Ký ức dầu khí - Kỳ 5: Mỏ Bạch Hổ và dầu trong đá móng

Từ những năm 1968-1974, các công ty dầu khí nước ngoài đầu tư thăm dò ở thềm lục địa phía Nam thường đặt tên cho các mỏ bằng các con thú, cây trái hoặc hoa lá. Công ty Mobil chọn tên thú (Bạch Hổ, Đại Hùng), Công ty Esso chọn tên chim (Đại Bàng), Công ty Pecten chọn tên thực vật (Hồng, Dừa, Mía) và sau năm 1975 chúng ta vẫn giữ các tên này.

Năm 1980, Việt Nam và Liên Xô đã ký Hiệp định hợp tác về thăm dò và khai thác dầu khí thềm lục địa Việt Nam và năm 1981, Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí Việt - Xô (Vietsovpetro) được thành lập ở Vũng Tàu - đóng vai trò quan trọng trong quá trình thăm dò và khai thác dầu khí, đặc biệt là từ loại đá móng granite.

Trong những lần thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học với Vietsovpetro, tôi có cơ hội cùng các anh bay ra giàn khoan ở mỏ Bạch Hổ. Máy bay chở đội công tác là chiếc trực thăng MIG đã cũ của Nga, mọi người ngồi trên hai dãy ghế bằng gỗ, ngoài ra còn có một sợi dây buộc vào người để bảo đảm an toàn. Có lẽ không ở đâu đi trực thăng mà lại có sự kết hợp giữa thô sơ và hiện đại đầy sáng tạo như vậy. Thế mà mọi việc ổn cả, nhưng với chuyến bay từ giàn khoan về thì anh Phùng Đình Thực, lúc ấy là Kỹ sư trưởng (sau này là Chủ tịch HĐTV Petrovietnam), đã gửi tôi về với các chuyên gia bằng trực thăng của Công ty BP an toàn hơn.

Ở khu mỏ Bạch Hổ, các giếng khoan thăm dò có độ sâu đến 3-4 km nên giàn khoan thật đồ sộ như một công trường, đủ chỗ làm việc và sinh hoạt cho nhiều người. Ở đây, ngoài các kỹ sư công nghệ khoan và khai thác còn có kỹ sư địa vật lý với nhiệm vụ đo địa vật lý trong giếng khoan. Giàn khoan có nhiều tầng và có cả sân đỗ cho máy bay lên thẳng. Buổi chiều, sau giờ làm việc có thể ra lan can ngắm trời, ngắm biển. Chập tối, điện sáng bừng một vùng biển từ nhiều giàn khoan khác nhau cho cảm giác như một thành phố nổi. Chẳng thế mà anh Nguyễn Duy Quế, kỹ sư trên giàn khoan, đồng hương Nghi Xuân với tôi ngẫu hứng với những vần thơ:

"Chẳng số nhà đâu
Chẳng khóm phường đâu
Biển một màu xanh thẳm
Địa chỉ của anh kỳ lắm
Em cứ đề thành phố nổi…"

Cũng trên vùng mỏ Bạch Hổ này, vào tháng 9/1988, ngành dầu khí Việt Nam đã làm nên kỳ tích, đó là lần đầu tiên tìm ra dòng dầu ở độ sâu trên 3.100 m trong đá móng granite, mở ra một hướng mới trong thăm dò khai thác dầu khí ở Việt Nam. Và sau đó 3 năm (1995), lần đầu tiên đã đưa được khí đồng hành trước đây không sử dụng vào bờ phục vụ phát điện, sản xuất các sản phẩm hóa dầu. Đến nay, Vietsovpetro đã khai thác hơn 250 triệu tấn dầu thô, thu gom và vận chuyển về bờ trên 38 tỷ mét khối khí.

Trong quá trình tìm kiếm dầu khí thường chỉ khảo sát trong môi trường đất đá trầm tích có các tầng sinh và tầng chứa, còn các loại đá rắn chắc như đá móng granite dưới đáy bể trầm tích thì không thể có dầu được. Thế nhưng năm 1988, lần đầu tiên chúng ta tình cờ phát hiện được dầu trong đá granite ở mỏ Bạch Hổ, trong quá trình khoan vượt vào đá móng mấy chục mét, không ngờ dầu lại phụt lên. Mọi người tranh luận không ngớt về tính logic của sự kiện vì không thể ngờ rằng dầu lại có trong loại đá rắn chắc này. Thực tế là trong đá móng không sinh ra dầu nhưng có nơi chúng bị nâng lên do hoạt động kiến tạo và có các đới nứt nẻ. Dầu từ trong đá trầm tích dịch chuyển theo các đứt gãy và tụ tập lại trong các đới nứt nẻ ở những vùng đá móng granite nâng lên.

Việc phát hiện dầu trong đá móng là một đóng góp rất có ý nghĩa vào công nghệ khai thác dầu khí không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới vì rất hiếm nơi có trữ lượng dầu trong đá móng lớn như vậy. Đến bây giờ sau gần 40 năm, sản lượng dầu khai thác từ đá móng chiếm tỷ lệ cao trong tổng sản lượng dầu khai thác ở nước ta. Thế là chỉ một sự kiện tình cờ đã làm đảo lộn tình thế của một xu hướng lớn.

Đón xem tiếp kỳ sau...

GS.TSKH Mai Thanh Tân