Ký ức về người thầy tâm huyết, truyền cảm hứng nghiên cứu Toán học

GS, TSKH Nguyễn Minh Chương chủ trì hội thảo khoa học tại Trường đại học Sư phạm Hà Nội 2. (Ảnh tư liệu)

Nhà giáo Nguyễn Văn Tuấn, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Thủ đô Hà Nội nhớ lại: Năm 1992, sau khi vượt qua vòng thi nghiên cứu sinh khó khăn của Viện Toán học Việt Nam, tôi đã trở thành học trò của thầy. Thời gian làm nghiên cứu sinh tại đây, tôi có dịp tiếp xúc với nhiều học trò của thầy Chương. Chúng tôi đều có chung cảm nhận: Bài học lớn nhất mà thầy truyền cho học trò là cảm hứng nghiên cứu Toán học và cách sống, cống hiến phục vụ xã hội.

Chúng tôi đều cảm nhận: Thầy rất thương học trò, nhưng rất nghiêm khắc. Chính sự nghiêm khắc này đã tạo động lực cho chúng tôi suy nghĩ một cách cẩn thận trong nghiên cứu, tránh sai sót trong phát hiện kết quả mới. Tình thương của thầy động viên chúng tôi vượt qua khó khăn hoàn thành các công việc.

GS. TSKH Nguyễn Minh Chương.

Thầy làm việc nghiêm túc và tạo điều kiện tối đa cho mỗi nghiên cứu sinh trong học tập. Trong quá trình nghiên cứu, nếu thấy kiến thức của chúng tôi chưa vững, bao giờ thầy cũng tìm giáo trình, tài liệu tốt nhất để các học trò tự nghiên cứu, bù đắp lỗ hổng. Đồng thời, luôn tạo điều kiện thuận lợi nhất cho chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập.

Tinh thần say mê khoa học của thầy đã tác động mạnh mẽ đến các thế hệ học trò. Thầy là tấm gương học tập, nghiên cứu Toán học không mệt mỏi với nhiều thành tựu.

Sinh ra tại Bình Định, một tỉnh giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, GS.TSKH Nguyễn Minh Chương sớm bộc lộ năng khiếu Toán học và lòng ham học hỏi. Vượt qua bao khó khăn tuổi học trò để học tập. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, thầy được Ty Giáo dục Liên khu V cử đi học Sư phạm Toán cao cấp tại Nam Ninh, Trung Quốc.

Năm 1955 thầy xung phong về trường Văn hóa Quân đội dạy học. Năm 1960, thầy là giảng viên Toán tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Năm 1964, thầy được cử làm nghiên cứu sinh và bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ tại trường Đại học Tổng hợp Lômônôxốp tại Nga.

Năm 1983, TS. Nguyễn Minh Chương đã bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Khoa học ở Bộ môn Phương trình vi phân Trường State Moscow Univ. Năm 1993, TSKH Nguyễn Minh Chương được phân về Viện Toán học Hà Nội.

Với kiến thức phong phú, lĩnh vực nghiên cứu của thầy rất rộng bao gồm nhiều ngành quan trọng của toán học như Toán tử giả vi phân, Giải tích điều hòa, Sóng nhỏ và p – adic, …Ở cương vị Trưởng phòng Giải tích số, thầy cùng học trò có nhiều công trình nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực.

Trong cuộc đời nghiên cứu và cống hiến, thầy Chương đã cộng tác, trao đổi nghiên cứu với các giáo sư toán học hàng đầu trên thế giới. Thầy đã tổ chức thành công hai hội thảo quốc tế lớn: Về Giải tích trừu tượng và ứng dụng năm 2002 tại Viện Toán và Hội thảo về Giải tích trừu tượng năm 2004 tại Trường Đại học Quy Nhơn. Mỗi Hội thảo có sự tham gia đông đảo của các nhà toán học trong nước và thu hút gần 40 nhà toán học nổi tiếng từ Nga, Mĩ, Đức, Australia, Nhật, … tham dự và báo cáo.

Kỷ yếu của Hội thảo “Giải tích trừu tượng và ứng dụng” được phát hành bởi Nhà xuất bản World Scientific, Singapore. Sự nghiệp của thầy ghi nhận trên 80 công trình nghiên cứu, trong đó có nhiều công trình được công bố trên các tạp chí chuyên ngành số một của Nga, Mĩ, Pháp như Doklady Akademii Nauk, Uspekhi Matematicheskikh Nauk, Proceedings of the American Mathematical Society, Fractional Calculus and Applied Analysis, Comptes Rendus de l’Acaddémie des Sciences, …

Mới đây, ở tuổi 90, thầy có cuốn sách giá trị “Pseudodifferential Operators and Wavelets over Real and p – Adic Filds”, được Nhà xuất bản có tiếng Springer phát hành năm 2018 và có nhiều công trình nghiên cứu đăng trên các tạp chí SCI-E, Scopus.

Lý giải về sức làm việc và mối quan tâm cho sự phát triển khoa học công nghệ đất nước và cống hiến của thầy Chương, PGS. TS Trần Đình Kế, Trưởng Bộ môn Toán Giải tích - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, học trò của thầy cho biết: “Nguồn năng lượng giúp thầy có thể làm nghiên cứu đến những năm 90 tuổi có lẽ xuất phát từ niềm đam mê với Toán học. Những dịp trò chuyện cùng thầy, tôi cảm nhận rõ sự lo lắng của thầy đối với tương lai của nền khoa học và công nghệ nước nhà. Thầy muốn chúng tôi, những học trò của thầy, giữ được niềm đam mê khoa học giữa những bộn bề khó khăn của cuộc sống hiện tại”.

Các hội thảo quốc tế do GS. TSKH Nguyễn Minh Chương chủ trì luôn thu hút sự tham gia của học giả nhiều quốc gia trên thế giới (Ảnh tư liệu)

Còn với PGS. TS Khuất Văn Ninh, nguyên Phó hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2: “Thầy Nguyễn Minh Chương là một nhà khoa học lớn, là một chuyên gia về chuyên ngành đạo hàm riêng và giải tích. Điều đó được khẳng định qua số lượng công bố quốc tế trên một số tạp chí uy tín ở các nước phát triển, qua hai hội thảo quốc tế mà thầy chủ trì với sự tham gia của nhiều nhà khoa học lớn.

Thầy là một tấm gương về cống hiến cuộc đời cho khoa học. Thầy thường yêu cầu nghiên cứu sinh phấn đấu để có các kết quả nghiên cứu đạt chất lượng cao. Thầy luôn quan tâm đến giáo dục đại học. Nhiều giảng viên từ các trường đại học sư phạm được thầy hướng dẫn đã nghiên cứu và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ. Các học trò luôn được học tập ở thầy về đức độ và tinh thần nghiên cứu khoa học”.

Với vô vàn tình cảm và lòng kính trọng, nghe tin thầy Nguyễn Minh Chương tạ thế vào hồi 1 giờ 15 phút ngày 26/3/2022, hưởng thọ 92 tuổi, các lứa học trò cũ không khỏi tiếc thương. Thầy đã rời cõi tạm song nhiệt huyết, đam mê nghiên cứu Toán học và những bài học về cuộc sống, học tập, cống hiến của thầy luôn trong tâm trí các thế hệ học trò. Rồi đây, kiến thức, tâm nguyện và tình yêu với Toán học của thầy sẽ được họ tiếp tục trao truyền cho các thế hệ mai sau.