.
Hướng tới thủy lợi hiện đại, bền vững
Với thành tựu đã đạt được, ngành Thủy lợi Khánh Hòa đang hướng tới những mục tiêu lớn lao hơn trong giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Mục tiêu tổng quát là phát triển ngành theo hướng hiện đại, linh hoạt, đảm bảo vững chắc an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước, chủ động phòng, chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu, phục vụ đắc lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Ông Lê Xuân Thái - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh cho biết, để hiện thực hóa tầm nhìn này, ngành Thủy lợi Khánh Hòa đã đề xuất một loạt nhiệm vụ và dự án cụ thể. Trong đó, ngành tập trung nâng cấp toàn diện hạ tầng hiện hữu, nhất là nâng cấp các công trình đầu mối để đảm bảo an toàn tuyệt đối, đồng thời nghiên cứu phương án nâng cao dung tích các hồ chứa nước chiến lược như: Đá Bàn, Hoa Sơn, Suối Dầu, Sông Sắt, Sông Biêu... để tăng cường khả năng cấp nước và cắt giảm lũ. Việc sửa chữa các đập dâng quan trọng như: Sông Pha, Nha Trinh - Lâm Cấm cũng sẽ được ưu tiên để đảm bảo hiệu quả tưới tiêu cho hàng chục ngàn héc-ta đất sản xuất.
Tính đến nay, toàn tỉnh có 54 hồ chứa nước với tổng dung tích 716 triệu m³, hơn 220 đập dâng, 95 trạm bơm và hơn 4.400km kênh mương thủy lợi các loại. Nhờ có hệ thống thủy lợi, nguồn nước tự nhiên được phân bố lại hợp lý, điều hòa dòng chảy, duy trì nguồn nước về mùa khô và giảm lũ về mùa mưa, đã và đang góp phần quan trọng vào việc ổn định sản xuất, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường bền vững tại Khánh Hòa.
Việc xây mới các công trình chứa nước cũng được đưa vào kế hoạch, như: Hồ Đồng Điền, Sông Búng, Tà Lương... Đây sẽ là những công trình mang tính bước ngoặt, giải quyết căn cơ bài toán thiếu nước cho những khu vực còn khó khăn và đáp ứng nhu cầu phát triển trong tương lai, đặc biệt là cho các khu kinh tế trọng điểm như Vân Phong và các dự án năng lượng lớn. Song hành với đó là nhiệm vụ hoàn thiện mạng lưới kết nối, liên thông. Đây là nhiệm vụ xuyên suốt nhất được ngành Thủy lợi Khánh Hòa đặt ra trong 5 năm tới. Theo ông Lê Xuân Thái, hiện nay, ngoài nhiệm vụ tưới tiêu, hồ chứa nước lớn nhất tỉnh - hồ Sông Cái còn tiếp nước cho các hồ: Cho Mo, Thành Sơn, Ông Kinh, Bà Râu, Sông Trâu qua hệ thống kênh ống hiện đại. Ngoài ra, hồ chứa nước Sông Chò 1 đang được đầu tư cũng lắp đặt các đường ống dẫn tiếp nước cho hồ Suối Dầu, hồ Cam Ranh khi cần thiết. Tương lai của thủy lợi nằm ở khả năng điều phối nước linh hoạt trên quy mô lớn. Do đó, các dự án xây dựng hệ thống kênh, đường ống chuyển nước liên vùng như: Kênh chuyển nước Tân Giang - Sông Biêu, hệ thống dẫn nước từ hồ Sông Than và hồ Sông Sắt đến các khu vực phía nam sẽ được ưu tiên hàng đầu.
Công tác quản lý vận hành hệ thống thủy lợi cũng không ngừng được hiện đại hóa bằng việc áp dụng khoa học, công nghệ. Trong đó, ngành tiếp tục đẩy mạnh hiện đại hóa hệ thống quan trắc, cảnh báo, xây dựng cơ sở dữ liệu lớn về nguồn nước, kết nối với hệ thống khí tượng thủy văn để phục vụ công tác quản lý, vận hành theo thời gian thực, thông minh và chính xác hơn.
Trải qua 80 năm xây dựng và trưởng thành, ngành Thủy lợi Khánh Hòa đã khẳng định vai trò chiến lược trong sự phát triển của tỉnh. Không ngừng đổi mới và phát triển theo hướng đa chức năng, ngành đã trở thành một trụ cột vững chắc, đảm bảo an ninh nguồn nước, thúc đẩy nền nông nghiệp bền vững và góp phần quan trọng vào công tác phòng, chống thiên tai, thúc đẩy phát triển bền vững.
