Kỳ vọng chính sách tiền tệ

Nhiều áp lực từ thị trường tài chính quốc tế và nhu cầu vốn trong nước lên mặt bằng lãi suất

Thúc đẩy tăng trưởng tín dụng khoảng 16% và tiết giảm lãi suất là những mục tiêu trọng yếu mà Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đặt ra từ đầu năm 2025. Đây cũng là bộ khung mục tiêu trung gian quan trọng để đạt mục tiêu cuối cùng là tăng trưởng GDP 8%; chuẩn bị đà để bước vào giai đoạn tăng trưởng hai con số trong những năm sau.

Tuy nhiên, nội hàm của hai mục tiêu kể trên có tính mâu thuẫn, nên hai mục tiêu khó đồng thời khả thi. Cụ thể, để đạt được mục tiêu tăng trưởng tín dụng cao, thì đồng nghĩa với áp lực lên lãi suất không hề nhỏ, gây ra khó khăn trong việc tiết giảm lãi suất. Điều này đòi hỏi NHNN phải vô cùng linh hoạt trong điều phối các công cụ tiền tệ, đồng thời cũng quyết liệt, cứng rắn trong việc đưa cả hệ thống ngân hàng vào cuộc đồng lòng cùng NHNN thực thi.

Trong nửa đầu năm 2025, tín dụng đã tăng 8,3% so với cuối năm 2024; cao hơn so với tốc độ tăng trưởng huy động vốn cùng kỳ đạt 6,11%. Bảy tháng đầu năm 2025 tín dụng đã tăng tới 9,8% so với cuối năm 2024; dự kiến cao gấp 1,3-1,5 lần so với tốc độ tăng trưởng huy động cùng kỳ. Chênh lệch mức tăng trưởng giữa tín dụng và huy động tạo áp lực lên mặt bằng lãi suất huy động, cũng như cho vay.

Về yếu tố thị trường tài chính quốc tế, việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) liên tục trì hoãn việc giảm lãi suất tạo áp lực không nhỏ lên việc giảm/bình ổn lãi suất của NHNN. Cụ thể, lãi suất mục tiêu của Fed hiện tại đang trong vùng 4,25-4,5%, cao hơn khoảng 0,25-0,5% so với lãi suất thị trường mở tại Việt Nam (hiện tại đang ở mức 4%). NHNN đang cố gắng duy trì lãi suất thị trường liên ngân hàng quanh vùng 4% để tối ưu chi phí vay mượn lẫn nhau giữa các tổ chức tín dụng (TCTD), qua đó giúp bình ổn lãi suất trên thị trường 1 (giữa TCTD và doanh nghiệp, người dân).

Tuy nhiên, lãi suất điều hành của NHNN đang thấp hơn lãi suất mục tiêu của Fed, đã tạo ra một số hệ quả bao gồm:

Thứ nhất, lãi suất cho vay bằng tiền đồng vẫn rẻ hơn lãi vay đô la Mỹ (các khoản vay nước ngoài), dẫn tới hạn chế nhu cầu mở rộng vay nước ngoài bằng ngoại tệ từ nhóm doanh nghiệp trong nước. Nguồn vốn vay ngoại tệ đến từ các định chế tài chính nước ngoài sụt giảm, dẫn tới hạn chế nguồn cung ngoại tệ chảy vào thị trường Việt Nam, tạo áp lực lên tỷ giá. Tỷ giá tăng lại tạo áp lực trở lại lên lãi suất. Nhu cầu vay ngoại tệ từ các TCTD nước ngoài giảm, trong khi nhu cầu vốn toàn nền kinh tế tiếp tục mở rộng, đi kèm chủ trương tăng trưởng tín dụng cao, đã và đang đè nặng lên nguồn cung tín dụng tiền đồng. Thực trạng huy động vốn tăng trưởng thấp hơn so với tăng trưởng tín dụng dẫn tới áp lực lên mặt bằng lãi suất tiền đồng là vô cùng lớn.

Thứ hai, lãi suất tiền đồng thấp hơn lãi suất đô la Mỹ dẫn tới gia tăng nhu cầu găm giữ ngoại tệ trong dân chúng, kỳ vọng tỷ giá tăng. Nhiều hình thức kiếm lợi từ việc găm giữ đô la Mỹ, như việc sử dụng đô la Mỹ như một tài sản bảo đảm cầm cố, vay vốn ngân hàng bằng tiền đồng với lãi suất thấp và đầu tư tài chính ngắn hạn, kiếm lời, trong khi tài sản bảo đảm là đô la Mỹ được kỳ vọng tăng giá trong tương lai. Nhu cầu nắm giữ đô la Mỹ tăng, biểu hiện qua giá mua đô la Mỹ trên thị trường không chính thức có nhiều thời điểm cao hơn hẳn so với giá mua đô la Mỹ tại các ngân hàng thương mại. Nhu cầu nắm giữ đô la Mỹ tăng tạo áp lực lên tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng, gián tiếp tạo áp lực tăng lên mặt bằng lãi suất.

Thứ ba, lãi suất điều hành tiền đồng của NHNN đang thấp hơn lãi suất điều hành của Fed, cho thấy NHNN đang cố gắng duy trì một mục tiêu lãi suất thấp hơn so với mục tiêu lãi suất của Fed, dẫn tới độ chênh lãi suất tiền đồng - đô la Mỹ bị âm tại nhiều kỳ hạn. Điều này làm gia tăng nhu cầu nắm giữ đô la Mỹ từ các định chế tài chính, buộc NHNN phải hút tiền đồng trong nhiều giai đoạn thông qua phát hành tín phiếu để kéo chỉnh lãi suất tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng ở mức cao hơn, cân bằng lại nhu cầu đô la Mỹ trên thị trường tiền tệ, tuy nhiên lại tạo mâu thuẫn cho mục tiêu bình ổn lãi suất ở mức thấp.

Có thể thấy, lãi suất tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng biến động tương đối nhanh, có nhiều thời điểm tăng cao, nhiều thời điểm giảm mạnh, nhưng kéo dài rất ngắn. Trong hơn một năm vừa qua, lãi suất tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng thiên về xu hướng tăng, dưới áp lực từ sự thiếu hụt huy động vốn trên thị trường 1, đi kèm áp lực từ chính sách tiền tệ của Mỹ và tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng liên tục tăng. Nhưng nhìn chung, lãi suất tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng vẫn duy trì ở mức không cao hơn so với lãi suất thị trường mở (ở mức 4%/năm). Đây là kết quả của nhiều nỗ lực và giải pháp điều hành từ NHNN trong suốt thời gian qua.

Nỗ lực của nhà điều hành trong việc ổn định mặt bằng lãi suất

Thúc đẩy tăng trưởng tín dụng khoảng 16% và tiết giảm lãi suất là những mục tiêu trọng yếu mà Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đặt ra từ đầu năm 2025. Ảnh minh họa: TL

Như đã đề cập ở trên, khó khăn và thách thức cho NHNN là rất lớn, tuy vậy, có thể nói rằng, Chính phủ và NHNN vẫn luôn kiên định và quyết tâm cao trong việc thực hiện mục tiêu duy ổn định mặt bằng lãi suất, đi kèm với thúc đẩy tăng trưởng tín dụng đạt 16%.

Lãi suất liên ngân hàng có tăng, nhưng không cao hơn nhiều so với lãi suất điều hành. NHNN vẫn thực hiện bơm thanh khoản liên tục trên thị trường mở. Một số giải pháp linh hoạt, như bơm tiền kỳ hạn dài tới ba tháng, để giãn lịch trả nợ, hay đa dạng hóa các kỳ hạn bơm tiền, cũng giúp tối ưu hóa nhu cầu sử dụng vốn vay từ các TCTD. Gần đây, NHNN đã thực hiện bán kỳ hạn ngoại tệ, với tổng số lượng đăng ký mua kỳ hạn từ các TCTD lên tới khoảng 1,5 tỉ đô la Mỹ, cũng giúp giảm áp lực lên tỷ giá. Với kỳ hạn bán là sáu tháng, đáo hạn qua dịp Tết Nguyên đán, cùng kỳ vọng về nguồn kiều hối chảy về dịp cuối năm, giúp củng cố nguồn cung ngoại tệ trong hệ thống ngân hàng. Thời gian tới, việc Fed đưa ra lộ trình giảm lãi suất rõ ràng hơn cũng mang tới kỳ vọng tỷ giá giảm trong các tháng cuối năm. Đây là một biện pháp can thiệp trên thị trường ngoại hối rất hay, nhằm bình ổn tỷ giá, đã được NHNN thực hiện trong nhiều giai đoạn. Tất cả đều hướng tới mục tiêu cuối cùng là bình ổn mặt bằng lãi suất và hướng tới mục tiêu tăng trưởng GDP cao trong năm nay.

Về lãi suất thị trường 1, sau nhiều chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ và NHNN, nhìn chung, lãi suất huy động tại các TCTD ở mức ổn định, thiên về đà giảm tại các kỳ hạn dài, đặc biệt là kỳ hạn 12 tháng. Kỳ hạn 12 tháng cũng là kỳ hạn hết sức quan trọng trong cơ cấu vốn của mỗi TCTD, bởi đặc thù của TCTD Việt Nam là huy động ngắn (từ một năm trở xuống) và cho vay dài (từ một năm trở lên). Lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng liên tục giảm góp phần đáng kể để các TCTD tiết giảm lãi suất cho vay trong toàn nền kinh tế. Đây cũng là sự quyết liệt, cứng rắn của NHNN trong công tác chỉ đạo, dẫn dắt, đưa cả hệ thống TCTD vào cuộc, đồng lòng cùng Chính phủ và NHNN thực hiện điều tiết giảm lãi suất, đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8%.

Lãi suất tiền gửi các kỳ hạn ngắn từ 1-6 tháng ghi nhận mức tăng. Một mặt do áp lực từ tăng trưởng tín dụng và tỷ giá. Mặt khác, các ngân hàng thương mại mở rộng huy động các kỳ hạn ngắn với lãi suất thấp hơn để tiết giảm chi phí lãi vay cho khách hàng. Các kỳ hạn tiền gửi dưới sáu tháng, bị giới hạn bởi trần lãi suất huy động, hiện tại đang ở mức 4,75%/năm. Lãi suất các kỳ hạn dưới sáu tháng có tăng, nhưng bình quân vẫn ở mức thấp hơn so với lãi suất trần huy động.

Kỳ vọng chính sách tiền tệ thành công

Chúng ta đã bước qua gần hết ba quí đầu năm 2025. Đây cũng là giai đoạn diễn ra nhiều biến động khó lường từ thị trường tài chính quốc tế. Suốt giai đoạn đã qua, có thể thấy NHNN nhìn chung tương đối thành công với mục tiêu giảm/bình ổn lãi suất, dù cho còn nhiều mối lo, thách thức đến từ tỷ giá, tăng trưởng tín dụng và lạm phát.

Trong các tháng cuối năm, có nhiều sự kiện có thể mang lại thuận lợi cho NHNN trong việc tiếp tục duy trì mặt bằng lãi suất ổn định. Đặc biệt, thị trường đang kỳ vọng Fed giảm lãi suất và mùa kiều hối sắp đến sẽ bổ sung đáng kể nguồn cung ngoại tệ cho thị trường. Việc Fed giảm lãi suất có thể là điểm then chốt, mở ra nhiều dư địa cho NHNN tiếp tục theo đuổi và tiến tới thành công trong mục tiêu lãi suất.

Phạm Long